Sprawdź się
Obejrzyj rzeźbę i przeczytaj wiersz Żywa Nike z Akropolu z tomu Wiklina. Jakie znaczenie Leopold Staff nadał Nike z Akropolu? Wybierz poprawną odpowiedź i ją uzasadnij.
Zapoznaj się z opisem rzeźby i z wierszem Żywa Nike z Akropolu z tomu Wiklina. Jakie znaczenie Leopold Staff nadał Nike z Akropolu? Wybierz poprawną odpowiedź i ją uzasadnij.
Żywa Nike z AkropoluŻywa NikeNike z Akropolu
W zamierzchłych dni pajęczynie
Żyjesz, młodości ma: śpisz.
To tylko, co martwe, nie ginie
Zaklęte w granit lub spiż.Me serce cię czule pozdrawia,
O, cudna, choć ślady masz skaz,
Jak Nike, co trzewik poprawia
Sponiewierana przez czas.Źródło: Leopold Staff, Żywa Nike z Akropolu, [w:] Wybór poezji, oprac. M. Jastrun, Wrocław 1985, s. 233.
- czasu i przemijania, które odciskają swoje piętno
- tego, że wszystko niszczeje i ma skazy
- niewykorzystanej, przespanej młodości (młodości ma: śpisz)
- wspaniałości rzeźby i jej walorów artystycznych
Wskaż środki poetyckie dominujące w utworze Żywa Nike z Akropolu
- apostrofa, porównanie, oksymoron
- przenośnia, hiperbolizacja, gradacja
- inwersja, przerzutnia, apostrofa
- eufonia, przerzutnia, epitet
Złuda miłości, zwątpień mrok, tęsknot rozbicia,
A jednak śpiewać będę wam pochwałę życia.
epikureizm / stoicyzm
Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce.
humanizm / filozofia złotego środka
I uczę miłowania, radości w uśmiechu,
W łzach widzieć słodycz smutną, dobroć chorą w grzechu,
I pochwalam tajń życia w pieśni i w milczeniu,
Pogodny mądrym smutkiem i wprawny w cierpieniu.
afirmacja życia / apoteoza życia
Na podstawie cytatów pochodzących z wiersza Przedśpiew wskaż poprawne określenie postawy życiowej:
Znam gorycz i zawody, wiem, co ból i troska,
Złuda miłości, zwątpień mrok, tęsknot rozbicia,
A jednak śpiewać będę wam pochwałę życia.
{epikureizm} / {#stoicyzm}
Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce.
{#humanizm} / {filozofia złotego środka}
I uczę miłowania, radości w uśmiechu,
W łzach widzieć słodycz smutną, dobroć chorą w grzechu,
I pochwalam tajń życia w pieśni i w milczeniu,
Pogodny mądrym smutkiem i wprawny w cierpieniu.
{#afirmacja życia} / {apoteoza życia}
Zapoznaj się z wierszem Kowal Leopolda Staffa ze zbioru Sny o potędze, nazywanym młodopolską Odą do młodości. Wyjaśnij, do jakiej postaci z mitologii greckiej nawiązuje kreacja podmiotu lirycznego i jaki nurt filozoficzny reprezentuje ona w tym wierszu. Czemu, twoim zdaniem, służą te literackie i filozoficzne odwołania?
KowalCałą bezkształtną masę kruszców drogocennych, Które zaległy piersi mej głąb nieodgadłą, Jak wulkan z swych otchłani wyrzucam bezdennych I ciskam ją na twarde, stalowe kowadło.
Grzmotem młota w nią walę w radosnej otusze, Bo wykonać mi trzeba dzieło wielkie, pilne, Bo z tych kruszców dla siebie serce wykuć muszę, Serce hartowne, mężne, serce dumne, silne.
Lecz gdy ulegniesz, serce, pod młota żelazem, Gdy pękniesz, przeciw ciosom stali nieodporne: W pył cię rozbiją pięści mej gromy potworne!
Bo lepiej giń, zmiażdżone cyklopowym razem, Niżbyś żyć miało własną słabością przeklęte, Rysą chorej niemocy skażone, pęknięte.
