Dokończ zdanie. Klientelizm jest relacją… Możliwe odpowiedzi: 1. hierarchiczną i personalną., 2. bezosobową i pośrednią., 3. egalitarną i bezpośrednią., 4. hierarchiczną i bezosobową.
R103OjgLWH6uW1
Ćwiczenie 2
Spośród wymienionych zjawisk zaznacz te, którym sprzyjają relacje klientelistyczne. Możliwe odpowiedzi: 1. system partii dominującej, 2. wysoki wskaźnik korupcji, 3. duża mobilność społeczna, 4. rządy prawa
RDbkKKJ9HMAzt2
Ćwiczenie 3
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe. Klientelizm najczęściej występuje w krajach słabo rozwiniętych ekonomicznie. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Relacje społeczne w organizacjach typu mafijnego nieraz przybierają postać stosunków klientelistycznych. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Nepotyzm jest synonimem klientelizmu. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe. Klientelizm najczęściej występuje w krajach słabo rozwiniętych ekonomicznie. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Relacje społeczne w organizacjach typu mafijnego nieraz przybierają postać stosunków klientelistycznych. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Nepotyzm jest synonimem klientelizmu. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
21
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenie.
1
Martin ClarkWspółczesne Włochy 1871–2006
Parlament był właśnie miejscem, gdzie partie rywalizowały o posady i korzyści. Poszczególni deputowani też uczestniczyli w rywalizacji. Żaden z nich nie mógł polegać tylko na swojej partii czy frakcji, ale musiał zabiegać – na ile to było możliwe – o pozyskanie własnych głosów preferencyjnych. Musiał zdobywać dla ludzi posady, żołnierzom i urzędnikom załatwiać przeniesienia bliżej domu, pisać „rekomendacje” i udzielać porad w sprawach obrotu gruntami, testamentów, a nawet małżeństw. Był w Rzymie adwokatem biednych, dzięki któremu wszystko można było załatwić. Niejednokrotnie rzeczywiście był adwokatem. (…)
Parlament włoski uchwalał około czterystu ustaw rocznie, w porównaniu z niespełna stu w Wielkiej Brytanii. Większość z nich były to leggine – „prawka”, dające przywileje niewielkim grupom ludzi, na przykład zwiększające emerytury strażnikom więziennym czy dotacje dla sierocińców. Przeprowadzanie takich ustaw było ułatwione dzięki temu, że izba i senat podzielone były na komitety czy „komisje”, z których każda obejmowała konkretną dziedzinę (obronę, rolnictwo itd.). Te „komisje” mogły dyskutować i poprawiać projekty ustaw, ale przede wszystkim mogły działać jako „miniparlamenty”, co rzeczywiście robiły, zatwierdzając trzy czwarte całej legislacji bez ogólnej debaty parlamentarnej z udziałem innych deputowanych i zazwyczaj bez udziału prasy.
cw4 Źródło: Martin Clark, Współczesne Włochy 1871–2006, tłum. Tomasz Wituch, Warszawa 2009, s. 514–515.
R1XrIcqorodO1
Rozstrzygnięcie: (Wybierz: tak, nie)
Uzasadnienie: (Uzupełnij).
Zwróć uwagę na to, kto korzystał z działań podejmowanych przez włoskich parlamentarzystów.
Rozstrzygnięcie: tak
Uzasadnienie: Opisane praktyki mają cechy klientelizmu, gdyż opierają się na wymianie osobistych korzyści: parlamentarzyści udzielali różnego rodzaju wsparcia swoim konkretnym wyborcom, a ci dostarczali im głosy w wyborach.
21
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenie.
1
Krzysztof NowakowskiKlientelizm jako forma korupcji
We współczesnym świecie ścierają się dwa mechanizmy kreujące ludzkie zachowania i zbiorowości – tradycyjny, oparty na zasadach wzajemności, lojalności, czasami źle pojętego zaufania, i nowoczesny, kształtowany przez uniwersalne reguły prawne i zasady rynkowe. W bardziej tradycyjnych społeczeństwach dominuje system patronalno‑klientalny, zakorzeniony i najpierw analizowany w odniesieniu do społeczeństw antycznych i feudalnych, a później współczesnych krajów (głównie Ameryki Łacińskiej). „Przemiany społeczno‑gospodarcze zmieniają jedynie w pewnym stopniu podstawę klientelistycznych powiązań – pisze Kaja Gadowska – zaś same relacje patron‑klient występują w zróżnicowanych formach w zasadzie we wszystkich systemach politycznych”.
Klientelizm tworzy odrębną perspektywę badawczą korupcji. Znaczący wkład do analizy więzi patronalno‑klientalnych w polskiej socjologii wniósł Jacek Tarkowski, a w historii – Antoni Mączak. Klientelizm szczególnie często nawiązuje do więzi społecznych znanych z epoki feudalnej. Niektórzy te terminy traktują wymiennie. Na przykład historycy francuscy i belgijscy piszą o feudalizmie, a Anglosasi o klientelizmie. Nie ma tu sporu terminologicznego, ale wydaje się, że klientelizm jest terminem bardziej owocnym poznawczo, ponieważ umożliwia analizę porównawczą w długiej perspektywie czasowej.
cw5 Źródło: Krzysztof Nowakowski, Klientelizm jako forma korupcji, „Rocznik Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2007, t. 1, s. 213.
R9LtIKLR8gkih
Przedstaw, na czym polega zbieżność klientelizmu i feudalizmu. (Uzupełnij).
Przypomnij sobie, do jakich zmian w zachodnich społeczeństwach doszło na skutek powstania kapitalizmu.
Zbieżność klientelizmu i feudalizmu polega na występującej w obu przypadkach fundamentalnej roli lojalności, osobistego zaufania i niepisanych norm postępowania – jako regulatorów ludzkich zachowań, nie zaś abstrakcyjnych i powszechnych reguł prawnych, które charakteryzują współczesne państwo prawa.
Materiał źródłowy do ćwiczeń 6 i 7.
Źródło I
1
Jacek TarkowskiPatroni i klienci
Szef policji w Chicago o policjantach irlandzkiego pochodzenia: „Najbardziej uderzającą rzeczą jest zakres, w jakim polegają oni na osobistych lojalnościach i wymianie osobistych przysług jako sposobie załatwiania spraw. Jeśli istnieje całkowicie legalny, rutynowy sposób załatwienia czegoś, można być zupełnie pewnym, że wielu z tych katolickich, irlandzkich policjantów wybierze jakąś nieformalną drogę. Oni świadomie wychodzą poza formalny system, by załatwiać sprawy nieformalnie: czują się znacznie bardziej komfortowo działając przez kontakty, pośredników i przyjaciół”.
[Vittorio Emanuele Orlando, deputowany do parlamentu z Sycylii, premier w latach 1917‑1919]: „Jeśli przez mafię rozumie się poczucie honoru doprowadzone do skrajności, nietolerancję wobec każdej postaci arogancji i zastraszenia, wspaniałomyślność stawiającą czoła silnemu, ale pobłażliwą wobec słabego, lojalność w przyjaźni; jeśli przez mafię rozumie się te uczucia i postawy, w tym sensie są one indywidualnymi manifestacjami sycylijskiej duszy i oświadczam, że sam jestem mafioso i że jestem dumny z tego”.
Włoski mafioso do bohatera książki: „Wyświadczam przyjacielowi przysługę i w porządku, któregoś dnia on mnie wyświadczy przysługę. Ale ty nie jesteś moim przyjacielem. Chcesz, żebym ci wyświadczył przysługę, której nie będziesz mógł zwrócić. Mogę to zrobić za gotówkę. Capisce?”.
cw6 Źródło: Jacek Tarkowski, Patroni i klienci, Warszawa 1992, s. 15–18.
Źródło II
1
Jacek TarkowskiPatroni i klienci
Istnieje dość powszechna zgoda co do tego, że związki między patronem a klientem zawierają w sobie na ogół jakiś element osobistej więzi, że są „wzajemnymi związkami o bardziej lub mniej osobistym, uczuciowym charakterze”. Wynika to przede wszystkim z faktu, że mamy tu do czynienia z diadą, w której, niejako „z natury rzeczy”, istnieją ścisłe więzi między uczestnikami związku. Także i wymiana społeczna – inny element konstytutywny związku klientelistycznego, sprzyja rozwijaniu osobistych kontaktów i więzi, a obowiązująca w niej norma wzajemności podtrzymuje je i wzmacnia. Zobowiązania powstające w wymianie społecznej nie mają za sobą, jak wiemy, żadnych sankcji prawnych i mają właśnie charakter osobistych zobowiązań.
cw7 Źródło: Jacek Tarkowski, Patroni i klienci, Warszawa 1992, s. 53.
Zwróć uwagę, jak klientelizm wpływa na ład społeczny oraz na funkcjonowanie bezstronnych reguł prawnych.
Przykładowe korzyści:
duże zaufanie między uczestnikami życia społecznego;
silne więzi społeczne;
ważny element ładu społecznego.
Przykłady negatywnego wpływu:
praktyki niesprawiedliwej dominacji;
znaczne nierówności społeczne;
osłabianie bezstronnych zasad prawa.
31
Ćwiczenie 7
R18Eo8cHfi7Nf
Wymień elementy relacji klientelistycznej. (Uzupełnij).
Zwróć uwagę na znaczenie pojęć patron oraz klient.
Elementami relacji klientelistycznej są: personalny charakter, wzajemna wymiana korzyści, niesymetryczność stosunków (patron jest uprzywilejowany względem klienta).
311
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się ze źródłami i wykonaj ćwiczenie.
Dane przedstawione na mapie i w tabeli obrazują percepcję korupcji w danym kraju przez ludzi biznesu i analityków z całego świata, w tym ekspertów zamieszkałych w ocenianym kraju. Każdy kraj oceniany jest w skali od 100 (największa przejrzystość) do 0 (największa korupcja).
Oprac. na podst. Transparency International, Corruption Perceptions Index 2019, transparency.org.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Kraje w indeksie korupcji – ranking
Państwo
punkty 2019
miejsce w rankingu
Dania
87
1
Nowa Zelandia
87
1
Finlandia
86
3
Singapur
85
4
Szwecja
85
4
Szwajcaria
85
4
Norwegia
84
7
Holandia (Niderlandy)
82
8
(…)
(…)
(…)
Polska
58
41
(…)
(…)
(…)
Afganistan
16
173
Gwinea Równikowa
16
173
Sudan
16
173
Wenezuela
16
173
Jemen
15
177
Syria
13
178
Sudan Południowy
12
179
Somalia
9
180
CPI Źródło: Transparency International, Corruption Perception Index 2019, 2020 r., dostępny w internecie: transparency.org [dostęp 14.09.2020 r.].
RynYnrjten2GM
Wyjaśnij związek między poziomem postrzeganej korupcji a klientelizmem. (Uzupełnij).
Zastanów się, jakie elementy klientelizmu wiążą się z zachowaniami korupcyjnymi.
Relacje typu klientelistycznego wiążą się z omijaniem lub łamaniem prawa i załatwianiem spraw poprzez wykorzystywanie osobistych relacji – takie praktyki określane są współcześnie mianem korupcji.