Ri9qj9CXwe518
Zdjęcie przestawia stojącego wilka, jego futro nie jest jednak wilcze, a owcze.

Świat bajek

Wilk w owczej skórze
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Symbol i alegoria w bajkach

Warto wiedzieć!

Jak rozpoznać alegorię i czym różni się ona od symbolu? Pewnie zadawałeś/aś sobie takie pytanie, ponieważ oba te pojęcia są trochę do siebie podobne z naciskiem na słowo „trochę”. Alegoria pochodzi od greckiego słowa allēgoría – mówić w przenośni, obrazowo. Może nią być postać, idea lub wydarzenie, które poza dosłownym sensem mają również stałe i umowne znaczenie przenośne. W przeciwieństwie do symbolu, przesłanie alegorii jest zazwyczaj jednoznaczne. Odczytanie znaczenia alegorycznego wymaga pewnej erudycjierudycjaerudycji wychodzącej poza prostą znajomość języka, np. kobieta z wagą i przepaską na oczach jest alegorią sprawiedliwości, sowa zawsze oznacza mądrość, a lis- przebiegłość, natomiast lew - odwagę, a kościotrup z kosą -  śmierć.
Zatem alegoria to środek artystyczny, wykorzystujący znany motyw czy obraz (np. postać, zwierzę, zjawisko), które poza znaczeniem dosłownym posiada drugie znacznie - ukryte - inaczej zwane alegorycznym.

Zapamiętaj - alegoria będzie miała zawsze stałe znaczenie, inaczej niż symbol, który może mieć wiele znaczeń, np. róża to symbol miłości, piękna, namiętności, itp.

R1cnXbkh6lJtG
Ćwiczenie 1
Połącz w pary cechy przypisywane pokazanym na zdjęciach przedmiotom, roślinom i zwierzętom.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
R3m1HSNjHuOgs
Ćwiczenie 1
Połącz w pary cechy przypisywane przedmiotom, roślinom i zwierzętom.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RVlFRbw0qnRHL
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 3

Wymień przykłady tekstów literackich i filmów, w których bohaterem jest wilk.

R122jBZSW7Cvb
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 4

Wypisz cechy, które przypisuje się wilkom. Wyjaśnij, dlaczego?

RrQEUS8FBCKTK
(Uzupełnij).
R1dflERWszSDt
Ćwiczenie 5
Zadanie interaktywne - dopasowywanie przysłów do ich znaczeń.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Przeczytaj bajkę Ignacego Krasickiego.

Jagnię i wilcyIgnacy Krasicki
Ignacy Krasicki Jagnię i wilcy

Zawżdyj0000008I3B5v22_000tp001Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie.
Dwóch wilków jedno w lesie nadybalij0000008I3B5v22_000tp002nadybali jagnięj0000008I3B5v22_000tp003jagnię;
Już go mieli rozerwać; rzekło: „Jakim prawem?”
„Smacznyś, słaby i w lesie!” – Zjedli niezabawemj0000008I3B5v22_000tp004niezabawem.

CART11 Źródło: Ignacy Krasicki, Jagnię i wilcy, [w:] tegoż, Bajki, Warszawa 1970.
Ćwiczenie 6

Przeanalizuj i opisz sytuację, w której znalazło się jagnię w bajce Ignacego Krasickiego Jagnię i wilcy.

  • Jaką przewagę miały wilki nad jagnięciem?

  • Jakie trzy przyczyny mordu wskazały wilki?

  • Czy któraś z podanych przyczyn usprawiedliwia zbrodnię?

R12XgcB3nfekE
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 7

Określ, jakie cechy uosabiają wilki, a jakie jagnię w bajce Ignacego Krasickiego Jagnię i wilcy.

R1C3dGV8H6NOb
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 8

Wyjaśnij, czego uczy nas bajka Ignacego Krasickiego pt. Jagnię i wilcy.

RvXtZnP5V4You
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 9

Sformułuj przestrogę, czyli morał płynący z bajki Ignacego Krasickiego Jagnię
i wilcy.

RlS0LUNxQCDgC
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 10

Wyjaśnij, dlaczego autor wybrał formę krótkiej, wierszowanej bajki, by przekazać innym przestrogę. Gdyby napisał na ten temat długie opowiadanie, uzyskałby taki sam efekt?

R3ey35V4XZ7gz
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 11

Sprawdź, czy w krótkim utworze Ignacego Krasickiego Jagnię i wilcy znalazły się podane niżej formy wypowiedzi. Jeśli tak, wskaż odpowiednie wersy, w przeciwnym razie wpisz: nie ma.

R1QXgWwNNa3cE
Opis sytuacji (Uzupełnij) Zamykać okna, bo przeciąg! (Uzupełnij) Robiąc zakupy, zastanawiał się, czy starczy mu pieniędzy. (Uzupełnij) Słuchanie głośnej muzyki po 22.00 zabronione!.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 12

Zapisz co najmniej pięć nazw młodych zwierząt zakończonych na literę .

Wzór: młody koń – źrebię

Od zapisanych nazw utwórz liczbę mnogą.

ReDIqRmiSIR6y
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 13

Odmień przez przypadki w obu liczbach rzeczownik jagnię.

jagnię n IV, D. -ęcia; lm M. -ęta, D. -niąt

RJchRdXiwbhj4
(Uzupełnij).

