Aby zapewnić swym obywatelom bezpieczeństwo, państwo organizuje wiele przedsięwzięć, w których realizacji nieustannie uczestniczy duża liczba podmiotów. Są to nie tylko instytucje rządowe i samorządowe, ale niekiedy również przedsiębiorstwa prywatne. Wszystkie one tworzą system bezpieczeństwa narodowego. Jego skuteczne funkcjonowanie zapewnia państwu i jego obywatelom ochronę przed zagrożeniami i odpowiednią reakcję w przypadku ich wystąpienia.

W celu zrozumienia poniższego tekstu, zastanów się nad uwarunkowaniami  bezpieczeństwa państwa, zarówno w wymiarze wewnętrznym, jak i zewnętrznym
(np. członkostwa w organizacjach międzynarodowych).

Możesz w tym celu wykorzystać e‑materiał pt. Uwarunkowania bezpieczeństwa państwaP7wmD42Q4Uwarunkowania bezpieczeństwa państwa.

Rozważ to zagadnienie również w wymiarze lokalnym i ogólnopaństwowym, a także indywidualnym oraz zbiorowym. Przypomnij sobie podstawowe informacje dotyczące ochrony ludności.

iIzMgwteov_d5e179
Nauczysz się
  • definiować pojęcie systemu bezpieczeństwa narodowego,

  • charakteryzować uniwersalny model systemu bezpieczeństwa narodowego,

  • wymieniać najważniejsze dokumenty poruszające problematykę bezpieczeństwa RP.

iIzMgwteov_d5e179

1. Pojęcie systemu bezpieczeństwa narodowego

W ogólnym rozumieniu system bezpieczeństwa narodowego danego państwa tworzą wszystkie odpowiedzialne za bezpieczeństwo organy oraz instytucje należące do władz wykonawczych, ustawodawczych, sądowniczych oraz lokalnych.

W opublikowanej w 2013 r. przez Biuro Bezpieczeństwa NarodowegoBiuro Bezpieczeństwa NarodowegoBiuro Bezpieczeństwa Narodowego (BBN) 
Białej księdze bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej system bezpieczeństwa narodowego (bezpieczeństwa państwa) został zdefiniowany jako całość sił (podmiotów), środków i zasobów przeznaczonych przez państwo do realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa, odpowiednio do tych zadań zorganizowana (w podsystemy i ogniwa), utrzymywana i przygotowywana.

Treść Białej Księgi stała się podstawą zatwierdzonej w listopadzie 2014 r. przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (SBN). To właśnie w tym dokumencie ostatecznie zdefiniowano i opisano funkcjonujący w Polsce system bezpieczeństwa narodowego. Zgodnie z treścią SBN system ten obejmuje siły, środki i zasoby przeznaczone przez państwo do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, odpowiednio zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane. Składa się on z podsystemu kierowania i podsystemów wykonawczych, w tym podsystemów operacyjnych (obronnego i ochronnych) oraz podsystemów wsparcia (społecznych i gospodarczych). Najnowsze wydanie Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej pochodzi z 12 maja 2020 roku, z czasu kolejnej Prezydentury Andrzeja Dudy.

Ważne!

Dokumenty takie, jak wymieniono wyżej, muszą być cyklicznie aktualizowane, z uwagi na zmieniające się uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego, 
np. z powodu zmian w otoczeniu międzynarodowym Polski. Więcej informacji na ten temat, a także na temat innych dokumentów strategicznych Polski, znajdziesz na stronie Biura Bezpieczeństwa Narodowego.

iIzMgwteov_d5e179
R18LPT6jtMV60
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2020
Źródło: domena publiczna.
iIzMgwteov_d5e295

2. Uniwersalny model systemu bezpieczeństwa narodowego

System bezpieczeństwa narodowego RP obejmuje podsystem kierowania oraz podsystemy wykonawcze, w tym podsystemy operacyjne oraz podsystemy wsparcia. Skonstruowany w ten sposób uniwersalny model systemu bezpieczeństwa narodowego zaprezentowano w formie poniższego schematu.

