Sprawdź się
Przyporządkuj każdego z wymienionych władców do okresu, w którym rządzili.
Jan II Kazimierz, Michał Korybut Wiśniowiecki, Władysław IV, Stefan Batory, Zygmunt III Waza, Jan III Sobieski
| wczesny barok | |
|---|---|
| barok dojrzały, tzw. barok polski |
Połącz tytuły dzieł z ich autorami.
<cite><span lang="la"><em>Lyricorum libri</em></span></cite>, <cite><em>Wojna chocimska</em></cite>, <cite><em>Psalmodia polska</em></cite>, <cite><em>Rytmy abo wiersze polskie</em></cite>, <cite><em>Pamiętniki</em></cite>, <cite><em>Krótkość żywota</em></cite>, <cite><em>O znikomości rad</em></cite>
| Mikołaj Sęp Sarzyński | |
| Daniel Naborowski | |
| Maciej Kazimierz Sarbiewski | |
| Wacław Potocki | |
| Jan Chryzostom Pasek | |
| Stanisław Herakliusz Lubomirski | |
| Wespazjan Kochowski |
Przyporządkuj tytuły poniższych dzieł do odpowiednich kategorii.
<cite><em>O znikomości rad</em></cite>, <cite><em>Lyricorum libri</em></cite>, <cite><em>Psalmodia polska</em></cite>, <cite><em>Wojna chocimska</em></cite>, <cite><em>Rytmy abo wiersze polskie</em></cite>, <cite><em>Krótkość żywota</em></cite>
| wczesny barok | |
|---|---|
| barok dojrzały, tzw. barok polski |
Zaznacz cechy charakterystyczne literatury polskiego baroku.
- dominacja motywów antycznych
- synkretyzm
- kult młodości
- tematyka religijna i polityczna
- pochwała rozumu
- refleksyjność, metafizyczność
- wiara w postęp
- używanie długich zdań i makaronizmów
- realizm
- wykorzystywanie motywów wanitatywnych
W poniższym tekście zaznacz makaronizmy, po czym dokończ zdanie.
makaronizmy
Rozumiem, że mnie o to z wami teolog nie potępi, gdy mu się przyznam do mojej opinijej, a ta jest taka, że Bóg przez one drzewo w raju zabronione nic inszego nie wyraził tylko radę. Rada jest dobra, jest i zła.Arbor scientiae boni et mali – najprzedniejsze i najrzadsze drzewo, które wielkiej straży potrzebuje.Sacrum quid vere est consilium. Rada ma być bezpieczna i nikt się jej tykać ani jej rwać nie powinien. Jest to owoc wolny: sensus liberi animi, który czysty, szczyry, niezalterowany, nieobłudny być powinien – tykać się go nie godzi. […]
Pod zdrową i niezgwałconą radą jako pod cieniem okrytego drzewa wyspać się każdy bezpiecznie może; kto zaś rwie i kąsze ten owoc, a nie zachowuje go w cale, odgrywa swoję nagość. Quis enim indicavit tibi, quod nudus esses, nisi quod ex ligno comedisti? A cóż nas pokazuje i odkrywa nagiemu światu, jeżeli nie defekt i uszczerbek zdrowej rady?! Nie potrzebuje ten owoc zębów, tylko oczu – uważać go, ale nie kąsać potrzeba; kto radę swoję zje, zupełna i niezgwałcona okrywa. Respublicae tam diu florent, quam diu floret et consilium. […]
Ale jest w tym i druga konsyderacya, że chciał Bóg mieć radę niedotykalną, aby tylko oczyma, a nie rękoma zażywano jej, to jest, żefructus, który pożytkiem nazywa się, jest tak łakomy owoc, że kiedy go kto skosztuje, zapomni przystojności i cnoty.
Wskaż właściwe dokończenie zdania.
Wątek poruszony przez autora w powyższym fragmencie dotyczy…
- religii.
- polityki.
- gospodarki.
- kultury.
Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie wskaż, które stwierdzenia w zamieszczonej niżej tabeli są prawdziwe, a które fałszywe.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie wskaż, które stwierdzenia w zamieszczonej niżej tabeli są prawdziwe, a które fałszywe.
Transakcja [przebieg] wojny chocimskiejGdzie Osman cesarz turecki wszytkie państw swoich z Afryki, z Azji i z Europy na Polaki zgromadziwszy siły, za łaską Najwyższego Pana, roztropnością czułych opatrznych wodzów a dzielnością rycerstwa polskiego, spadł z imprezyIndeks górny 11 swojej i straciwszy sto tysięcy ludzi, część w polu, część do naszych szturmując, część własnych broniąc obozów: starego z Koroną polską potwierdziwszy przymierza, ingloriusIndeks górny 22 wrócił do Konstantynopola roku zbawiennego 1621 i stanąwszy pod Chocimem dnia trzeciego Septemb., odszedł dnia dziesiątego Octob.
