Szara naga jama – czy to powód do radości? Widzenia świata na podstawie wiersza Mirona Białoszewskiego

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna pojęcia: optymista, pesymista, optymizm, pesymizm,

• wie, że podmiot liryczny optymistycznie patrzy na świat,

• wie, co to jest wiersz wolny i czym się charakteryzuje,

• zna wiersz M. Białoszewskiego Ach, gdyby, gdyby nawet piec zabrali… Moja niewyczerpana oda do radości.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• wskazać stany emocjonalne podmiotu lirycznego,

• nazwać emocje,

• wskazać wypowiedzi pesymisty i optymisty.

2. Metoda i forma pracy

Metoda poszukująca, pogadanka, praca z tekstem, praca z całą klasą, praca indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

1. Tekst wiersza Ach, gdyby, gdyby nawet piec zabrali... Moja niewyczerpana oda do radości Mirona Białoszewskiego.

2. Ksero zdań (po jednym na parę) z ukrytymi postawami (karta pracy).

3. Zdjęcie Łuku Triumfalnego w Paryżu.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel informuje o celu lekcji.

Następuje wprowadzenie do tematu. Uczniowie wymieniają rzeczy, które darzą szczególnym sentymentem, np.: ulubiony pierścionek, miękką poduszkę, książkę.

Zastępują słowa: mieć sentyment do czegoś innymi zwrotami, np.: lubić coś, kochać, uwielbiać. Uczniowie starają się sobie wyobrazić swoją reakcję na utratę owego przedmiot. Określają uczucia. Nauczyciel rozdaje tekst utworu Mirosława Białoszewskiego Ach, gdyby, gdyby nawet piec zabrali... Moja niewyczerpana oda do radości.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel odczytuje tekst. Uczniowie obserwują zapis wiersza, wyrażają na jego temat opinię. Szukają jego charakterystycznych cech, np.:

   • nie ma rymów,

   • ma nierówne strofy (często zdanie pokrywa się z wersem),

   • ma różną liczbę sylab w wersach.

2. Nauczyciel wprowadza pojęcie: wiersz wolny. Uczniowie zapisują definicję.

3. Uczniowie czytają ponownie wiersz po ciuchu. Określają wartościową rzecz należącą do podmiotu lirycznego.

4. Uczniowie oglądają zdjęcia Łuku Triumfalnego. Starają się określić go przymiotnikami: monumentalny, wielki, wyjątkowy, potężny, wspaniały, ogromny. Starają się zestawić te same przymiotniki z piecem.

5. Uczniowie śledzą emocje ujawniane przez podmiot liryczny, zwracając uwagę na interpunkcję jako środek ich wyrazu:

• faza pierwsza – radość, zadowolenie,

• faza druga – zdziwienie, zaskoczenie,

• faza trzecia – niezadowolenie, bunt,

• faza czwarta – rezygnacja z walki o swoją własność, poddanie się,

• faza piąta – zadowolenie.

6. Uczniowie starają się podać przyczyny nietypowego zachowania podmiotu lirycznego, np.: nie zależy mu na przedmiotach, które go otaczają, nie przywiązuje się do nich, ma pogodną naturę, jest człowiekiem niekonfliktowym, jest lekkoduchem, uważa, że nie warto przejmować się błahymi rzeczami, dostrzega w zaistniałej sytuacji dobrą stronę.

7. Nauczyciel wprowadza pojęcia: optymizm i optymista oraz pesymizm, pesymista.

Optymizm – postawa wyrażająca się dostrzeganiem pozytywnych stron życia, wiarą w pomyślny rozwój wydarzeń; przeciwieństwo pesymizmu.

Pesymizm – postawa polegająca na dostrzeganiu w aktualnych i przyszłych zdarzeniach przede wszystkim ich stron negatywnych oraz na braku wiary w skuteczność i sens jakiegokolwiek działania.

Optymista – człowiek odznaczający się optymizmem, wykazujący optymizm.

Pesymista – człowiek odznaczający się pesymizmem, wykazujący pesymizm.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel informuje, że pesymiści i optymiści patrzą inaczej na świat. Mimo że widzą to samo, oceniają to inaczej. Rysuje na tablicy szklankę do połowy wypełnioną cieczą. Podpisuje obrazek po dwóch stronach. Uczniowie wskazują, które zdanie wypowiedziałby pesymista, a które optymista. Następnie w parach rozdzielają podane przez nauczyciela zdania (karta pracy), decydując, której postawie je przypisać.

szklanka do połowy pełna szklanka do połowy pusta

5. Bibliografia

1. Białoszewski M., Obroty rzeczy. Wiersze, PIW, Warszawa 1956.

2. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, wyd. 3. poszerz. i popr., Ossolineum, Wrocław 1998.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

Zdania charakterystyczne dla optymisty lub pesymisty:

Dzisiaj oczywiście też będzie lało.

Po deszczu świat jest piękniejszy.

W ciągu wyjazdu miałem aż dziesięć dni słońca.

Po wyborach będzie jeszcze gorzej.

Głowa do góry.

Tutaj już nic nie da się zrobić.

Nie należy się poddawać.

b) Zadanie domowe

W dwóch wersjach (wybór należy do ucznia).

• Napiszę krótką wypowiedź na temat: Optymizm czy pesymizm, którą postawę wybierasz
  i dlaczego?

• Napiszę wiersz wolny o tematyce związanej z lekcją.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak