Świat przed wielkimi odkryciami geograficznymi
Do końca XV wieku mieszkańcy Europy rzadko wyprawiali się poza swój kontynent i niewiele wiedzieli o innych lądach. Dalekie podróże zajmowały wiele czasu, były drogie i męczące. Lądem podróżowano pieszo lub wozem z drewnianymi kołami ciągniętym przez woły lub konie. Brak było równych i wygodnych dróg, na wielu rzekach nie było mostów, więc pokonywano je na tratwach, łodziach lub wpław w miejscach, w których były płytsze. Podczas podróży trzeba było liczyć się z wieloma niebezpieczeństwami, atakiem dzikich zwierząt czy rozbójników grasujących na drogach. Dziennie udawało się przejechać niewiele kilometrów. Podróż morska była szybsza i tańsza, ale jeszcze bardziej niebezpieczna. W obawie przed zabłądzeniem żeglarze pływali jedynie blisko brzegu i w rejonach, które dobrze znali.
Ludzie w średniowieczu tak wyobrażali sobie istoty zamieszkujące dalekie krainy. Opisz postaci przedstawione na ilustracjach.
Przeczytaj tekst i powiedz, czego obawiali się żeglarze w czasie rejsu.
W zatłoczonej portowej tawernie w Lizbonie, stolicy Portugalii, panował – jak zwykle wieczorem – tłok. Przy drewnianych ławach i stołach zasiedli nie tylko okoliczni mieszkańcy, ale również pracownicy miejscowego portu. Byli wśród nich również marynarze wracający z dalekich wypraw morskich. Ich opowieści zawsze wzbudzały wielkie zainteresowanie i pozostali biesiadnicy z ogromną uwagą i zainteresowaniem przysłuchiwali się gawędom morskich wilków. Nie inaczej było tego wieczoru. Jeden z marynarzy, z ogorzałą od słońca i wiatru twarzą, snuł opowieść o ostatniej wyprawie zorganizowanej przez księcia Henryka. Co jakiś czas przerywał opowieść, by zwilżyć gardło łykiem czerwonego wina, unosząc do ust cynowy kubek zgrubiałymi od prac pokładowych dłońmi. – Czy to prawda, że morza i dalekie lądy pełne są potworów i ogromnych, nieznanych ludziom istot? – zapytał jeden z biesiadników, korzystając z okazji, że marynarz przerwał na chwilę opowieść. – Wszyscy marynarze to opowiadają, choć ja sam nigdy żadnego potwora nie widziałem – odparł żeglarz. – Jednak na morzu mogą być rzeczy straszniejsze od potworów – dodał tajemniczo. – Ja słyszałem kiedyś o tajemniczej górze magnetycznej – wtrącił inny słuchacz. – Czy taka góra rzeczywiście istnieje? – Podobno istnieje – odparł marynarz. – Jeśli statek podpłynie do niej zbyt blisko, góra przyciągnie wszystkie jego metalowe elementy: gwoździe, okucia, kotwicę. Wówczas statek się rozpadnie. Nikt, kto spotka taką górę, nie przeżyje rejsu. Ale najbardziej niebezpieczny jest Przylądek „Nie”. Leży on daleko na południu Afryki. Za tym przylądkiem jest tak gorąco, że woda w oceanie gotuje się i paruje. Dalej jest tylko piach i sól. Jak dotąd nikomu nie udało się tam dopłynąć. Być może nasz książę Henryk zorganizuje wyprawę, aby odkryć ten przylądek? – zadumał się marynarz. W tawernie zapadła długa cisza. Był późny kwietniowy wieczór roku 1445 od narodzenia Chrystusa. W tym samym czasie książę Henryk, któremu potomni nadadzą przydomek „Żeglarz”, rozmyślał o zorganizowaniu kolejnej wyprawy morskiej.
Po przeczytaniu powyższego tekstu wskaż zdania prawdziwe i fałszywe.
Europejczycy wierzyli, że oceany zamieszkują potwory i nieznane istoty., W XV wieku wiedza mieszkańców Europy o odległych lądach była bardzo mała., Książę portugalski Henryk organizował morskie wyprawy., Przylądek „Nie” miał leżeć w północnej części Europy., Lizbona była stolicą Hiszpanii.
| PRAWDA | |
|---|---|
| FAŁSZ |
Henryk Żeglarz
Syn króla portugalskiego Jana Dobrego. Większość majątku przeznaczył na rozwój floty i morskie podróże. Założył szkołę morską, sprowadzał do Portugalii najlepszych żeglarzy, kupował mapy, finansował badania naukowe nad rozwojem wynalazków morskich. Mimo iż sam nie pływał, po śmierci nadano mu przydomek „Żeglarz”.
Przeanalizuj tabelę, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Średnia prędkość podróży lądem | ||
Środek transportu | Prędkość w km/h | Dystans dzienny |
Pieszo | 3–4 | 20–25 km |
Wozem | 4–6 | 25–30 km |
Konno | 7–9 | 30–40 km |
Uzupełnij zdania.
280, 15–18, 30–40, 3–4, 60–70
W ciągu godziny pieszy mógł przejść .............. kilometry. Dużo szybciej jeździło się konno. Jeździec dziennie pokonywał nawet .............. kilometrów. Najszybszym sposobem podróży był dyliżans, który w ciągu godziny mógł przejechać .............. kilometrów, a dziennie nawet .............. kilometrów. Z Polski do Indii jest w linii prostej około 7 tysięcy kilometrów. Jeśli wóz jechałby z prędkością 25 kilometrów dziennie, podróż do Indii zajęłaby .............. dni.
Przyjrzyj się powyższej ilustracji i wskaż zdania prawdziwe i fałszywe.
Zimą podróżnym dokuczał mróz., Drewniane koła łatwo się łamały i trzeba je było często wymieniać., Podróżni szybko pokonywali drogę., Drogi były równe i szerokie., Podróż wozem była niewygodna., Wóz z drewnianymi kołami podskakiwał na wybojach.
| PRAWDA | |
|---|---|
| FAŁSZ |
Jak ludzie w średniowieczu wyobrażali sobie Ziemię?
Bardzo długo ludzie wyobrażali sobie Ziemię jako płaski dysk, w którego centrum miało się znajdować w Jerozolimie w Ziemi Świętej. Żeglarze woleli nie oddalać się daleko od lądu, aby nie spaść w otchłań. Od końca średniowiecza wiedza geograficzna Europejczyków stawała się coraz bardziej rozległa. Zainteresowanie nauką starożytną sprawiło, że wśród uczonych zaczął dominować pogląd, iż Ziemia ma kształt kuli. Wiedzy o dalekich krainach mieszkańcom Europy dostarczali kupcy. Wędrowali oni szlakami handlowymi po znanych w średniowieczu kontynentach: Europie, Azji, Afryce.
Przyjrzyj się mapie, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Wskaż obszary znane Europejczykom w XV wieku.
- Afryka Północna
- Indie
- Chiny
- Afryka Południowa
- Ziemia Święta
- Australia
- Ameryka Południowa
- Ameryka Północna
Podróż Marco Polo
Na lepsze poznanie świata wpływ miały również coraz częstsze podróże, jak choćby wyprawa pochodzącego z Włoch Marco Polo, który w XIII wieku zwiedził wiele krajów azjatyckich. Był on weneckim kupcem i podróżnikiem. Jego wspomnienia z podróży do Chin, Indii i innych krajów azjatyckich zostały spisane i cieszyły się dużą popularnością w Europie jako pierwszy opis krajów Dalekiego Wschodu, w tym pierwszy opis Japonii. W podróży Marco Polo spędził 24 lata, w samych Chinach przebywał 17 lat. Jeden z mostów w Pekinie, opisany przez podróżnika, nazwany został jego imieniem.
Przyjrzyj się ilustracjom, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Zaznacz prawdziwe i fałszywe stwierdzenia. Marco Polo podróżował...
wozem., na wielbłądach., w karawanie., samotnie., drogą morską., drogą lądową.
| PRAWDA | |
|---|---|
| FAŁSZ |
Indie, Chiny i Japonia
Na kontynencie azjatyckim wielkie cywilizacje rozwijały się już w starożytności. U progu czasów nowożytnych w XV‑XVI wieku do największych i najwspanialszych zaliczały się państwa powstałe na terenie Indii, Chin i Japonii. Miejscowa ludność stworzyła kraje stojące na bardzo wysokim stopniu rozwoju w wielu dziedzinach życia. Z Azji do Europy przywędrowało wiele wynalazków: papier, proch, a nawet cyfry używane do dzisiaj w matematyce. W krajach azjatyckich rosło wiele roślin poszukiwanych w Europie ze względu na ich smak, na przykład: pieprz, wanilia, cynamon czy imbir. Docierały one do krajów europejskich dzięki kupcom arabskim. Słynne w Europie były tkaniny wyrabiane w krajach azjatyckich, do najbardziej poszukiwanych należały wyroby z delikatnego jedwabiu, który przez długi czas potrafili wytwarzać tylko mieszkańcy Chin. O umiejętnościach budowniczych chińskich świadczy choćby wielki mur chiński, do dziś jedna z największych budowli świata.
Powiedz, w jakim celu Chińczycy zbudowali mur.
Władający państwem indyjskim w pierwszej połowie XVII wieku Szach Dżahan miał piękną żonę Mumtaz Mahal. Szczęśliwi małżonkowie, rządzący ogromnym państwem, przeżyli ze sobą 18 lat. Kiedy żona władcy przedwcześnie umarła w wieku 38 lat, Szach Dżahan pogrążył się w rozpaczy. Według legendy w ciągu jednej nocy osiwiał ze zmartwienia. Postanowił uczcić pamięć zmarłej ukochanej, stawiając na jej cześć mauzoleum (wielki, zdobiony grobowiec). W mieście Agrze w 1632 roku rozpoczęły się prace, które trwały przez dwadzieścia dwa lata. Do budowy władca zatrudnił najlepszych budowniczych. Ściągnął ich nie tylko z Indii, ale również z zagranicy. Marmur, z którego stawiano mauzoleum, przywożono z kamieniołomów odległych o ponad 300 kilometrów. Ściany ozdobiono tysiącami kamieni szlachetnych i innymi dekoracjami. W końcu mauzoleum, które nazwano Taj Mahal (czytaj: tadż mahal), było gotowe. Do dziś jest uznawane przez wielu za najpiękniejszą budowlę na świecie.
Podsumowanie
Uzupełnij zdania podanymi niżej wyrazami.
Afryki, Azji, przyrządów nawigacyjnych, kupcy, Chin
Średniowieczni żeglarze bali się oddalać od brzegu, ponieważ nie znali ..................................................... Ludzie w średniowieczu wiedzieli o istnieniu trzech kontynentów: Europy, Azji i ..................................................... O dalekich krajach mieszkańcom Europy opowiadali .................................................... przemierzający szlaki handlowe odległych kontynentów. Marco Polo w czasie swojej podróży dotarł do ..................................................... Dostarczył on Europejczykom wielu cennych informacji na temat krajów azjatyckich, między innymi: ...................................................., Japonii i Indii.
Polecenia
Opowiedz, jak podróżowano w średniowieczu.
Powiedz, jak ludzie w średniowieczu wyobrażali sobie Ziemię.
Wymień towary, które sprowadzano z krajów azjatyckich.