Z różnych jako manuskryptów i diaryuszów, tak z relacyj ludzi starych, którzy tam byli praesentesIndeks górny 33, zebrana, ale osobliwie z tradycyi Jw. Jm. Pana Jakóba Sobieskiego, od stanu rycerskiego w tej ekspedycyi komisarza a potym kasztelana krakowskiego, z łacińskiego na polskie dostatecznie dla nieśmiertelnej narodu polskiego sławy wierszem przetłomaczona.
Roku pańskiego 1670 dnia Decembra ostatniego.Indeks górny 1 Indeks górny koniec1 impreza (daw., z wł.) — przedsięwzięcie
Indeks górny 2 Indeks górny koniec2 inglorius (łac.) — niesławny
Indeks górny 3 Indeks górny koniec3 praesentes (łac.) — obecniŹródło: Wacław Potocki, Transakcja [przebieg] wojny chocimskiej, dostępny w internecie: wolnelektury.pl.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Turcja odniosła zwycięstwo pod Chocimiem. | □ | □ |
| Bitwa pod Chocimiem miała miejsce za panowania Zygmunta III Wazy. | □ | □ |
| Utwór powstał w czasie rządów Michała Korybuta Wiśniowieckiego. | □ | □ |
| Autor brał udział w opisywanych przez siebie wydarzeniach. | □ | □ |
| Pisząc, autor korzystał ze źródeł pisanych i mówionych. | □ | □ |
| Wacław Potocki nie informuje czytelnika, dlaczego podjął się napisania utworu. | □ | □ |
Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie wykonaj polecenia.
Psalm XXXII, Psalmodia polskaNa wyjściu wójsk polskich z Węgier, posiłków chrześciańskich domu rakuskiego, przeciw narodowi grubemu.
Stała się pomoc sąsiedzka utwierdzeniem tronu zachodniego, a szabla ratujących Sarmatów, odwetowaniem państw winorodnej Panonii. […]
Od oblicza pańskiego wzruszyła się ziemia; od oblicza Boga Jakubowego.
Ten uczynił z niedostępnych Beskid amfiteatrum i na niedostępnych skałach wystawił złamanego Otomana widowisko.
Ten Pan chciał mieć, aby okropne, Polskę z Węgrami dzielące Alpes, mostem się stały; aby przez nie wspaniały tryumfator do ojczyzny przechodził.
Dla tego wśród twardej zimy wyniosłe po górach zielenieją drzewa; chcąc aby z obronionych sąsiadów, na królewską głowę uwiły wieniec.
Układa się w ostrokończatą Krępak piramidę, na której by wiecznotrwałym stylem odrysowano sławne imię niezwyciężonego monarchy […].Źródło: Wespazjan Kochowski, Psalm XXXII, Psalmodia polska, dostępny w internecie: wolnelektury.pl.
Uzupełnij zdania.
Władcą, o którym mowa w utworze Wespazjana Kochowskiego, był .................................
Autor nawiązuje do zwycięstwa z 1683 r. pod .................
Rzeczpospolita walczyła wówczas u boku cesarza .................... przeciwko .............
Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie wytłumacz przesłanie obrazu Jana Matejki, biorąc pod uwagę źródło inspiracji artysty oraz okoliczności powstania dzieła.
Źródło A
Kazania sejmowe (pierwsze wyd. 1597)A w ich poselskim kole, o Boże mój, jakie tam wstydu godne postępki! Kila dni obierając marszałka, a raz − pomnię − półtrzecia niedziele na tym trawiąc, czas tracili […]. Jakie zaś swary, zwady i wrzaski, i broni dobywania między nimi bywają, wstyd i powiadać. […]
To naszkodliwsza, iż moc sobie tak wielką przyczytają, którą królewskiej i senatorskiej przeszkodą czynią, a monarchią chwalebną i ludziom zbawienną, jako się rzekło, w tym demokracyją, która jest w rządach ludzkich nagorsza i naszkodliwa i tu, w tym królestwie tak szerokim, niepodobna, obracają. To jest, iż chcą aby szlachta abo lud pospolity przez posły swe rządził, a bez nich król z radą swoją nic nie czynił, a na ich konkluzyją patrzył. Czym się wszytka natura Korony tej mienić i zatem zginąć musi, która jest królestwem, a nie miastem greckim abo szwajcarskim ani Wenecyją.Źródło: Piotr Skarga, Kazania sejmowe (pierwsze wyd. 1597), [w:] Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, t. 2, oprac. K. Matwijowski, S. Ochmann, Wrocław 1981, s. 305.
Źródło B
