Substancje i ich właściwości – podsumowanie
Chemia jest nie tylko przedmiotem szkolnym, obecna jest w każdej dziedzinie naszego życia. Powtórzmy razem podstawowe informacje o substancjach i ich właściwościach.
1. Czy chemia jest obecna w każdej dziedzinie naszego życia?
Twoja wiedza chemiczna może ci pomóc znaleźć zatrudnienie w wielu branżach:
![Ilustracja ma postać grafu składającego się z różnobarwnych kół połączonych z czarnym kołem centralnym z napisem Chemia. Kół tych jest jedenaście i licząc od góry w kierunku ruchu wskazówek zegara znajdujące się na nich napisy to: przemysł metalurgiczny, edukacja, przemysł rolniczy, przemysł kosmetyczny, przemysł farmaceutyczny, przemysł rafineryjny, gospodarka odpadami niebezpiecznymi, medycyna, przemysł spożywczy, kryminalistyka oraz inżynieria materiałowa.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RCYbWWvhfwl4Q/4/1Fw7vsaOa48h95fGOFnszOrPGyFhNLQF.png)
2. O czym należy pamiętać podczas wykonywania podstawowych czynności laboratoryjnych?
Jednym z ważniejszych sposobów poznawania chemii jest przeprowadzanie doświadczeń. Do ich wykonania niezbędne są szkło laboratoryjne, czasem naczynia porcelanowe lub metalowe oraz sprzęt laboratoryjny. Znajomość zasad stosowania tych urządzeń pozwala na bezpieczne eksperymentowanie.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1RkXtCdtXV31/6/2S2t9EwQ65YKu7xSEGnv6MVTohQsRn2H.jpg)
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film laboratoryjny pokazujące zastosowania szkła laboratoryjnego, lektor opowiadający o zastosowaniu każdego szkła: Probówka, Zlewka, Lejek, Krystalizator, Cylinder miarowy, Chłodnica, Wkraplacz, Szalka Petriego, Pipety miarowe
3. Czym różni się substancja prosta od substancji złożonej?
Chemia to nauka zajmująca się badaniem składu i budowy substancji, ich przemian oraz warunków wpływających na szybkość tych przemian.
Substancje możemy podzielić na:
proste (pierwiastki),
złożone (związki chemiczne).
Rq4KNcGCEfPKF1 Źródło: Dariusz Adryan, Agnico-Eagle (https://commons.wikimedia.org), Ben Mills (https://commons.wikimedia.org), (https://commons.wikimedia.org), André Karwath aka Aka (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY NC 3.0.
4. Czy znajomość właściwości fizycznych i chemicznych pozwala zidentyfikować dowolną substancję?
Każda substancja ma swoje charakterystyczne cechy – właściwości, które możemy podzielić na:
fizyczne,
chemiczne.
R1SafeMUT5SR21 Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
5. Jakie właściwości substancji stanowią kryteria podziału pierwiastków na metale i niemetale?
Substancje proste można podzielić na:
metale,
niemetale.
Ryh0VUriL3CHX1 Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
6. Czym różni się substancja chemiczna od mieszaniny?
W przyrodzie substancje (pierwiastki i związki chemiczne) rzadko występują w postaci „czystej”, często tworzą mieszaniny.
![Rysunek przedstawiający układy cząsteczek w mieszaninach jednorodnych oraz niejednorodnych z podziałem tych ostatnich na kilka rodzajów. Ma postać pięciu umieszczonych obok siebie, podpisanych rysunków naczyń z płynami. Pierwsze od lewej reprezentuje mieszaninę jednorodną, której podanym przykładem jest roztwór soli kamiennej. Cząstki narysowane w płynie są takie same i rozłożone równomiernie. Po prawej stronie znajdują się naczynia stanowiące przykłady mieszanin niejednorodnych. Pierwszy z tych rysunków przedstawia wodę z piaskiem. Czerwone cząstki podpisane jako ciało stałe zebrane są w kopczyk na dnie naczynia, a niebieskie cząstki podpisane ciecz wypełniają równomiernie resztę przestrzeni. Rysunek drugi ilustruje mieszaninę wody z olejem, która ma postać warstwową. Równomiernie rozłożone żółte cząstki oleju podpisane jako ciecz zajmują górną część naczynia, a równomiernie rozłożone cząstki wody również podpisane jako ciecz wypełniają dolną część. Pomiędzy tymi obszarami znajduje się wyraźna pozioma granica ułożona z pojedynczej linii ciasno zebranych żółtych cząstek. W trzecim rysunku z grupy, podpisanym mgła, piana pojedynczym niebieskim cząstkom wody towarzyszą luźno rozrzucone niewielkie grupy innych, czerwonych cząstek. Natomiast ostatni rysunek, podpisany mleko przedstawia naczynie wypełnione małymi niebieskimi cząsteczkami wody, pomiędzy którymi znajdują się znacznie większe czerwone cząsteczki symbolizujące białka i inne większe od wody związki.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1UepLnwjtHTd/5/ksA70V3o09aVaJxDwoRzqQOT7ppwnOU.png)
Sposoby rozdzielania mieszanin
Piktogramy ostrzegawcze umieszcza się na opakowaniach preparatów zawierających substancje niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka.
