Józef Wybicki Pieśń Legionów Polskich we Włoszech

Jeszcze Polska nie umarła,
Kiedy my żyjemy.
Co nam obca moc wydarła,
Szablą odbijemy.

Marsz, marsz, DąbrowskiDąbrowskiDąbrowski
Do Polski z ziemi włoskiwłoskiwłoski
Za Twoim przewodem
Złączem się z narodem.

Jak CzarneckiCzarneckiCzarnecki do Poznania
Wracał się przez morze
Dla ojczyzny ratowania
Po szwedzkim rozbiorze.

Marsz, marsz, Dąbrowski...

Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę
Będziem Polakami
Dał nam przykład BonaparteBonaparteBonaparte
Jak zwyciężać mamy.

Marsz, marsz, Dąbrowski...

Niemiec, Moskal nie osiędzie,
Gdy jąwszy pałaszapałaszpałasza,
Hasłem wszystkich zgoda będzie
I ojczyzna nasza.

Marsz, marsz, Dąbrowski...

Już tam ociecociecociec do swej Basi
mówi zapłakany:
„Słuchaj jenojenojeno, ponoponopono nasi
Biją w tarabanytarabantarabany”.

Marsz, marsz, Dąbrowski...

Na to wszystkich jedne głosy:
„Dosyć tej niewoli
Mamy racławickie kosyracławickie kosyracławickie kosy,
KościuszkęKościuszkoKościuszkę, Bóg pozwoliBóg pozwoliBóg pozwoli.

1 Źródło: Józef Wybicki, Pieśń Legionów Polskich we Włoszech, [w:] Zdzisław Libera, Poezja polska XVIII wieku, Warszawa 1976, s. 445–446.
pałasz
włoski
ociec
jeno
pono
taraban
racławickie kosy
Bóg pozwoli
Czarnecki
Dąbrowski
Bonaparte
Kościuszko
1
Pokaż ćwiczenia:
R1aHxeceCRFs11
Ćwiczenie 1
W podanym fragmencie Pieśni Legionów Polskich we Włoszech zaznacz na zielono czasowniki w pierwszej osobie liczby mnogiej i trzeciej osobie liczby pojedynczej oraz podporządkowane im zaimki. Jeszcze Polska nie umarła, kiedy my żyjemy. Co nam obca moc wydarła, szablą odbijemy.
Marsz, marsz, Dąbrowski do Polski z ziemi włoski za Twoim przewodem złączem się z narodem.
Jak Czarnecki do Poznania wracał się przez morze dla ojczyzny ratowania po szwedzkim rozbiorze.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę będziem Polakami dał nam przykład Bonaparte jak zwyciężać mamy.
Ćwiczenie 1
R1V1laFhNWXnE1
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
11
Ćwiczenie 2

Wyjaśnij, jaką funkcję w utworze pełnią czasowniki w pierwszej osobie liczby mnogiej oraz zaimki zaznaczone w ćwiczeniu.

R1Hi8OtSCwZiy
(Uzupełnij).
RDkqLnK5YRzV51
Ćwiczenie 3
Zaznacz, jakie funkcje językowe pełni fraza Marsz, marsz, Dąbrowski. Możliwe odpowiedzi: 1. fatyczną, 2. poetycką, 3. impresywną, 4. perswazyjną, 5. ekspresywną, 6. metajęzykową
R1CFE1nYBwHsX1
Ćwiczenie 4
Zaznacz poprawne odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. Po raz pierwszy Pieśń... odśpiewano we Włoszech., 2. Pieśń... ukazała się drukiem w Polsce w XVIII wieku., 3. Legiony Polskie zostały utworzone z inicjatywy Józefa Wybickiego., 4. Pieśń... początkowo była piosenką wojskową., 5. Utwór został uznany za hymn w pierwszej połowie XIX wieku.
R1R18rK5sQ2UH21
Ćwiczenie 5
W Pieśni Legionów Polskich we Włoszech występuje wiele archaicznych form językowych. Przyporządkuj je do właściwej grupy. archaizmy słowne (leksykalne) Możliwe odpowiedzi: 1. jąwszy, 2. pono, 3. tarabany, 4. Kościuszkę Bóg pozwoli, 5. jeno, 6. ociec, 7. będziem, 8. wrócim, 9. osiądzie, 10. Do Polski z ziemi włoskiej, 11. przejdziem, 12. złączym się archaizmy fleksyjne Możliwe odpowiedzi: 1. jąwszy, 2. pono, 3. tarabany, 4. Kościuszkę Bóg pozwoli, 5. jeno, 6. ociec, 7. będziem, 8. wrócim, 9. osiądzie, 10. Do Polski z ziemi włoskiej, 11. przejdziem, 12. złączym się archaizmy fonetyczne Możliwe odpowiedzi: 1. jąwszy, 2. pono, 3. tarabany, 4. Kościuszkę Bóg pozwoli, 5. jeno, 6. ociec, 7. będziem, 8. wrócim, 9. osiądzie, 10. Do Polski z ziemi włoskiej, 11. przejdziem, 12. złączym się archaizmy składniowe Możliwe odpowiedzi: 1. jąwszy, 2. pono, 3. tarabany, 4. Kościuszkę Bóg pozwoli, 5. jeno, 6. ociec, 7. będziem, 8. wrócim, 9. osiądzie, 10. Do Polski z ziemi włoskiej, 11. przejdziem, 12. złączym się
21
Ćwiczenie 6

Pieśni Legionów Polskich we Włoszech znajduje się wiele aluzji historycznych – postaci, przedmioty oraz wydarzenia, które mają znaczenie symboliczne dla wymowy tekstu. Podaj ich przykłady, uzupełniając tabelę. Następnie określ ich funkcję w utworze.