Źródło: Leopold Staff, Kowal, [w:] tegoż, Wiersze zebrane, t. I, 1995.
Zapoznaj się z młodzieńczym wierszem Modlitwa z pierwszego zbioru Leopolda Staffa (Sny o potędze, 1901). Jaką metaforykę stosuje poeta w wierszu? Wskaż symbole i ich biblijne konotacjekonotacje.
ModlitwaChroń, Panie, wątłą mojej duszy zieleń
Od podeptania i martwych spopieleń,
Abym wśród życia Ostatniej Wieczerzy
Czuł jej aromat balsamiczny, świeży.I niech, rozpięty na krzyżu konania,
Nie widzę słońca, co w pomrok się skłania,
Lecz niech mi wiara, Matka Boleściwa,
Wskaże dal, gdzie się świt nowy odkrywa.Źródło: Leopold Staff, Modlitwa, [w:] Wybór poezji, oprac. M. Jastrun, Wrocław 1985, s. 4.
Zapoznaj się z wierszem Przedśpiew z tomiku Gałąź kwitnąca, a następnie zastanów się nad podobieństwami i różnicami w filozofii wyrażonej w utworze oraz w wierszu Modlitwa. Uzupełnij zdania, podając przykładowe cytaty z wierszy.
PrzedśpiewCzciciel gwiazd i mądrości, miłośnik ogrodów,
Wyznawca snów i piękna i uczestnik godów,
Na które swych wybrańców sprasza sztuka boska:
Znam gorycz i zawody, wiem, co ból i troska,
Złuda miłości, zwątpień mrok, tęsknot rozbicia,
A jednak śpiewać będę wam pochwałę życia –
Bo żyłem długo w górach i mieszkałem w lasach.
Pamięcią swe dni chmurne i dni w słońca krasach
Przechodzę, jakby jakieś wielkie, dziwne miasta,
Z myślą ciężką, jak z dzbanem na głowie niewiasta,
A dzban wino ukrywa i łzy w swojej cieśni.
Kochałem i wiem teraz, skąd się rodzą pieśni;
Widziałem konających w nadziejnej otusze
I kobiety przy studniach brzemienne, jak grusze;
Szedłem przez pola żniwne i mogilne kopce,
Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce.
Przeto myśli me, które stoją przy mnie w radzie,
Choć smutne, są pogodne jako starcy w sadzie.
I uczę miłowania, radości w uśmiechu,
W łzach widzieć słodycz smutną, dobroć chorą w grzechu,
I pochwalam tajń życia w pieśni i w milczeniu,
Pogodny mądrym smutkiem i wprawny w cierpieniu.Źródło: Leopold Staff, Przedśpiew, [w:] Wybór poezji, oprac. M. Jastrun, Wrocław 1985, s. 51.
Modlitwa
Przedśpiew
Modlitwa
Przedśpiew
Zapoznaj się z wierszem Leopolda Staffa Nike z Samotraki z tomu Martwa pogoda (1946), a następnie porównaj go z utworem Zbigniewa Herberta Nike która się waha z tomu Struna światła (1956). Zanotuj w tabeli podobieństwa i różnice między oboma tekstami poetyckimi.
| Podobieństwa | Różnice |
|---|---|
| Leopold Staff Nike z Samotraki | |
| Zbigniew Herbert Nike która się waha | |
Nike z SamotrakiW wietrznych fałdach twych wiotkich szat słyszę muzykę
Lotu, którego nie prześcigną ptaki,
Czarująca bogini triumfu, o Nike,
Co od wieków zdyszana leci z Samotraki!Pośpiech potężnych skrzydeł twych powietrze chłoszcze,
Niosąc zwycięstwo, sławę i liście laurowe.
Nie pragnę ich. I temu jedynie zazdroszczę,
Dla którego w porywie swym straciłaś głowę.Źródło: Leopold Staff, Nike z Samotraki, [w:] Wybór poezji, oprac. M. Jastrun, Wrocław 1985, s. 207.
