Plebiscyt na Warmii i Mazurach

Wiele goryczy sprawiły nam kartki do głosowania. Był to znowu jeden z wielu plebiscytowych szwindli. Trudno dziś stwierdzić, dlaczego strona polska w ogóle zgodziła się na wprowadzenie tak zredagowanych kart do głosowania. Z kartkami polskimi sprawa była prosta. Wydrukowano na nich dwa słowa: „Polska – Polen” (…). Wydawać by się więc mogło, że niemieckie kartki winny były nosić napis: „Deutschland – Niemcy”. Nic podobnego. Wydrukowano na nich gotykiem słowa: „Ostpreussen – Prusy Wschodnie”. (…) Warmiacy i Mazurzy, jeżeli nie chcieli głosować za Polską, nie byli więc w ten sposób zmuszeni do oddawania swych głosów za Niemcami, głosować mogli na swoje Prusy Wschodnie.

plebiscyt Źródło: Plebiscyt na Warmii i Mazurach, [w:] P. Sowa, Po obu stronach kordonu, Olsztyn 1969, s. 66.

Międzynarodowy kontekst plebiscytu na Warmii i Mazurach

W dodatku niepowodzenia polskie na froncie walki z Rosją, rozdmuchiwane celowo przez Niemców, sprawiły, że zagadnienie plebiscytu w umysłach mas przekształciło się z wyboru między Polską a Niemcami w wybór między bolszewizmem a dotychczasową formą życia. Terror niemiecki dopełniał reszty. Było rzeczą jasną, że w głosowaniu opowiedzą się za Polską tylko jednostki, najbardziej narodowo uświadomione i gotowe narazić się w wypadku klęski na mściwy odwet niemiecki.

kontekst Źródło: Międzynarodowy kontekst plebiscytu na Warmii i Mazurach, [w:] W. Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski. Tom drugi. 1914-1939, cz. 2, Gdańsk 1990, s. 466.

Uznając prawo Ukrainy do niezależnego bytu państwowego na terytorium w granicach, jak będą one na północ, wschód i południe określone na zasadzie umów Ukraińskiej Republiki Ludowej z graniczącymi z nią z tych stron sąsiadami, Rzeczpospolita Polska uznaje Dyrektoriat niepodległej Ukraińskiej Republiki Ludowej z głównym atamanem, panem Simonem Petlurą na czele za zwierzchnią władzę Ukraińskiej Republiki Ludowej.

uznajac Źródło: wikipedia commons.

Czy Józef Piłsudski uratował bolszewizm?

Podczas wojny 1920 roku Polacy dwukrotnie mogli zdobyć Moskwę i obalić reżim bolszewików. Musieliby jednak zawrzeć przymierze z białymi rosyjskimi generałami. Najpierw z Antonem Denikinem, potem z Piotrem Wranglem. Niestety Józef Piłsudski odrzucił tę możliwość i podjął tajne rozmowy z Włodzimierzem Leninem. Uważał bowiem, że Rosja czerwona będzie dla Polski mniej groźna niż biała. Był to katastrofalny błąd. Polacy nie tylko ocalili bolszewizm, ale i zaprzepaścili szansę na odbudowę potężnej Rzeczypospolitej w przedrozbiorowych granicach. Choć wygraliśmy bitwę warszawską, cała wojna z bolszewikami skończyła się dla nas klęską. Podpisując w 1921 roku fatalny traktat ryski, rzuciliśmy na pastwę Sowietów połowę terytorium Rzeczypospolitej i półtora miliona Polaków. Ludzie ci padli ofiarą czerwonego holokaustu. Polska zapłaciła za to gorzką cenę 17 września 1939 roku.

pilsudski Źródło: Czy Józef Piłsudski uratował bolszewizm?, [w:] P. Zychowicz, Pakt Piłsudski-Lenin, Poznań 2015.

