Świat medialny
Współczesny świat mediów (prasy, radia, telewizji i internetu) rozwija się w takim tempie, że nie sposób go uporządkować. Pojawiają się nowe technologie informacyjne, w których słowo przenika się z obrazem i dźwiękiem. Możemy korzystać z różnych źródeł prasowych, które w społeczeństwach demokratycznych, kierujących się zasadami wolności słowa i jednostki, wyrażają różnorodny pogląd na świat i oferują odbiorcom rozmaite sposoby dokumentowania rzeczywistości i wydarzeń. Media odbijają wiedzę – od potocznej po naukową – a także kreują nasz sposób patrzenia na ważne sprawy społeczne i obywatelskie.
Przedstaw w kilku punktach twoją ulubioną gazetę bądź twoją ulubioną stację telewizyjną lub radiową. Odnieś się przy tym do następujących pytań:
Jakie informacje lub gatunki pojawiają się w tym medium?
Jak oceniasz warsztat dziennikarski?
Z której oferty tematycznej najczęściej korzystasz i dlaczego?
O dziennikarstwie
W dziennikarstwie – podobnie jak w literaturze – spotykamy rozmaite gatunki. Ogólnie można powiedzieć, że dzielą się one na teksty informacyjne i teksty publicystyczne. Te pierwsze mówią o faktach i wydarzeniach, drugie zaś przedstawiają ocenę i poglądy dziennikarza na temat ważnych spraw społecznych, politycznych, kulturalnych itd.
Wiadomość prasowa i jej kompozycja
Wiadomość (często też: informacja lub ang. news) jest chyba najważniejszym gatunkiem informacyjnym we wszystkich mediach. Cechuje ją aktualność i wymagana przez wiele redakcji bezstronność w przedstawianiu wydarzeń. Kompozycja wiadomości powinna przypominać tzw. odwróconą piramidę, a więc o rzeczach najważniejszych odbiorca powinien się dowiedzieć już na początku, a o kulisach wydarzeń, dodatkowych okolicznościach – na końcu. Dobra wiadomość powinna odpowiadać na sześć klasycznych pytań dziennikarskich: co? kto? gdzie? kiedy? jak? dlaczego?
Najważniejsze informacje prasowe pojawiają się najczęściej na pierwszej stronie gazety i towarzyszą im fotografie z podpisami. News – jak każdy inny gatunek dziennikarski – składa się z trzech następujących części:
NAGŁÓWEK | Tytuł – często zapisany dużą, pogrubioną czcionką. Zwykle powinien informować o temacie wiadomości. Może zawierać ciekawe lub zaskakujące gry językowe. |
LID | Pogrubiony fragment wiadomości pod nagłówkiem – może przybierać ciekawą lub zaskakującą postać językową. |
TEKST WIADOMOŚCI (tzw. korpus wiadomości) | Najbardziej rozbudowany fragment wiadomości, w którym powinny się pojawiać odniesienia do klasycznych sześciu pytań dziennikarskich. |
Reportaż i jego cechy
Przeczytaj poniższy tekst medioznawcy i literaturoznawcy Kazimierza Wolnego‑Zmorzyńskiego, który wypowiada się na temat reportażu.
PosłowieW stronę źródeł reportażu
Reportaż jako samodzielny gatunek wyodrębnił się z literatury. Elementy reportażu występowały w literaturze polskiej już dość wcześnie w sprawozdaniach z podróży zagranicznych i krajowych, w tak zwanych itinerariachitinerariach i diariuszach czy poematach podróżniczych […]. To podróżopisarstwo oświeceniowe i romantyczne miało cechy literatury dokumentalnej, reportażowej, o ambicjach artystycznych, a nie tylko poznawczych […]. W okresie pozytywizmu wrażenia z podróży były relacjonowane i przesyłane w formie listów przez korespondentów prasy codziennej, m.in. Henryka Sienkiewicza w Listach z podróży do Ameryki (1876–1878) i Listach z Afryki (1891– 1892) czy Adolfa Dygasińskiego w Listach z Brazylii (1891).Autorem pierwszego w prasie polskiej reportażu – Pracowni Suchodolskiego, zamieszczonej w „Tygodniku Petersburskim” (1838, nr 94) – był Józef Ignacy Kraszewski, natomiast za pierwszy nowoczesny reportaż w polskim piśmiennictwie uznana została Pielgrzymka do Jasnej Góry (1895) Władysława Reymonta. […]
Co to jest reportaż?
[…] Według niemieckiego teoretyka reportażu Christiana Siegla […] „reportaż jest odbiciem rzeczywistości […]”. To znaczy, że tematy zawarte w tekście reportażu pochodzą z obserwacji i badań reportera zbierającego materiał w terenie. Materiał ten staje się dla niego źródłem twórczych inspiracji […].Wybitny reportażysta i teoretyk reportażu Melchior Wańkowicz uważał, iż reportaż jest opisem rzeczywistości, a opis ten z kolei swoistą mozaiką, składającą się z bardzo wielu różnorodnych kamyków, które należy tak ułożyć, by oddały obraz pokazywanej historii. Kamykami są fakty z życia wzięte […].