R180vJVxYsa1z
Uniwersalny model systemu bezpieczeństwa narodowego
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

Podsystem kierowania jest podstawowym i zasadniczym elementem systemu bezpieczeństwa narodowego. W jego skład wchodzą instytucje władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, którzy wykonują zadania związane z bezpieczeństwem narodowym, wraz z organami doradczymi i aparatem administracyjnym oraz stosowną infrastrukturą. Podstawą jego funkcjonowania są trwałe zasady ustrojowe. Szczególną rolę w podsystemie kierowania bezpieczeństwem narodowym pełni Parlament RP, Prezydent RP i Rada Ministrów. Ponadto bardzo ważnym jego elementem jest zarządzanie kryzysowe.

Polecenie 1

Wyjaśnij, jaką rolę w podsystemie kierowania bezpieczeństwem narodowym pełni system zarządzania kryzysowego.

RhxMUmp24DYZL
(Uzupełnij).

Podsystemy wykonawcze to siły i środki przewidziane do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, pozostające w dyspozycji organów kierowania bezpieczeństwem. Jak już wspomniano, dzielą się one na podsystemy: operacyjne (obronny i ochronne) oraz wsparcia (społeczne i gospodarcze).
Podsystemy operacyjne są przeznaczone do wykorzystywania szans, podejmowania wyzwań, redukowania ryzyka i przeciwdziałania zagrożeniom o charakterze polityczno‑militarnym i pozamilitarnym. Podsystem obronny tworzą siły zbrojne, zaś podsystemy ochronne to np. wymiar sprawiedliwości, służby specjalne czy też służby ratownicze.
Podsystemy społeczne i gospodarcze zasilają natomiast podsystemy operacyjne odpowiednimi zdolnościami i zasobami, do których należą np. instytucje edukacji dla bezpieczeństwa, czy instytucje bezpieczeństwa finansowego.

iIzMgwteov_d5e351

3. Najważniejsze dokumenty poruszające problematykę bezpieczeństwa RP

Bezpieczeństwo narodowe jest jedną z najważniejszych wartości chronionych przez Rzeczpospolitą Polską. Z tego względu wiele dokumentów porusza tę tematykę oraz reguluje kwestie związane z bezpieczeństwem.

Najważniejszym z dokumentów jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona 2 kwietnia 1997 r. przez Zgromadzenie Narodowe i zatwierdzona w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 r. Jest to najwyższy rangą akt prawny w Polsce, z tego względu nazywany również ustawą zasadniczą, regulujący takie kwestie jak: prawa i wolności obywatela, sposób wyboru oraz zadania najwyższych władz państwowych  - Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, Rady Ministrów oraz władzy sądowniczej, czy też warunki i tryb wprowadzania stanów nadzwyczajnych. Wszystkie pozostałe akty normatywne ogłaszane w Polsce muszą być z nią zgodne.

Rpj3rHAzDXpjb
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku – Pierwsza strona Konstytucji RP podpisana przez Aleksandra Kwaśniewskiego
Źródło: Tomorrow sp.z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zadania i podstawy funkcjonowania instytucji strzegących bezpieczeństwa w Polsce są uregulowane przez odpowiednie ustawy. Najważniejsze w tym zakresie ustawy to:

  • ustawa o obronie Ojczyzny, która reguluje przede wszystkim funkcjonowanie Sił Zbrojnych RP,

  • ustawa o Policji,

  • ustawa o Państwowej Straży Pożarnej,

  • ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym,

  • ustawa o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego,

  • ustawa o służbie zagranicznej,

  • ustawa o stanie wojennym oraz o kompetencjach naczelnego dowódcy sił zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej,

  • ustawa o stanie wyjątkowym,

  • ustawa o zarządzaniu kryzysowym.