Nike która się wahaNajpiękniejsza jest Nike w momencie
kiedy się waha
prawa ręka piękna jak rozkaz
opiera się o powietrze
ale skrzydła drżąwidzi bowiem
samotnego młodzieńca
idzie długą koleiną
wojennego wozu
szarą drogą w szarym krajobrazie
skał i rzadkich krzewów jałowcaów młodzieniec niedługo zginie
właśnie szala z jego losem
gwałtownie opada
ku ziemiNike ma ogromną ochotę
podejść
pocałować go w czołoale boi się
że on który nie zaznał
słodyczy pieszczot
poznawszy ją
mógłby uciekać jak inniw czasie tej bitwy
więc Nike waha się
i w końcu postanawia
pozostać w pozycji
której nauczyli ją rzeźbiarze
wstydząc się bardzo tej chwili wzruszeniarozumie dobrze
że jutro o świcie
muszą znaleźć tego chłopca
z otwartą piersią
zamkniętymi oczyma
i cierpkim obolem ojczyzny
pod drętwym językiemŹródło: Zbigniew Herbert, Nike która się waha, [w:] Wiersze zebrane, oprac. R. Krynicki, Kraków 2008, s. 65–66.
Na czym polega reinterpretacja motywu Nike w utworach Staffa i Herberta? Odpowiedz na pytanie, zaznaczając odpowiedzi, które uznasz za poprawne. Przedstaw przynajmniej dwa argumenty na poparcie swojego wyboru.
- Odrzucenie symboli obecnych w tradycji antycznej.
- Nadanie bogini zwycięstwa nowych niekonwencjonalnych znaczeń.
- Wyrażenie w dziełach poglądów pacyfistycznych.
- Pokazanie losu ludzi ginących w obronie ojczyzny.
- Podkreślenie pesymistycznej wizji człowieka doświadczonego wojną.
- Ożywienie symboliki związanej z boginią, nadanie Nike cech ludzkich.
- Zainteresowanie kulturą klasyczną i próba połączenia współczesności z antykiem poprzez uniwersalizm mitów.
- Przedstawienie tragicznej sytuacji w wierszu.
Z wiersza Stoa wypisz motywy antyczne. Następnie odszukaj w dostępnych źródłach ich konotacje i opisz je.
StoaPatrzę w gwiazdy co wieczór: bo czyste są i nie zakryte,
Jak me życie spędzane w krużganku, który zabobon
Tłumu w lęku omija przed klątwą na nim ciążącą,
Odkąd go mężów zabójstwem skalało trzydziestu tyranów.
Mnie nic trwożyć nie może, bo nie zawisło od losu
Szczęście męża, gdyż nie jest złem, czego złem nie nazwałem,
I nic zniszczyć nie może, prócz mnie, mej władzy nad sobą,
Bym wielkoduszny był, mądry, czysty, pogodny i wolny,
Lęku nie znał ni gniewu, a uśmiech z ust mych nie schodził,
Które żywią jedynie figi i woda źródlana,
Gdyżem bogom podobien, którym niczego nie trzeba.
Dzień mój, surowy i prosty jako kolumna dorycka
I jak fałd mojej szaty, jest tym piękniejszym zwycięstwem,
Im trudniejszy był twardy bój i zniesione cierpienie.
Bo z bogactwa jak z nędzy, ze zdrowia jak i z niemocy
Tworzę wolność pogodną, jako z kamienia czy złota
Posąg bóstwa jednako wykuje dłuto Fidiasza.
Ból i radość to glina życia. Cierpienie jest mistrzem
Zapaśnika, co zręczność do nagich igrzysk zaprawia.
Grą jest życie. Cóż znaczy, z czego dysk, jeśli rzut celny!
A cierpienie czy radość: toć obojętne dla gracza
Kości jeno, którymi tak rzuca, by wygrać wżdy siebie.Źródło: Leopold Staff, Stoa, [w:] Antologia liryki Młodej Polski, oprac. I. Sikora, wybór I. Sikora, Wrocław 1990, s. 354–355.