System bezpieczeństwa narodowego – ogólna charakterystyka

W celu zrozumienia poniższego tekstu, zastanów się nad uwarunkowaniami  bezpieczeństwa państwa, zarówno w wymiarze wewnętrznym, jak i zewnętrznym
(np. członkostwa w organizacjach międzynarodowych).

Możesz w tym celu wykorzystać e‑materiał pt. Uwarunkowania bezpieczeństwa państwaP7wmD42Q4Uwarunkowania bezpieczeństwa państwa.

Rozważ to zagadnienie również w wymiarze lokalnym i ogólnopaństwowym, a także indywidualnym oraz zbiorowym. Przypomnij sobie podstawowe informacje dotyczące ochrony ludności.

1. Pojęcie systemu bezpieczeństwa narodowego

W ogólnym rozumieniu system bezpieczeństwa narodowego danego państwa tworzą wszystkie odpowiedzialne za bezpieczeństwo organy oraz instytucje należące do władz wykonawczych, ustawodawczych, sądowniczych oraz lokalnych.

W opublikowanej w 2013 r. przez Biuro Bezpieczeństwa NarodowegoBiuro Bezpieczeństwa NarodowegoBiuro Bezpieczeństwa Narodowego (BBN) 
Białej księdze bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej system bezpieczeństwa narodowego (bezpieczeństwa państwa) został zdefiniowany jako całość sił (podmiotów), środków i zasobów przeznaczonych przez państwo do realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa, odpowiednio do tych zadań zorganizowana (w podsystemy i ogniwa), utrzymywana i przygotowywana.

Treść Białej Księgi stała się podstawą zatwierdzonej w listopadzie 2014 r. przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (SBN). To właśnie w tym dokumencie ostatecznie zdefiniowano i opisano funkcjonujący w Polsce system bezpieczeństwa narodowego. Zgodnie z treścią SBN system ten obejmuje siły, środki i zasoby przeznaczone przez państwo do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, odpowiednio zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane. Składa się on z podsystemu kierowania i podsystemów wykonawczych, w tym podsystemów operacyjnych (obronnego i ochronnych) oraz podsystemów wsparcia (społecznych i gospodarczych). Najnowsze wydanie Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej pochodzi z 12 maja 2020 roku, z czasu kolejnej Prezydentury Andrzeja Dudy.

R18LPT6jtMV60

Ilustracja pierwszej strony tytułowej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 2020 roku. Biały orzeł w złotej koronie na niebieskim tle. Tytuł w kolorze białym.

2. Uniwersalny model systemu bezpieczeństwa narodowego

System bezpieczeństwa narodowego RP obejmuje podsystem kierowania oraz podsystemy wykonawcze, w tym podsystemy operacyjne oraz podsystemy wsparcia. Skonstruowany w ten sposób uniwersalny model systemu bezpieczeństwa narodowego zaprezentowano w formie poniższego schematu.

R180vJVxYsa1z

Ilustracja przedstawia schemat systemu bezpieczeństwa narodowego. Podział na podsystem kierowania i podsystemy wykonawcze. W środku pola "podsystem kierowania" "decydent". Od tego pola odchodzą w bok i w dół linie oznaczające podległość. W ramach podsystemu kierowania, w bok do "organ doradczy", w bok i w dół do "organ sztabowy". Organ sztabowy i doradczy są formalnie od siebie niezależne - połączono je przerywaną linią. Następnie linia wskazująca podległości, kieruje się od decydenta dalej w dół i wychodzi z pola kierowania do pola podsystemów wykonawczych. Linia dociera do równolegle ułożonych podsystemów operacyjnych (w jego składzie obronne i ochronne) oraz podsystemów wsparcia (społeczne i gospodarcze).

Podsystem kierowania jest podstawowym i zasadniczym elementem systemu bezpieczeństwa narodowego. W jego skład wchodzą instytucje władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, którzy wykonują zadania związane z bezpieczeństwem narodowym, wraz z organami doradczymi i aparatem administracyjnym oraz stosowną infrastrukturą. Podstawą jego funkcjonowania są trwałe zasady ustrojowe. Szczególną rolę w podsystemie kierowania bezpieczeństwem narodowym pełni Parlament RP, Prezydent RP i Rada Ministrów. Ponadto bardzo ważnym jego elementem jest zarządzanie kryzysowe.

Podsystemy wykonawcze to siły i środki przewidziane do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, pozostające w dyspozycji organów kierowania bezpieczeństwem. Jak już wspomniano, dzielą się one na podsystemy: operacyjne (obronny i ochronne) oraz wsparcia (społeczne i gospodarcze).
Podsystemy operacyjne są przeznaczone do wykorzystywania szans, podejmowania wyzwań, redukowania ryzyka i przeciwdziałania zagrożeniom o charakterze polityczno‑militarnym i pozamilitarnym. Podsystem obronny tworzą siły zbrojne, zaś podsystemy ochronne to np. wymiar sprawiedliwości, służby specjalne czy też służby ratownicze.
Podsystemy społeczne i gospodarcze zasilają natomiast podsystemy operacyjne odpowiednimi zdolnościami i zasobami, do których należą np. instytucje edukacji dla bezpieczeństwa, czy instytucje bezpieczeństwa finansowego.

3. Najważniejsze dokumenty poruszające problematykę bezpieczeństwa RP

Bezpieczeństwo narodowe jest jedną z najważniejszych wartości chronionych przez Rzeczpospolitą Polską. Z tego względu wiele dokumentów porusza tę tematykę oraz reguluje kwestie związane z bezpieczeństwem.