Zapoznaj się z bajkami Ignacego Krasickiego i wykonaj ćwiczenia.

Żółw i myszIgnacy Krasicki
Ignacy Krasicki Żółw i mysz

Że zamknięty w skorupie niewygodnie siedział,
Żałowała mysz żółwia; żółw jej odpowiedział:
„Miej ty sobie pałace, ja mój domek ciasny;
Prawda, nie jest wspaniały — szczupły, ale własny”.

zolw Źródło: Żółw i mysz, [w:] Ignacy Krasicki, Wiersze dla dzieci, Greg Kraków, s. 58.
Szczur i kotIgnacy Krasicki
Ignacy Krasicki Szczur i kot

„Mnie to kadząkadzićkadzą” — rzekł hardziehardziehardzie do swego rodzeństwa
Siedząc szczur na ołtarzu podczas nabożeństwa.
Wtem, gdy się dymem kadzidłkadzidłkadzidł zbytecznych zakrztusił —
Wpadł kot z boku na niego, porwał i udusił.

szczur Źródło: Szczur i kot, [w:] Ignacy Krasicki, Wiersze dla dzieci, Greg Kraków, s. 58.
Ptaszki w klatceIgnacy Krasicki
Ignacy Krasicki Ptaszki w klatce

„Czegoż płaczesz? — staremu mówił czyżyk młody —
Masz teraz lepsze w klatce niż w polu wygody”.
„Tyś w niej zrodzonzrodzonzrodzon — rzekł stary — przeto ci wybaczę;
Jam był wolny, dziś w klatce — i dlatego płaczę”.

ptaszki Źródło: Ptaszki w klatce, [w:] Ignacy Krasicki, Wiersze dla dzieci, Greg Kraków, s. 59.
Ciekawostka

Bajka „Ptaszki w klatce” powstała w czasach zaborów, a Polski nie było wtedy na mapie, ponieważ nasi sąsiedzi (Rosja, Prusy, Austria) zajęli terytorium naszego kraju. Polacy żyli w niewoli ponad 100 lat.

Lis i osiełIgnacy Krasicki
Ignacy Krasicki Lis i osieł

Lis stary, wielki oszust, sławny swym rzemiosłem,
Że nie miał przyjaciela, narzekał przed osłem.
„Sameś sobie w tym winien — rzekł mu osieł na to —
Jakąś sobie zgotowałzgotowaćzgotował, obchodź się zapłatą”.
Głupi ten, co wniśćwniśćwniść w przyjaźń z łotrem się ośmiela:
Umiej być przyjacielem, znajdziesz przyjaciela.

lis_osiel Źródło: Lis i osieł, [w:] Ignacy Krasicki, Wiersze dla dzieci, Greg Kraków, s. 59.
Wół i mrówkiIgnacy Krasicki
Ignacy Krasicki Wół i mrówki

Wół się śmiał widząc mrówki w małej pracy skrzętneskrzętnyskrzętne;
Wtem usłyszał od jednej te słowa pamiętne:
„Z umysłu pracujących szacunek roboty!
Ty pracujesz, bo musisz; my mrówki — z ochoty”.

wol Źródło: Wół i mrówki, [w:] Ignacy Krasicki, Wiersze dla dzieci, Greg Kraków, s. 59.
Ćwiczenie 14
R19gpWDwPcLre
Zapoznaj się z bajkami Ignacego Krasickiego: "Żółw i mysz", "Ptaszki w klatce", "Lis i osieł", "Wół i mrówki", "Szczur i kot", a następnie uzupełnij tabelę, wpisując cechy postaci występujących w bajkach.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 15

Określ morał każdej bajki i zapisz go poniżej.

RK2wtZT7XUQz6
(Uzupełnij).
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.

Sprawdź, czy umiesz!

Polecenie 1

Napisz bajkę, w której  bohaterem będzie wybrane zwierzę. Pamiętaj, aby miała ona morał, a wybrany bohater znaczenie alegoryczne.

R18ShgFIVeC3j
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 16
R1Y23FMCSGLjo
Na podstawie przeczytanych bajek uzupełnij wnioski. Wpisz wyrazy w poprawnej formie: Lis i osieł, wiersz, niewola, młodość, rozsądek, lis, ludzie, zwierzęta, kontrast, mrówka, wół.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
j0000008I3B5v22_000tp001
j0000008I3B5v22_000tp003
j0000008I3B5v22_000tp004
j0000008I3B5v22_000tp002

Słownik

erudycja
erudycja

wszechstronna wiedza książkowa

hardzie
hardzie

dumnie, hardo, butnie

kadzidł
kadzidł

kadzideł

kadzić
kadzić

palić kadzidła, czyli aromatyczne zioła napełniające powietrze wonnym dymem; w kościele katolickim kadzenie ma symboliczny charakter ma na celu wyrażenie uwielbienia lub przebłagania Stwórcy

skrzętny
skrzętny

zapobiegliwy, gospodarny

szacunek
szacunek

ocena

wniść
wniść

wejść, wchodzić

zgotować
zgotować

tu: spowodować coś, sprawić coś komuś

zrodzon
zrodzon

urodzony

z umysłu
z umysłu

ze sposobu pojmowania, rozumienia

zbytecznych
zbytecznych

zbyt obfitych

Źródło:

https://zpe.gov.pl/a/przestroga/DXi2WFWdt