Sprawdź się
Konstytucja 3 maja ustanowiła… Możliwe odpowiedzi: 1. monarchię dziedziczną., 2. monarchię absolutną., 3. monarchię patrymonialną., 4. monarchię elekcyjną.
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Ustawa rządowa czyli Konstytucya 3 maja 1791I. Religia panująca.
Religią narodową panującą jest i będzie wiara święta rzymska katolicka, ze wszystkiemi jej prawami. Przejście od wiary panującej do jakiegokolwiek wyznania, jest zabronione pod karami apostazyi. Że zaś taż sama wiara święta przykazuje nam kochać bliźnich naszych; przeto wszystkim ludziom, jakiegokolwiek bądź wyznania, pokój w wierze i opiekę rządową winniśmy; i dla tego wszelkich obrządków i religii wolność w krajach polskich, podług ustaw krajowych, warujemy.
Źródło: Ustawa rządowa czyli Konstytucya 3 maja 1791, 5.03.1791 r., dostępny w internecie: libr.sejm.gov.pl [dostęp 6.10.2021 r.].
Żaden rząd najdoskonalszy bez dzielnej władzy wykonawczej stać nie może. Szczęśliwość narodów od praw sprawiedliwych, praw skutek od ich wykonania zależy. Doświadczenie nauczyło, że zaniedbanie tej części rządu nieszczęściami napełniło Polskę., 2.
Ponieważ prawa ogólne i ustawy państwa dotyczą nie pojedynczego człowieka, lecz ogółu narodu, przeto na tym walnym sejmie radomskim wraz z wszystkimi królestwa naszego prałatami, senatorami, panami i posłami ziemskimi za słuszne i sprawiedliwe uznaliśmy jako też postanowiliśmy, że odtąd na przyszłe, wieczne czasy nic nowego stanowione być nie ma przez nas i naszych następców bez wspólnej zgody senatorów i posłów ziemskich, co by było z ujmą i ku uciążeniu Rzeczypospolitej oraz z czyjąkolwiek szkodą i krzywdą prywatną, tudzież zmierzało ku odmianie prawa ogólnego i wolności publicznej., 3.
My, Naród Polski (…) pragnąc Jej byt niepodległy, potęgę i bezpieczeństwo oraz ład społeczny utwierdzić na wiekuistych zasadach prawa i wolności, pragnąc zarazem zapewnić rozwój wszystkich Jej sił moralnych i materialnych dla dobra całej odradzającej się ludzkości, wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej równość, a pracy poszanowanie, należne prawa i szczególną opiekę Państwa zabezpieczyć – tę oto Ustawę Konstytucyjną na Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej uchwalamy i stanowimy., 4.
Senat składa się z osiemnastu członków, to jest: sześciu biskupów, sześciu wojewodów, sześciu kasztelanów. Wojewodów i kasztelanów król mianuje, biskupów król mianuje, a Stolica Święta instytucję daje. W senacie prezyduje jeden z jego członków mianowany na to od króla., 5.
Urzędowania senatorów są dożywotnie., 6.
Stanowiemy przeto, iż po życiu, jakiego nam dobroć Boska pozwoli, elektor dzisiejszy Saski w Polszcze królować będzie. Dynastia przyszłych królów polskich zacznie się na osobie Fryderyka Augusta, dzisiejszego elektora Saskiego, którego sukcesorom de lumbis z płci męskiej tron Polski przeznaczamy. Najstarszy syn króla panującego po ojcu na tron następować ma., 7.
Wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu. Aby więc całość państw, wolność obywatelską i porządek społeczności w równej wadze na zawsze zostawały, trzy władze rząd narodu polskiego składać powinny i z woli prawa niniejszego na zawsze składać będą, to jest władza prawodawcza w stanach zgromadzonych, władza najwyższa wykonawcza w królu i straży i władza sądownicza w jurysdykcjach, na ten koniec ustanowionych, lub ustanowić się mających.
Przeanalizuj tekst i wykonaj polecenie.
(…)Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej
Artykuł I
O miastach
1‑mo Miasta wszystkie królewskie w krajach Rzeczypospolitej za wolne uznajemy.