Najważniejszym z dokumentów jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona 2 kwietnia 1997 r. przez Zgromadzenie Narodowe i zatwierdzona w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 r. Jest to najwyższy rangą akt prawny w Polsce, z tego względu nazywany również ustawą zasadniczą, regulujący takie kwestie jak: prawa i wolności obywatela, sposób wyboru oraz zadania najwyższych władz państwowych  - Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, Rady Ministrów oraz władzy sądowniczej, czy też warunki i tryb wprowadzania stanów nadzwyczajnych. Wszystkie pozostałe akty normatywne ogłaszane w Polsce muszą być z nią zgodne.

Rpj3rHAzDXpjb

Zdjęcie przestawia pierwszą stronę Konstytucji RP z 1997 roku. Na górze godło Polski, czarna pieczęć orła w koronie. Poniżej napis: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Treść strony: Szanowni Państwo! Przekazuję Wam Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej - najwyższą kartę Praw i Obowiązków obywatelskich, świadectwo suwerenności i niezawisłości Państwa Polskiego. Nie ma doskonałych ludzi, ani doskonałych praw - najszlachetniejsze intencje prawodawców weryfikuje samo życie i jego zmieniające się warunki... Ufam, że w tej Konstytucji odnajdą Państwo swoje nadzieje i oczekiwania, że upewni Was ona, iż to właśnie Wy - Obywatele Rzeczypospolitej - tworząc wspólne państwo jesteście jego najważniejszym podmiotem i suwerenem, że razem tworzymy państwo silne i bezpieczne, zdolne do zaspokojenia potrzeb wszystkich Polaków, z którego będą dumne obecne i następne pokolenia. Życzę Państwu, życzę naszym Rodakom, aby nowa Konstytucja stała się spoiwem łączącym nas wszystkich w trosce o naprawdę jedyne wspólne dobro, jakim jest dobro Rzeczypospolitej. Aleksander Kwaśniewski. Warszawa, 6 kwietnia 1997 r.

Zadania i podstawy funkcjonowania instytucji strzegących bezpieczeństwa w Polsce są uregulowane przez odpowiednie ustawy. Najważniejsze w tym zakresie ustawy to:

• ustawa o obronie Ojczyzny, która reguluje przede wszystkim funkcjonowanie Sił Zbrojnych RP,

• ustawa o Policji,

• ustawa o Państwowej Straży Pożarnej,

• ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym,

• ustawa o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego,

• ustawa o służbie zagranicznej,

• ustawa o stanie wojennym oraz o kompetencjach naczelnego dowódcy sił zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej,

• ustawa o stanie wyjątkowym,

• ustawa o zarządzaniu kryzysowym.

W 2013 r. opublikowano Białą księgę bezpieczeństwa narodowego. Biała księga stała się podstawą wydanej w listopadzie 2014 r. Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej - dokument ten zastąpił SBN opublikowaną w 2007 r. Strategia z roku 2014 została natomiast zastąpiona kolejną w roku 2020.
Strategia określa kompleksową wizję kształtowania bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej we wszystkich jego wymiarach. Uwzględnia aspekt podmiotowy (wymiar wewnętrzny bezpieczeństwa narodowego oraz środowisko międzynarodowe – stosunki bilateralne, współpracę regionalną, w skali globalnej oraz współpracę na forach organizacji międzynarodowych) oraz przedmiotowy (uwzględnia wszystkie wymiary funkcjonowania systemu bezpieczeństwa narodowego). Interesy narodowe oraz cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego zostały sformułowane w zgodzie z wartościami narodowymi określonymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zapisy zawarte w niniejszym dokumencie powinny znaleźć rozwinięcie i odzwierciedlenie w krajowych dokumentach strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego i rozwoju Polski. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej uwzględnia kontekst obecności Polski w Sojuszu Północnoatlantyckim i Unii Europejskiej.

4. Podsumowanie

• System bezpieczeństwa narodowego RP to system obejmujący siły, środki i zasoby przeznaczone do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, odpowiednio zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane.

• System bezpieczeństwa narodowego RP składa się z podsystemu kierowania i podsystemów wykonawczych, w tym podsystemów operacyjnych (obronnego i ochronnych) oraz wsparcia (społecznych i gospodarczych).

• Podsystem kierowania jest kluczowym elementem systemu bezpieczeństwa narodowego. Tworzą go organy władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, wykonujący zadania związane z bezpieczeństwem narodowym, wraz z organami doradczymi i aparatem administracyjnym oraz procedurami funkcjonowania i stosowną infrastrukturą.

• Podsystemy wykonawcze są to siły i środki przewidziane do realizacji zadań w obszarze bezpieczeństwa narodowego, pozostające w dyspozycji organów kierowania bezpieczeństwem.

• Podsystemy operacyjne są przeznaczone do wykorzystywania szans, podejmowania wyzwań, redukowania ryzyka i przeciwdziałania zagrożeniom o charakterze polityczno‑militarnym i pozamilitarnym.

• Podsystemy społeczne i gospodarcze zasilają podsystemy operacyjne odpowiednimi zdolnościami i zasobami.

• Najważniejsze dokumenty poruszające problematykę bezpieczeństwa RP to: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy opisujące zadania i podstawy funkcjonowania instytucji strzegących bezpieczeństwa w Polsce, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.

• Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej uwzględnia kontekst obecności Polski w Sojuszu Północnoatlantyckim i Unii Europejskiej.

5. Praca domowa

6. Słownik

7. Zadania