Dorota Barańska Kodeks samurajski Bushidō a normy moralne i etyka społeczna

Czasem określano Bushidō mianem Drogi Lojalności. Powinnością samuraja było - zgodnie z tytułem - służenie swojemu panu i jego rodzinie. Średniowieczny wojownik składał przysięgę lojalności podczas uroczystej ceremonii. Ścisła więź łącząca pana z poddanymi była dużym problemem dla utrzymania narodowej jedności. Uwypukliło się to po roku 1868, kiedy głównym problemem było przeniesienie więzów lojalności z przywódcy rodu na głowę państwa - cesarza. Obowiązek służenia w Japonii był co prawda znacznie szerzej pojmowany niż w Europie, gdzie obowiązywała zasada „wasal mojego wasala nie jest moim wasalem”. W Japonii było dokładnie na odwrót. Stojący najniżej zobowiązani byli do służenia również przełożonym swoich przełożonych.
Największą zbrodnią w feudalnej Japonii był bunt przeciwko swojemu panu. Był to czyn wręcz niewyobrażalny, karany, zwłaszcza w okresie Edookres Edookresie Edo, najsurowiej, jak to tylko możliwe, a więc śmiercią winnego oraz całej jego rodziny do najdalszych stopni pokrewieństwa. Dążono w ten sposób do wymazania zhańbionego imienia z wszelkich kronik, a docelowo - z historii kraju. Wierność to trudna cnota. Często bowiem wierność stoi w sprzeczności z miłością. Odwiecznym problemem wojowników było: czy być posłusznym rodzicom, czy przełożonym? Dla żon samurajów: słuchać przełożonego czy męża? Bushidō bez wahania wskazuje na obowiązek, a nie miłość. Chwali jednak miłość jako ogromną wartość. W poezji samurajskiej spotykamy więc nieszczęśliwych kochanków czy rozterki matek wychowujących swe dzieci w poczuciu obowiązku wobec pana. Oczywiście najlepiej byłoby, gdyby miłość i obowiązek szły w parze, ale skoro tak nie jest, trzeba wypełnić przyrzeczenie i wybrać wierność. Zdarzało się, że wojownicy pozostający na służbie przez pewien czas nie wstępowali w związki małżeńskie, chcąc uniknąć konieczności wyboru. Ponieważ Bushidō przedkładało społeczeństwo ponad jednostkę, a rodzinę, jako całość, ponad jej poszczególnych członków, wierność osobom uosabiającym państwo była ważniejsza niż miłość do jednostek.
Cnota wierności jest też przyczyną rozterek w kwestii posłuszeństwa tyranowi. Kodeks każe słuchać takiego władcy, żywiąc nadzieję, że zgodnie z shintoizmemshintoizmshintoizmem, władca ten jest świadomy swoich zobowiązań wobec przodków i wobec niebios. Poza tym, wierne służenie tyranowi było uważane za przykład prawdziwej lojalności i poświęcenia.

cw2 Źródło: Dorota Barańska, Kodeks samurajski Bushidō a normy moralne i etyka społeczna, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” III. 2006, nr 1, s. 18–19.