2‑do Obywatelów takowych miast jako ludzi wolnych, ziemię w miastach przez nich osiadłą, ich domy, wsie i territoria, gdzie jakie do których miast prawnie teraz należą, własnością ich dziedziczną być przyznajemy, co nie ma przeszkadzać zaczętym a nie dokończonym sprawom.
3‑tio Którym miastom przywileje lokacyjne zaginęły, za dowiedzeniem ich bytności, my król diplomata renovationisdiplomata renovationis: z nadaniem ziemi, jaką teraz niewątpliwie posiadają, wydamy.
4‑to W których miastach królewskich sejmiki ziemskie są oznaczone, tym przywileje lokacyjne, jeżeliby ich jeszcze nie miały, my król wydamy.
5‑to Gdyby dla szczęśliwego w którym miejscu położenia na gruntach królewskich osada ludzi wolnych dała siedlisku swemu przystojną postać miasta, w takowym zdarzeniu my król tej osadzie diploma erectionisdiploma erectionis: miasta nowego z nadaniem ziemi wydamy.Źródło: (…), 1791 r., dostępny w internecie: wikisource.org [dostęp 30.04.2020 r.].
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Konstytucja francuska z 3 września 1791 r.Część II. Zgromadzenie pierwiastkowe. Powoływanie elektorów
Art. 1. Dla utworzenia Zgromadzenia Narodowego obywatele czynni zbierać się będą co 2 lata na zgromadzeniach pierwiastkowych w miastach i kantonach.
Art. 2. Aby zostać obywatelem czynnym, należy:
– być Francuzem z urodzenia lub z tytułu nabycia obywatelstwa;
– ukończyć 25 rok życia;
– posiadać miejsce zamieszkania (domicyl) w mieście lub w kantonie od czasu określonego przez ustawę;
– płacić w jakimkolwiek miejscu królestwa podatek bezpośredni równy co najmniej wartości pracy trzydniowej i przedstawić na to pokwitowanie;
– nie pozostawać w stanie służebnym, to znaczy nie być służącym za wynagrodzeniem;
– być wpisanym w gminie swego domicylu na listę gwardii narodowej;
– złożyć przysięgę obywatelską.Źródło: Konstytucja francuska z 3 września 1791 r., dostępny w internecie: historiaonline.edu.pl [dostęp 30.04.2020 r.].
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Prof Z. Zielińska: Konstytucja 3 maja to przełom z wielu punktów widzeniaProf. Zofia Zielińska: W punkcie dotyczącym władz wykonawczych jest wzruszający fragment, iż „doświadczenie nauczyło nas, że zaniedbanie tej części rządu nieszczęściami napełniło Polskę”. Zwrot ten dowodzi, że w końcu XVIII w. wreszcie zniknęła wręcz obsesyjna obawa przed władzą wykonawczą, przed królem, który miał jakoby z natury dążyć do zguby wolności, czyli do absolutyzmu. Z tych podejrzeń wypływały zabezpieczenia ustrojowe przed monarchą (z liberum veto na czele) i stałe dążenie do osłabiania władzy królewskiej.
Cała ideologia veta miała na celu obronę wolności przed królem. Po wielkim dziele Stanisława Konarskiego O skutecznym rad sposobie zrozumiano, że veto nie broniło wolności, tylko ułatwiało jej wrogom zrywanie sejmów, ale dopiero w Konstytucji 3 maja definitywnie je zniesiono. Poza tym sejm wzmocniono i w inny sposób – uznano go za reprezentację całego narodu, która ma prawo podejmować ostateczne decyzje. Przeciwnicy konkretnego projektu, aprobowanego przez większość sejmową, nie mogli już tłumaczyć się, że ich instrukcja poselska na ten projekt nie pozwala, ani zgłaszać, że chcą go przedstawić braciom w swym powiecie, zanim stanie się ustawą.
Źródło: Anna Kruszyńska, Prof Z. Zielińska: Konstytucja 3 maja to przełom z wielu punktów widzenia, 3.05.2018 r., dostępny w internecie: naukawpolsce.pap.pl [dostęp 18.12.2019 r.].