R16HAKkg60w8F
Symboliczne postaci: (Uzupełnij). Wydarzenie historyczne: (Uzupełnij). Symboliczne przedmioty: (Uzupełnij).
Rk1b8OjuH3WOa
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 7

Porównaj tekst Pieśni Legionów Polskich we Włoszech z jej parafrazami i wyjaśnij, co te utwory łączy, a co różni.

Tadeusz Swat O tradycji „Mazurka Dąbrowskiego”

Po klęsce roku 1831 Mazurek Dąbrowskiego wszedł również do repertuaru emigracji. Pamiętnikarze potwierdzają, że pieśń grano i śpiewano w Niemczech w latach 1830‑1848, we Francji i w Stanach Zjednoczonych. Tu powstała kolejna parafraza pieśni, swoisty hymn polskiej emigracji na ziemi amerykańskiej:

Jeszcze Polska nie zginęła
Choć my za morzami,
Chociaż z oczu nam zniknęła
Lecz ją w sercach mamy.
Wraz, wraz, tylko wraz!
Gdy wolności przyjdzie czas,
Amerykę rzucim
I do Polski wrócim...

[...]

W Polsce legionowa pieśń pełniła nadal rolę patriotycznego hymnu narodowego. Tym żywiej śpiewano ją w okresie kolejnego zrywu niepodległościowego lat 1863‑1864. [...]

Z pieśni na melodię Mazurka Dąbrowskiego tego okresu wymieńmy jeszcze dziarski utwór Jana Lama pt.: 1864:

Jeszcze Polska nie zginęła,
Bo Warszawa żyje!
I śmierć czego nie poczęła,
Grobem nie pokryje.
Naprzód rodacy,
Przyszedł dzień rozprawy!
A hasłem do pracy:
Bóg i krew Warszawy!

3 Źródło: Tadeusz Swat, O tradycji „Mazurka Dąbrowskiego”, „Niepodległość i Pamięć” 1998, nr 5/1, s. 61–63.
Rk1b8OjuH3WOa
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Zapoznaj się ze współczesnymi parafrazami Mazurka Dąbrowskiego i wyjaśnij, czemu może służyć dostosowywanie tekstu pieśni do nowych realiów, a także jakie przesłanie płynie z obu.

Tadeusz Swat O tradycji „Mazurka Dąbrowskiego”

Kolejny zakręt dziejów odmierzamy pojawieniem się następnej wersji parafrazy Mazurka Dąbrowskiego, to dopiero solidarnościowy zryw roku 1980. Pierwsza z tych wersji z września 1980 r. jest jeszcze mało optymistyczna; to raczej satyra na socjalizm, ekonomiczne warunki życia, niedostatki codzienności:

Jeszcze Polska nie zginęła, bo jeszcze żyjemy,
ale w takim dobrobycie niedługo zdechniemy!
Marsz, marsz, Polacy, bez żarcia do pracy,
pod Partii przewodem rząd nas morzy głodem.
Nie ma mięsa, masła, jaj, zginęła słonina,
trzeba chyba będzie jeść dzieła Lenina...

Inna wersja, późniejsza, bo ze stycznia 1981 r. jest już pełna optymizmu i nadziei w „spełnienie ludu wiary”:

Jeszcze Polska nie zginęła, Kiedy my żyjemy!
Solidarnie rusz do dzieła Ludu polskiej ziemi.
Marsz, marsz, Wałęsa, bez szynki, bez mięsa,
Za twoim przewodem
Skończym z kłamstwem, z głodem...

4 Źródło: Tadeusz Swat, O tradycji „Mazurka Dąbrowskiego”, „Niepodległość i Pamięć” 1998, nr 5/1, s. 68–69.
Rk1b8OjuH3WOa
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 9

Opisz obraz Juliusza Kossaka pt. Marsz, marsz, Dąbrowski, wykorzystując do tego kontekst powstania Pieśni Legionów Polskich we Włoszech.

R1aQYWNyUyAac
Juliusz Kossak, Marsz, marsz, Dąbrowski, 1897
Źródło: domena publiczna.

Podaj pięć różnych tekstów kultury, które nawiązują do Pieśni Legionów Polskich we Włoszech. Wyjaśnij, na czym polegają te nawiązania.

Rk1b8OjuH3WOa
(Uzupełnij).