Michał Słowikowski Jedna Rosja w systemie politycznym Federacji Rosyjskiej

Punktem wyjścia w dyskusji na temat miejsca i roli Jednej Rosji w systemie politycznym Federacji Rosyjskiej w latach 2001–2016 jest założenie, że w obrębie rodziny partii autorytarnych mamy do czynienia ze szczególnym typem partii. Podstawą jego wyodrębnienia są: bezpośrednie związki z obozem władzy – faktycznym ośrodkiem podejmowania decyzji politycznych w obrębie danego systemu politycznego i udział w procesie stabilizowania reżimu autorytarnego. Ten typ partii autorytarnych jest wewnętrznie zróżnicowany, co wynika z rzeczywistego wkładu partii w stabilizację systemu autorytarnego i stopnia ich instytucjonalizacji, w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym, przede wszystkim w obszarze autonomii decyzyjnej i systemowości. W związku z tym wyodrębnić można typ partii dominującej i „partii władzy”. Jedna Rosja w ciągu 15 lat swego istnienia nie nabrała wyraźnych cech typu idealnego partii dominującej. Zdecydowanie bliżej było jej w omawianym okresie do typu idealnego „partii władzy”, mimo że różniła się dość wyraźnie od „partii władzy” istniejących w rosyjskim systemie politycznym w latach 90. XX w. Biorąc pod uwagę stopień jej instytucjonalizacji i zakres faktycznie sprawowanych przez nią funkcji, można przyjąć, że mamy w jej przypadku do czynienia z dominującą „partią władzy”.

1 Źródło: Michał Słowikowski, Jedna Rosja w systemie politycznym Federacji Rosyjskiej, 2019 r., dostępny w internecie: cyfroteka.pl [dostęp 29.09.2020 r.].

Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

Artykuł 2

1. Lud pracujący sprawuje władzę państwową przez swych przedstawicieli, wybieranych do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i do rad narodowych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym.

2. Przedstawiciele ludu w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i w radach narodowych są odpowiedzialni przed swymi wyborcami i mogą być przez nich odwoływani.

Artykuł 3

1. Przewodnią siłą polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.

2. Współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego stanowi podstawę Frontu Jedności Narodu.

3. Front Jedności Narodu jest wspólną płaszczyzną działania organizacji społecznych ludu pracującego i patriotycznego zespolenia wszystkich obywateli – członków partii, stronnictw politycznych i bezpartyjnych, niezależnie od ich stosunku do religii – wokół żywotnych interesów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

cytat1 Źródło: Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, dostępny w internecie: libr.sejm.gov.pl [dostęp 19.08.2020 r.].

Andrzej Stelmach System partyjny

Dopiero w 1956 r. przywrócone zostały podstawowe zasady stosunków międzypartyjnych opartych także na uznaniu przez PZPR pewnej samodzielności partii sojuszniczych. Płaszczyznę współpracy miała stanowić reaktywowana w listopadzie tego roku Centralna Komisja Porozumiewawcza, w której działali przedstawiciele partii i stronnictw. Do zadań komisji, które powołano na wszystkich poziomach struktur organizacyjnych, należało min. ustalanie wspólnych programów działania, wzajemne informowania się o głównych przedsięwzięciach oraz ustalanie polityki kadrowej.

Ostatnie z wymienionych zadań było realizowane w ramach tzw. nomenklatury partyjnej. Polegała ona na obsadzaniu niektórych stanowisk włącznie po uprzednim wyrażeniu opinii instancji partyjnej w tej sprawie.

cytat2 Źródło: Andrzej Stelmach, System partyjny, Poznań 1993, s. 62.

Miejski Komitet Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Kaletach Dzieje twórcy

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe było partią o znacznie ograniczonej autonomii, w praktyce realizującą program Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na obszarach wsi, jak np. kolektywizacja rolnictwa. ZSL miało przyciągać i aktywizować środowiska chłopskie. Pomimo braku samodzielności formacja ta była przez wielu działaczy ludowych traktowana jako alternatywa dla PZPR i często skupiała ona w swych szeregach zaangażowanych działaczy chłopskich pragnących przynajmniej w ograniczonym zakresie realizować i wprowadzać w życie tradycje ruchu ludowego. ZSL jako partia ściśle współpracująca z PZPR otrzymywała określoną liczbę miejsc w Sejmie oraz stanowisk w Radzie Państwa, rządzie, jak również administracji terenowej. Wchodziła w skład takich organizacji politycznych, jak Front Jedności Narodu, a od 1983 r. – Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego.

cytat3 Źródło: Miejski Komitet Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Kaletach, Dzieje twórcy, dostępny w internecie: szukajwarchiwach.pl [dostęp 19.08.2020 r.].

Aleksander Ch. Machnienko System wielopartyjny w krajach demokracji ludowej

W ten sposób KPZR oraz W.I. Lenin uznawali w zasadzie za całkowicie dopuszczalne istnienie w państwie socjalistycznym systemu wielopartyjnego, pod warunkiem, że partie niekomunistyczne:

1. reprezentują interesy klas i warstw społeczeństwa, pozostających w sojuszu z proletariatem i pod jego kierownictwem uczestniczących w walce o zbudowanie socjalizmu;

2. stoją na platformie budownictwa socjalistycznego;

3. uznają kierowniczą rolę partii komunistycznej w budownictwie socjalizmu.

Postawa partii drobnoburżuazyjnych co do współpracy z partią komunistyczną, ich stosunek do programu budownictwa socjalistycznego – zależą od konkretnych warunków. A przede wszystkim od tego, czy kierownictwo w tych partiach udaje się opanować lewemu skrzydłu, reprezentującemu interesy mas pracujących, drobnej burżuazji, będących naturalnymi sojusznikami proletariatu w walce o socjalizm, czy też kierownictwo zagarniają elementy prawicowe, będące agenturą kapitalistów.

cytat4 Źródło: Aleksander Ch. Machnienko, System wielopartyjny w krajach demokracji ludowej, dostępny w internecie: repozytorium.amu.edu.pl [dostęp 19.08.2020 r.].

Luise Güth Między Gorbaczowem a zjednoczeniem Niemiec. Blokady okręgu Rostock w ostatnich latach NRD

W NRD obok SED (Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec) istniały też: Partia Liberalno‑Demokratyczna (LDPD), chadecka Unia Chrześcijańsko‑Demokratyczna (CDU), Narodowa Partia Demokratyczna (NDPD) i Demokratyczna Partia Chłopska (DBD). Te partie blokowe w NRD miały równie duże, znane, skoordynowane instytucje w inscenizowanej demokracji socjalistycznej i niezróżnicowane programowo jako zinstrumentalizowane pasy transmisyjne socjalistów. W najlepszym przypadku Manfred Gerlach i jego LDPD były również godne uwagi ze względu na jej reformatorskie, socjalistyczne stanowisko, podobnie jak CDU z Niemiec Wschodnich. Często mówi się, że NDP i DBD współpracowały w koalicji zainicjowanej przez SED, bez zastrzeżeń uznając kierowniczą rolę SED, zgodność ideologiczną i kadrę polityczną. We wszystkich czterech małych partiach blokowych był potencjał do protestu, ale ich przywódcy nie chcieli go wykorzystać.

cytat5 Źródło: Luise Güth, Między Gorbaczowem a zjednoczeniem Niemiec. Blokady okręgu Rostock w ostatnich latach NRD, „Studia Maritima” 2014, nr XXVII/2.