W czeskiej krainie pojął on [Mieszko I – przyp. S.S.] za żonę szlachetną siostrę Bolesława Starszego, która okazała się w rzeczywistości taką, jak brzmiało jej imię. Nazywała się bowiem po słowiańsku Dobrawa, co w języku niemieckim wykłada się: dobra. Owa wyznawczyni Chrystusa, widząc swego małżonka pogrążonego w wielorakich błędach pogaństwa, zastanawiała się usilnie nad tym, w jaki sposób mogła by go pozyskać dla swojej wiary. Starała się go zjednać na wszelkie sposoby, nie dla zaspokojenia trzech żądz tego zepsutego świata, lecz dla korzyści wynikających z owej chwalebnej i przez wszystkich wiernych pożądanej nagrody w życiu przyszłym. Umyślnie postępowała ona przez jakiś czas zdrożnie, aby później móc długo działać dobrze. Kiedy mianowicie po zawarciu wspomnianego małżeństwa nadszedł okres wielkiego postu i Dobrawa starała się złożyć Bogu dobrowolną ofiarę przez wstrzymywanie się od jedzenia mięsa i umartwianie swego ciała, jej małżonek namawiał ją słodkimi obietnicami do złamania postanowienia. Ona zaś zgodziła się na to w tym celu, by z kolei móc tym łatwiej zyskać u niego posłuch w innych sprawach. Jedni twierdzą, iż jadła ona mięso w okresie jednego wielkiego postu, inni zaś, że w trzech takich okresach. Dowiedziałeś się przed chwilą, czytelniku, o jej przewinie, zważ teraz, jaki owoc wydała jej zbożna intencja. Pracowała więc nad nawróceniem swego małżonka i wysłuchał jej miłościwy Stwórca. Jego nieskończona łaska sprawiła, iż ten, który Go tak srogo prześladował, pokajał się i pozbył na ustawiczne namowy swej ukochanej małżonki jadu przyrodzonego pogaństwa, chrztem świętym zmywając plamę grzechu pierworodnego. I natychmiast w ślad za głową i swoim umiłowanym władcą poszły ułomne dotąd członki spośród ludu i w szatę godową przyodziane, w poczet synów Chrystusowych zostały zaliczone.

4 Cytat za: T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach źródłowych, t. 1, Rzeszów 1997, s. 89.

Mieszko objąwszy księstwo zaczął dawać dowody zdolności umysłu i sił cielesnych i coraz częściej napastować ludy sąsiednie dookoła. Dotychczas jednak w takich pogrążony był błędach pogaństwa, że wedle swego zwyczaju siedmiu żon zażywał. W końcu zażądał w małżeństwo jednej bardzo dobrej chrześcijanki z Czech, imieniem Dąbrówka. Lecz ona odmówiła poślubienia go, jeśli nie zarzuci owego zdrożnego obyczaju i nie przyrzeknie zostać chrześcijaninem. Gdy zaś on na to przystał, że porzuci ów zwyczaj pogański i przyjmie sakramenta wiary chrześcijańskiej, pani owa przybyła do Polski z wielkim orszakiem dostojników świeckich i duchownych, ale nie pierwej podzieliła z nim łoże małżeńskie, aż powoli a pilnie zaznajamiając się z obyczajem chrześcijańskim i prawami kościelnymi, wyrzekł się błędów pogaństwa i przeszedł na łono matki‑Kościoła. Pierwszy więc książę polski Mieszko dostąpił łaski chrztu za sprawą wiernej żony; a dla sławy jego i chwały w zupełności wystarczy jeśli powiemy, że za jego czasów i przez niego Światłość niebiańska nawiedziła królestwo polskie.

5 Cytat za: T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach źródłowych, t. 1, Rzeszów 1997, s. 89.

Gerard Labuda Pierwsze państwo polskie

Historycy od dawna zastanawiają się, jakie były przyczyny postanowienia Mieszka I o przyjęciu chrztu i porzuceniu kultu pogańskiego. Już od czasów Adama Naruszewicza tuła się w naszej historiografii przekonanie, jakoby przyjęcie chrztu miało na celu odebranie Niemcom powodów do najazdów na Polskę po pozorem krzewienia wiary chrześcijańskiej.

6 Źródło: Gerard Labuda, Pierwsze państwo polskie, Kraków 1989, s. 18–19.

Roku 6545. Założył Jarosław gród wielki, w którym to grodzie jest Złota Brama; założył też cerkiew Świętej Sofii, metropolię, a potem cerkiew na Złotej Bramie, Zwiastowania Świętej Bogarodzicy, potem monaster Świętego Jerzego i Świętej Ireny [swoich patronów]. I za niego poczęła wiara chrześcijańska krzewić się i rozszerzać, i mnisi poczęli mnożyć się, i monastery pojawiać się. I lubił Jarosław cerkiewne ustawy, popów lubił bardzo, a zwłaszcza mnichów, i do ksiąg przykładał się, i czytał je często w nocy i we dnie. I zebrał pisarzów mnogich, i przekładali od Greków na pismo słowiańskie. I spisali księgi mnogie, którymi, pouczając się, wierni ludzie rozkoszują się nauką Bożą.

7 Cytat za:Wiek V-XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, PWN, Warszawa 1997, s. 95

Kosmasa kronika Czechów

Więc niegdyś w poprzednim czasie przybył do Pragi w pobożnych celach pewien mąż z Saksonii, cudnej wymowy i wiedzy w piśmie, imieniem Ditmar, kapłan z wyświęcenia ze ślubów. Ten, gdy doszedł do znajomości z księciem Bolesławem II, w krótkim czasie osiągnął wielką łaskę i przyjaźń. I ponieważ doskonale znał język słowiański, przywołał go książę przez swoich posłów, zwołał duchowieństwo, starszych ziemi i lud, i swoimi prośbami i upomnieniami sprawił, że go wszyscy wspólną uchwałą wybrali na biskupa. […] Potem biskup Ditmar poświęcał kościoły zbudowane w wielu miejscowościach przez wiernych na chwałę Bożą i chrzcząc bardzo licznie, lud pogański czynił wiernym Chrystusowi. Ale po wielu dniach, mianowicie w roku od wcielenia Pańskiego 969, 2 stycznia z ciała wyzwolony, powierzony sobie talent ustokrotniony oddał Chrystusowi.

8 Źródło: Kosmasa kronika Czechów, tłum. M. Wojciechowska, Warszawa 1968 r., dostępny w internecie: biblioteka.kijowski.pl.