W 2013 r. opublikowano Białą księgę bezpieczeństwa narodowego. Biała księga stała się podstawą wydanej w listopadzie 2014 r. Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej - dokument ten zastąpił SBN opublikowaną w 2007 r. Strategia z roku 2014 została natomiast zastąpiona kolejną w roku 2020.
Strategia określa kompleksową wizję kształtowania bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej we wszystkich jego wymiarach. Uwzględnia aspekt podmiotowy (wymiar wewnętrzny bezpieczeństwa narodowego oraz środowisko międzynarodowe – stosunki bilateralne, współpracę regionalną, w skali globalnej oraz współpracę na forach organizacji międzynarodowych) oraz przedmiotowy (uwzględnia wszystkie wymiary funkcjonowania systemu bezpieczeństwa narodowego). Interesy narodowe oraz cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego zostały sformułowane w zgodzie z wartościami narodowymi określonymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zapisy zawarte w niniejszym dokumencie powinny znaleźć rozwinięcie i odzwierciedlenie w krajowych dokumentach strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego i rozwoju Polski. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej uwzględnia kontekst obecności Polski w Sojuszu Północnoatlantyckim i Unii Europejskiej.

Polecenie 2

Odszukaj w internecie tekst aktualnej Strategii bezpieczeństwa narodowego RP. Następnie na jego podstawie wymień i opisz interesy narodowe i cele strategiczne Polski w dziedzinie bezpieczeństwa.

R1HnGLA0AZSKn
(Uzupełnij).
iIzMgwteov_d5e529

4. Podsumowanie

  • System bezpieczeństwa narodowego RP to system obejmujący siły, środki i zasoby przeznaczone do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, odpowiednio zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane.

  • System bezpieczeństwa narodowego RP składa się z podsystemu kierowania i podsystemów wykonawczych, w tym podsystemów operacyjnych (obronnego i ochronnych) oraz wsparcia (społecznych i gospodarczych).

  • Podsystem kierowania jest kluczowym elementem systemu bezpieczeństwa narodowego. Tworzą go organy władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, wykonujący zadania związane z bezpieczeństwem narodowym, wraz z organami doradczymi i aparatem administracyjnym oraz procedurami funkcjonowania i stosowną infrastrukturą.

  • Podsystemy wykonawcze są to siły i środki przewidziane do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, pozostające w dyspozycji organów kierowania bezpieczeństwem.

  • Podsystemy operacyjne są przeznaczone do wykorzystywania szans, podejmowania wyzwań, redukowania ryzyka i przeciwdziałania zagrożeniom o charakterze polityczno‑militarnym i pozamilitarnym.

  • Podsystemy społeczne i gospodarcze zasilają podsystemy operacyjne odpowiednimi zdolnościami i zasobami.

  • Najważniejsze dokumenty poruszające problematykę bezpieczeństwa RP to: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy opisujące zadania i podstawy funkcjonowania instytucji strzegących bezpieczeństwa w Polsce, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.

  • Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej uwzględnia kontekst obecności Polski w Sojuszu Północnoatlantyckim i Unii Europejskiej.

5. Praca domowa

Polecenie 3

Opisz korzyści, jakie ma dla bezpieczeństwa państwa klarownie zaprojektowany system bezpieczeństwa narodowego. Swoje rozważania przedstaw w formie wypowiedzi pisemnej.

RYw4nnCtqtrYk
(Uzupełnij).
iIzMgwteov_d5e593

6. Słownik

Biuro Bezpieczeństwa Narodowego
Definicja: Biuro Bezpieczeństwa Narodowego

urząd będący zapleczem analitycznym Prezydenta RP w zakresie zadań bezpieczeństwa narodowego

system bezpieczeństwa narodowego RP
Definicja: system bezpieczeństwa narodowego RP

system, czyli podmioty oraz relacje zachodzące pomiędzy nimi, obejmujący siły, środki i zasoby, przeznaczone przez państwo do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, odpowiednio zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane; składa się on z podsystemu kierowania i podsystemów wykonawczych, w tym podsystemów operacyjnych (obronnego i ochronnych) oraz podsystemów wsparcia (społecznych i gospodarczych)

iIzMgwteov_d5e655

7. Zadania

Ćwiczenie 1
RBaYcUyQ38An01
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RD3tyLuZ4rK5X1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1VqbY8ROgYwM1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.