Józef Piłsudski o szansach unicestwienia bolszewizmu

Nazywają mnie ryzykantem, ale każde ryzyko ma swoje granice. W tych warunkach miałem przerwać reorganizację i rzucić się w operację manewrową w kierunku Moskwy? I to w zimie. A żołnierz miał wiatrem podszyte płaszcze z lichych materiałów. Wszyscy wiedzą o sprzymierzeńcu Rosji wobec każdego ataku: mrozie. Ale ma też innego sprzymierzeńca w wojnie obronnej: przestrzenie. Można dać w nie głębokiego nura i znaleźć się w położeniu jeszcze gorszym, im dalej się zaszło.

pilsudski2 Źródło: Józef Piłsudski o szansach unicestwienia bolszewizmu, [w:] P. Zychowicz, Pakt Piłsudski-Lenin, Poznań 2015, s. 104–105.

Międzynarodowy kontekst wojny polsko-bolszewickiej

Kredo Denikina pozostawało jednak niezmienne: za pomoc w walce z bolszewikami – mówił – ani piędzi ziemi rosyjskiej. (…) W Warszawie obawiano się, że jeżeli biali zatriumfują i przejmą władzę w Rosji, Londyn i Paryż opowiedzą się po ich stronie przeciwko Polsce i wymuszą na niej ustępstwa terytorialne wobec Rosji.

kredo Źródło: Międzynarodowy kontekst wojny polsko-bolszewickiej, [w:] P. Zychowicz, Pakt Piłsudski-Lenin, Poznań 2015, s. 92–93.

Stosunki własnościowe na terenach wiejskich II RP

Wobec faktu, że większość społeczeństwa polskiego mieszkała na wsi, decydujące znaczenie dla rozwoju gospodarczego miała struktura gospodarki wiejskiej. Cechowała ją duża koncentracja własności z jednej strony i ogromne rozdrobnienie gospodarstw chłopskich z drugiej. W 1921 r. istniało w Polsce 30 tys. gospodarstw powyżej 50 ha (0,9% liczby ogólnej) zajmujących łącznie 48,1% powierzchni gruntów (…) oraz 2150 tys. gospodarstw o powierzchni poniżej 5ha, zajmujących 14% obszaru gruntów. Jednocześnie na wsi polskiej mieszkało wówczas około 3 mln ludności bezrolnej.

stosunki2 Źródło: Stosunki własnościowe na terenach wiejskich II RP, [w:] W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski 1914-1945, Warszawa 2003, s. 111.

Stanisław Dubois o problemach socjalnych w II RP, 1937 rok

Kapitalizm w Polsce przypomina dziś do złudzenia niedobrane stadło małżeńskie, w którym małżonek starzec poślubia młodą, pełną życiowego wigoru i młodzieńczych pragnień małżonkę. Młoda oblubienica – to Polska. Polska przeludniona, Polska z blisko półmilionowym przyrostem naturalnym rocznie, z 8 milionami „zbędnych” na wsi i milionem bezrobotnych w miastach, z milionem dzieci bez szkół, z dochodem społecznym niższym niż przed wojną i o połowę skurczonym w porównaniu z latami lepszej koniunktury. A więc Polska pełna sił żywotnych, pełna drzemiącej energii, lecz jeszcze pełniejsza niezaspokojonych, palących potrzeb.

kapitalizm Źródło: Stanisław Dubois o problemach socjalnych w II RP, 1937 rok, [w:] S. Dubois, Artykuły i przemówienia, Warszawa 1968, s. 123.

Oblicza chłopskiej pauperyzacji w międzywojennej Polsce

Dzieją się rzeczy nadzwyczajne w imię zdobycia kawałka chleba. Np. zaprzedanie dorastającego, 18‑letniego syna w niewolę, zdarzyło się pod koniec marca 1932 roku w Polsce niedaleko Warszawy. Chłop Pietrzykowski postanowił z nędzy sprzedać jednego ze swych synów i dokonał tego na jarmarku w Zduńskiej Woli; nabywcą stał się wieśniak ze wsi Wróblewo, a cena kupna wynosiła 50 zł od razu gotówką, a jeśli sprzedany parobczak dobrze będzie się sprawować, miał Pietrzykowski otrzymać jeszcze 20 cetnarów żyta. Policja, dowiedziawszy się o tym, przeszkodziła w transakcji.

dzieja Źródło: Oblicza chłopskiej pauperyzacji w międzywojennej Polsce, [w:] F. Koneczny, Rozwój moralności, Kraków 1997, s. 21.