Sprawdź się
Według feministycznych autorek oddzielanie sfery publicznej i prywatnej podtrzymuje wyobrażenie, że… Możliwe odpowiedzi: 1. mężczyźni są w grupie dominującej, a kobiety w podporządkowanej., 2. mężczyźni są w grupie podporządkowanej, a kobiety w dominującej., 3. mężczyźni i kobiety są równi., 4. mężczyźni są w grupie dominującej, a znaczenie kobiet zanika całkowicie.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Współczesna filozofia politycznaPierwsza wersja liberalnego rozróżnienia sfery publicznej i prywatnej dotyczy relacji między społeczeństwem obywatelskim a państwem, bądź między sferą społeczną a sferą polityczną. Jak wspomniałem w rozdziale 7, Arystoteles i inni starożytni myśliciele polityczni zakładali, że wolność i dobre życie polegają na aktywnym udziale w sprawowaniu władzy politycznej, a nie na działaniach „jedynie społecznych”. Tymczasem liberałowie sądzą, że można je urzeczywistniać przede wszystkim w sferze prywatnych przedsięwzięć i związków w ramach społeczeństwa obywatelskiego, a głównym zadaniem polityki jest ochrona swobód indywidualnych.
Ta pierwsza wersja rozróżnienia prywatne – publiczne oznacza więc opozycję między społeczeństwem a państwem – zrównuje sferę prywatną ze społeczeństwem obywatelskim, a sferę publiczną z państwem. Należy pamiętać, że liberałowie wyżej stawiają sferę prywatną, czyli społeczeństwo obywatelskie: liberalizm wiąże się z „apoteozą społeczeństwa”, ponieważ zakłada, że prywatne (niepaństwowe) stowarzyszenia, które jednostki dobrowolnie zakładają i utrzymują w ramach społeczeństwa obywatelskiego, są bardziej satysfakcjonujące i sensowne od organizacji politycznych narzucających jedność. W przeciwieństwie do nich, współcześni republikanie powołujący się na Arystotelesa chcieliby powrotu do starego modelu, w ramach którego uczestnictwo w polityce było uznawane za podstawową sferę życia dobrego, a działania społeczne postrzegano tylko jako sposób na stworzenie warunków do życia politycznego.
Źródło: Will Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, tłum. Andrzej Pawelec, Warszawa 2009, s. 466.
Materiał źródłowy do ćwiczeń 5 i 6.
Tekst I
Teoria feministyczna. Od marginesu do centrumHasło „to, co osobiste jest polityczne”, którego po raz pierwszy użyto po to, by podkreślić, że codzienne doświadczenia kobiet są kształtowane i wzmacniane przez politykę, i są w związku z tym ściśle polityczne, stało się z biegiem czasu sposobem, by zachęcić kobiety do uznania doświadczenia dyskryminacji, wyzysku czy opresji za automatycznie powiązane z rozumieniem ideologicznego i instytucjonalnego aparatu, który kształtuje status społeczny jednostki. W konsekwencji wiele kobiet, które nie poddały swojej sytuacji wystarczającej analizie, nigdy nie wykształciło odpowiednio złożonego rozumienia własnej rzeczywistości politycznej i jej relacji do rzeczywistości kobiet jako grupy.
Źródło: Bell Hooks, Teoria feministyczna. Od marginesu do centrum, tłum. Ewa Majewska, Warszawa 2013, s. 58.
Tekst II
Historia myśli polityczno-prawnej„Terminem vita activa – pisała Arendt – proponuję oznaczyć trzy fundamentalne ludzkie aktywności: pracę (labor), wytwarzanie (work) i działanie (action). Są one fundamentalne, ponieważ każda z nich odpowiada jednemu z podstawowych warunków (conditions), na jakich zostało człowiekowi dane życie na Ziemi”. Różnice pomiędzy poszczególnymi formami aktywności Arendt wyjaśniała w następujący sposób: „Praca jest aktywnością odpowiadającą biologicznemu trwaniu ludzkiego ciała (…). Aspektem kondycji ludzkiej odpowiadającym pracy jest życie jako takie”. Zaś „wytwarzanie” to „czynność odpowiadająca nienaturalności ludzkiej egzystencji (…). Wytwarzanie daje »sztuczny« świat rzeczy, wyraźnie odmienny od całego otoczenia przyrodniczego”. I wreszcie „działanie” będące „jedyną czynnością, która zachodzi bezpośrednio między ludźmi bez pośrednictwa rzeczy czy materii, i odpowiada mu ten aspekt kondycji ludzkiej, który związany jest z wielością, czyli faktem, że ludzie, a nie Człowiek, żyją na Ziemi i zamieszkują świat”.
Źródło: Stanisław Filipowicz, Historia myśli polityczno-prawnej, Gdańsk 2001, s. 370.
Tekst III
Ideologie po ideologiach. O cynicznej naiwnościNajogólniej rzecz biorąc, świadomość jest fałszywa, kiedy zapoznaje swój partykularyzm, swoje historyczno‑społeczne, a w końcu indywidualne uwarunkowania, myląc swoje wyobrażenia z uniwersalną prawdą i – co ważne – nie rozpoznając obiektywnego sensu działań, którym towarzyszy, ale którymi tylko z pozoru kieruje. W tym sensie fałszywa świadomość „nie wie, co robi”. Pozostaje nieświadoma rzeczywistych pobudek, interesów i/lub popędów leżących u podstaw jej wyobrażeń i przekonań.
Źródło: Małgorzata Kowalska, Ideologie po ideologiach. O cynicznej naiwności, „IDEA – Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” 2018, nr XXX/1, s. 8.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Co znaczy konserwatyzmW książce tej opowiedziałem się za taką koncepcją legitymacji, która daje pierwszeństwo sferze publicznej przed prywatną, społeczeństwu przed jednostką, obowiązkowi przed uprawnieniem. Niemniej satysfakcje, jakie daje życie społeczne i pobudki do angażowania się w nie tkwią wyłącznie w jednostce, a jednostki stały się wyrafinowanymi stworzeniami, złaknionymi sfery prywatności, w której mogłyby skryć dające im samourzeczywistnienie ekscentryczności. Sądzą, że ich realizacja jest niemożliwa bez „prawa do prywatności”, uważanego przez Anglików za nienaruszalne.
Czym jednak jest to prawo bez ochrony państwa? Niczym. Czym jest samourzeczywistnienie bez wartości ucieleśnionych w porządku społecznym? Niczym. Czym jest ekscentryczność bez normy, z którą można by ją zestawić? Niczym. Ta anglosaska prywatność, którą tak cenimy, w istocie jest niczym więcej jak porządkiem publicznym widzianym od wewnątrz. Nie jest jałową wolnością liberalizmu, lecz czymś trwałym i pełnym treści, która to treść staje się widoczna dopiero po wytyczeniu granic wolności.
Źródło: Roger Scruton, Co znaczy konserwatyzm, tłum. Tomasz Bieroń, Poznań 2002, s. 261.
Zapoznaj się z tekstami, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Tekst I
Komunitarianie. Wybór tekstówEtyka liberalna dowodzi priorytetu słuszności i poszukuje zasad sprawiedliwego postępowania, które nie zakładają żadnej określonej koncepcji dobra. To właśnie miał na myśli Kant, gdy pisał o supremacji prawa moralnego, i to ma na myśli Rawls, gdy pisze, że „sprawiedliwość jest pierwszą cnotą społecznych instytucji”.
Źródło: Komunitarianie. Wybór tekstów, red. Paweł Śpiewak, tłum. Piotr Rymarczyk, Tadeusz Szubka, Warszawa 2004, s. 74.
Tekst II
Komunitarianie. Wybór tekstówLiberalne indywiduum nie jest jednostką pozbawioną emocjonalnych więzi z innymi osobami, ale utrzymuje je z własnej woli czy też, ściślej mówiąc, więzy te są efektem wspólnej woli połączonych nimi osób. Tak samo jak każda jednostka ma swoją własną koncepcję dobra i wybiera między możliwymi drogami życiowymi, tak samo też każda jednostka sama sobie wybiera obiekty uczuć.
Źródło: Komunitarianie. Wybór tekstów, red. Paweł Śpiewak, tłum. Piotr Rymarczyk, Tadeusz Szubka, Warszawa 2004, s. 119.
Tekst III
Komunitarianie. Wybór tekstówAmerykanie – mężczyźni, kobiety i dzieci – są członkami wielu wspólnot: rodzin, wspólnot sąsiedzkich, niezliczonych stowarzyszeń o charakterze społecznym, religijnym, etnicznym, pracowniczym czy zawodowym, a także obywatelami państwa. Ani ludzkie istnienie, ani indywidualna wolność nie są na dłuższą metę możliwe poza obrębem wzajemnie od siebie zależnych i nawzajem się na siebie nakładających wspólnot, do których wszyscy należymy.
Źródło: Komunitarianie. Wybór tekstów, red. Paweł Śpiewak, tłum. Piotr Rymarczyk, Tadeusz Szubka, Warszawa 2004, s. 17.
Tekst IV
Komunitarianie. Wybór tekstówWielu badaczy zachodniej myśli uznało za użyteczne rozróżnienie osoby i jednostki. Jest tak, ponieważ w doktrynach doby nowoczesności jednostki mają tendencję do zatracania swojej odrębności. Stają się one wymienialnymi, ahistorycznymi elementami systemów politycznych, prawnych czy ekonomicznych.
Źródło: Komunitarianie. Wybór tekstów, red. Paweł Śpiewak, tłum. Piotr Rymarczyk, Tadeusz Szubka, Warszawa 2004, s. 278.