Kazimierz Wolny-Zmorzyński, Posłowie, [w:] , Antologia polskiego reportażu XX wieku, t. 2, red. Mariusz Szczygieł, Warszawa 2014, s. 934–936.
Przeczytaj teksty i odpowiedz na pytania:
Jakie są początki reportażu?
W jakiej postaci pojawiał się dawny reportaż?
Co jest źródłem inspiracji dla reportera?
Jak rozumiesz stwierdzenie, że reportaż jest „swoistą mozaiką”?
Wywiad i jego cechy
Wywiad jest najczęściej rozmową dziennikarza i bohatera wywiadu. Przypomina swą formą rozmowę, w której dziennikarz – autor tekstu, audycji radiowej lub programu telewizyjnego – zadaje pytania, a gość wywiadu na nie odpowiada. Wywiady zwykle są przygotowywane przed ich opublikowaniem, a nawet autoryzowane (tzn. bohater sprawdza odpowiedzi, uzupełnia ich treść, styl itd.).
Zadaniowo
Znajdź w dostępnym słowniku definicje podanych niżej gatunków prasowych. Zapoznaj się z nimi i następnie wpisz nazwy tych gatunków do odpowiednich rubryk w tabeli. Część z nich określa gatunki informacyjne, które prezentują informacje i fakty, pozostałe – gatunki publicystyczne, w których pojawia się ocena dziennikarska.
recenzja, felieton, esej, informacja (news), zajawka, korespondencja, reportaż, artykuł publicystyczny, komentarz, biogram i sylwetka, wywiad
| Gatunki informacyjne | |
|---|---|
| Gatunki publicystyczne |
Wymień znane ci tytuły audycji radiowych i programów telewizyjnych. Określ ich tematykę i gatunek.
| Tytuł audycji radiowej / programu telewizyjnego | Tematyka i gatunek |
|---|---|
Zadaniowo 2
Przeczytaj dowolny artykuł z pierwszej strony gazety codziennej i wykonaj polecenia.
Wskaż najważniejsze elementy kompozycyjne artykułu:
nagłówek,
lid,
tekst (korpus) wiadomości.Odpowiedz na pytania: kto? o czym? do kogo? w jakim celu, w jakich okolicznościach, za pomocą jakiego przekazu mówi?
Znajdź w tekście przykłady ciekawych zabiegów językowych. Powiedz, jakie treści wyrażają.
Znajdź dowolny artykuł prasowy z ilustracją fotograficzną. Wytłumacz, co łączy przekaz tekstowy z przekazem fotograficznym.
Zadaniowo 3
Przyporządkuj odpowiednie nazwy tekstów (gatunków) prasowych do ich definicji.
reportaż, news, felieton, sylwetka, zajawka, wywiad, komentarz
| Krótki tekst – najczęściej na pierwszej stronie gazety lub przed rozpoczęciem serwisu informacyjnego (radiowego lub telewizyjnego), w którym dziennikarz zaprasza do zapoznania się z innymi ciekawymi artykułami (kolejnymi informacjami w serwisie radiowym lub telewizyjnym). | |
| Tekst o charakterze publicystycznym, najczęściej cykliczny, w którym autor o sprawach poważnych potrafi mówić (pisać) dowcipnym lub zbliżonym do literackiego językiem. | |
| Odmiana tekstu publicystycznego, w której autor w sposób osobisty (subiektywny) wyraża ocenę lub opinie na temat przedstawionych wydarzeń, aktualnych spraw społecznych. | |
| Podstawowy gatunek informacyjny, często pojawia się na pierwszej stronie gazety, może mu towarzyszyć fotografia. | |
| Tekst odnoszący się do aktualnych spraw społecznych lub ciekawych wydarzeń, które autor relacjonuje na podstawie bezpośredniej obserwacji, stosując formę zbliżoną do literackich gatunków epickich. | |
| Gatunek, w którym dziennikarz rozmawia z interesującym bohaterem (np. ekspertem, przedstawicielem świata polityki, kultury, sportowcem itd.) na wybrany temat. W wersji prasowej (gazetowej) ma zwykle formę pytań i dłuższych odpowiedzi. | |
| Dziennikarska prezentacja ważnej postaci, której mogą być poświęcone artykuły lub audycje w danym wydaniu gazety bądź w ramówce radiowej lub telewizyjnej. |
Przed lekcją należy podzielić klasę na pięć grup i polecić im nagranie dowolnego telewizyjnego serwisu informacyjnego. Każda grupa realizuje polecenie, wybierając inny przykład komunikatu. Następnie prezentuje go podczas zajęć i omawia sposób przekazywania informacji.
Nagrajcie dowolne telewizyjne serwisy informacyjne i wybierzcie z nich przykłady komunikatów, które:
przekazują informacje o sensacyjnych, zaskakujących i nieoczekiwanych zdarzeniach;
mają formę humorystycznego (żartobliwego) komentarza;
mają formę rzeczowego komentarza, w którym wypowiadają się eksperci;
mają formę komentarza reporterskiego;
mają formę krótkiego wywiadu.