![Ilustracja przedstawia przykłady sześciu popularnych piktogramów ostrzegawczych w zestawieniu wersji nowych ze starymi. W górnej części obrazka zebrano piktogramy w wersji obowiązującej obecnie, a w dolnej ich starsze odpowiedniki. Zaprezentowane piktogramy licząc od lewej to: produkt toksyczny, szkodliwy, żrący, niebezpieczny dla środowiska, palny oraz wybuchowy.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RPmC947Qy6ZhM/13/bXIvAGFvdS4O4B9nRQhSnGTZv8LsxzCt.png)
Zadania
Pamiętam i rozumiem
Wyjaśnij, na czym polega zjawisko dyfuzji i zaplanuj doświadczenie, które je zilustruje.
Opisz metody rozdzielania mieszanin.
Wyjaśnij różnicę między pierwiastkiem, związkiem chemicznym a mieszaniną.
Czytam i interpretuję
W dowolnym źródle (podręczniki, książki, encyklopedie, Internet) znajdź informacje dotyczące znanych chemików i przedstaw ich wkład w rozwój nauki.
Z tablic chemicznych odczytaj dostępne informacje na temat złota i srebra, siarki i tlenu (np. temperaturę topnienia, gęstość). Porównaj odczytane wyniki, a następnie podaj inne znane ci właściwości metali i niemetali.
Korzystając z układu okresowego, odszukaj ukryte w swoim imieniu i nazwisku symbole pierwiastków chemicznych. Sprawdź, które z nich są metalami, a które – niemetalami. Zebrane dane zestaw w tabeli.
*W laboratorium chemicznym nie posługujemy się zmysłem smaku w celu identyfikacji substancji. Sprawdź w dostępnych źródłach, jakie rodzaje smaku rozróżniamy i podaj przykłady odpowiednich produktów spożywczych wywołujących te wrażenia smakowe.
Rozwiązuję problemy
Oceń, czy producent powinien do wykonania uchwytów do patelni i garnków oraz pokrywek użyć metalu, czy pokryć je tworzywem sztucznym. Swoją odpowiedź uzasadnij.
Zastanów się i opisz dwie metody rozdzielania mieszaniny soli kamiennej i wody. Zaproponuj potrzebny sprzęt laboratoryjny.
Wyjaśnij, dlaczego lód unosi się na powierzchni wody.
Wyjaśnij, w jaki sposób można sprawdzić, czy otrzymane kolczyki są wykonane ze srebra. Oblicz jaką powinny mieć masę, wiedząc, że mają kształt sześciennych kostek o długości boku = 0,5 cm.
RtPXB6Y9ocgmQ1 Źródło: Marcin Sadomski, Markus Huber (http://www.openfootage.net), licencja: CC BY 4.0.Zaplanuj doświadczenie pozwalające sprawdzić, czy większą gęstość ma woda, czy olej.
Projekt badawczy
Tytuł projektu | Korozja i sposoby jej zapobiegania | |
Temat projektu | Określenie czynników powodujących korozję oraz porównanie sposobów zabezpieczania materiałów przed korozją | |
Badana hipoteza | Korozja następuje pod wpływem czynników środowiska (tlenu zawartego w powietrzu, wilgoci) oraz związków chemicznych, np. soli kamiennej. Metodami chroniącymi przed korozją są: malowanie farbami, malowanie lakierami, oliwienie i smarowanie. | |
Materiały źródłowe | 1.10. Metale | |
Uczeń | Co dokładnie mam zamiar zrobić, by sprawdzić, czy hipoteza jest prawdziwa? | Zaplanować doświadczenie pozwalające określić czynniki wpływające na korozję oraz najlepsze sposoby jej zapobiegania. |
Co trzeba przygotować, by zweryfikować hipotezę? | Przedmioty żelazne i stalowe, wodę, sól kamienną, olej, oliwę, farbę, lakier, smar, naczynia, np. słoiki, do przeprowadzenia doświadczenia. | |
Co będę obserwować (mierzyć)? | Wpływ substancji zawartych w roztworze na szybkość korozji. | |
Czas trwania | 3‑tygodniowa obserwacja. | |
Wyniki | Przygotowanie karty pracy z zapisem codziennych obserwacji zestawionych w tabeli. Aktualizowane co tydzień fotograficzne relacje z przebiegu eksperymentów. | |
Wniosek | ||
Czego się nauczyłem podczas tego projektu? |
Wyniki i wnioski z projektu badawczego
Test sprawdzający z działu I. Substancje i ich właściwości
Test sprawdzający
Klucz testu