Szkodliwość używek i środków energetyzujących
Gdy zaczniemy przyjmować pewne substancje, organizm przyzwyczaja się do nich tak bardzo, że odczuwamy silną potrzebę ich stosowania. Również gdy zbyt często wykonujemy pewne czynności, trudno nam się od nich oderwać. Ten mechanizm to uzależnienie, mające szkodliwy wpływ na organizm. Z tego e‑materiału dowiesz się, jakich substancji należy się wystrzegać, by uniknąć uzależnienia. Dowiesz się także, dlaczego odpoczynek przy smartfonie może mieć negatywne skutki.
czym jest używka;
jakie substancje mogą uzależnić.
Wyjaśnisz, co to jest uzależnienie.
Podasz przykłady używek oraz opiszesz konsekwencje ich przyjmowania.
Wymienisz zagrożenia płynące z uzależnienia.
Uzasadnisz, dlaczego nie należy przyjmować używek i środków energetyzujących oraz zbyt długo korzystać z telefonów komórkowych.
Czym jest uzależnienie?
Substancjami, które powodują uzależnienia (inaczej: nałogi), są przede wszystkim używki. Stosuje się je, by uzyskać pewne działanie: uspokajające, pobudzające lub poprawiające nastrój.
Organizm bardzo szybko przyzwyczaja się do używek i stale ich potrzebuje, w coraz większych ilościach – jest to właśnie uzależnienie. Osoba uzależniona czuje silną potrzebę przyjmowania danej substancji i nie potrafi przestać jej stosować. Jest to efekt działania zawartych w używkach związków chemicznych, wywierających wpływ na układ nerwowy człowieka.
Niektóre używki – zwłaszcza narkotyki, alkohol i nikotyna – powodują groźne następstwa dla zdrowia, a nawet życia. Sieją w ciele spustoszenie, niszcząc narządy, powodując choroby, a w konsekwencji śmierć.
Uzależnienie to choroba. Pamiętaj, że wyleczenie uzależnienia od groźnych używek nie zawsze jest możliwe – dlatego jedynym dobrym rozwiązaniem jest całkowite unikanie stosowania tych środków. Nie warto ryzykować zdrowia i życia!
Papierosy szkodzą nie tylko palącemu
Palenie papierosów powoduje m.in. raka płuc, niszczy oskrzelaoskrzela, żołądek, sprzyja schorzeniom serca i układu krążenia. Ryzyko problemów zdrowotnych dotyczy nie tylko palaczy czynnych, lecz także tzw. palaczy biernych, czyli osób, które same nie palą, ale przebywają w zadymionym pomieszczeniu.
Alkohol jest zagrożeniem nie tylko dla kierowców
Regularne picie alkoholu prowadzi – oprócz szybkiego uzależnienia – do wyniszczenia organizmu. Cierpią na tym niemal wszystkie narządy, głównie: serce, żołądek, jelita, wątroba.
Już niewielka ilość alkoholu może spowodować zaburzenia w pracy układu nerwowego: gorsze widzenie, opóźnienie reakcji, zawroty głowy i trudności w utrzymaniu równowagi. Dlatego po wypiciu napoju alkoholowego nie wolno prowadzić samochodu!
Narkotyki to najgroźniejsze używki
Narkotyki to związki chemiczne w różnej postaci: proszków, tabletek, płynów, roztworów do wstrzykiwań, zwiniętych bibułek do palenia, a nawet kolorowych znaczków i słodyczy. Wszystkie silnie oddziałują na układ nerwowy i są bardzo niebezpieczne: szybko prowadzą do uzależnienia, zaburzają pracę wszystkich narządów i mogą spowodować śmierć już przy pierwszym użyciu!
Zażywanie narkotyków prowadzi zwykle do rozwoju wielu chorób, fizycznych i psychicznych.
Co mają wspólnego: kawa, herbata, środki energetyzujące i słodycze?
Kawa, herbata, środki energetyzujące i słodycze to produkty, które również są używkami. Stosuje się je, ponieważ polepszają nastrój, dodają energii lub ułatwiają skupienie i naukę.
Jak wszystkie używki, produkty te wywołują uzależnienie. Powodują także różne skutki uboczne, np. ból głowy w przypadku, gdy nie wypijemy rano kawy.
Kawa i herbata zawierają pewne dobroczynne substancje i pite w odpowiednich ilościach mogą mieć pozytywny wpływ na zdrowie.
Słodycze oraz przede wszystkim napoje energetyzujące mogą poważnie zaszkodzić – zwiększają ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób układu krążenia. Wpływają negatywnie także na mózg oraz samopoczucie.
Smartfon, komputer, konsola, internet: czy można się od nich uzależnić?
Na podstawie informacji zawartych w audiobooku oraz własnych spostrzeżeń wypisz fizyczne dolegliwości, które się pojawiają w wyniku nałogowego korzystania ze smartfona i komputera.
Wyjaśnij, w jaki sposób można rozpoznać osobę uzależnioną od smartfona.
Opisz, jak uchronić się przed uzależnieniem od internetu, smartfona i komputera.
Warto odmawiać!
Czy warto sięgać po używki, które mogą dać jedynie chwilową przyjemność, a powodują wiele poważnych, długotrwałych problemów zdrowotnych? Oczywiście nie. Narkotyki, alkohol i papierosy są bardzo szkodliwe, dlatego jeśli ktoś ci je proponuje, najlepszą reakcją jest zdecydowana odmowa.
Nie ryzykuj własnym zdrowiem i dobrym samopoczuciem. Masz prawo do własnego zdania i nie musisz ulegać presji kolegów i koleżanek.
Obejrzyj poniższy film, by zobaczyć, jak szkodliwe mogą być używki.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RHp49EclHWhqv
Film nawiązujący do treści materiału
Na podstawie informacji przedstawionych w filmie oraz własnej wiedzy wyjaśnij, czym jest używka i jaki ma ona wpływ na organizm.
Opisz, jaki wpływ na organizm człowieka ma alkohol. Do jakich zachowań prowadzi ta używka? Jakie powoduje choroby?
Wyjaśnij, jak na organizm człowieka działa nikotyna.
Podsumowanie
Uzależnienie to inaczej nałóg, polegający na odczuwaniu przymusu wykonywania danej czynności lub przyjmowania konkretnej substancji.
Ze smartfonów i innych urządzeń elektronicznych należy korzystać z umiarem, by nie popaść w szkodliwy nałóg.
Napoje energetyzujące niszczą zdrowie, a częste palenie papierosów i picie alkoholu szybko prowadzi do groźnego uzależnienia. Dzieci i młodzież nie powinny nigdy sięgać po te wyroby.
Najgroźniejsze używki, takie jak narkotyki i dopalacze, mogą doprowadzić nawet do śmierci już po pierwszym zażyciu.
Nie ryzykuj – zawsze odmawiaj, gdy ktoś częstuje cię groźnymi używkami.
Więcej informacji na temat produktów uzależniających znajdziesz w e‑materiale UżywkiUżywki.
Słownik
napój o właściwościach odurzających
związek zawarty w kawie, wpływający pobudzająco na układ nerwowy człowieka
silnie uzależniające substancje odurzające lub pobudzające
związek zawarty w tytoniu, będący silną trucizną; z tytoniu wyrabiane są papierosy
części układu oddechowego; tchawica rozgałęzia się na oskrzela główne, które dalej również się rozgałęziają, tworząc tzw. drzewo oskrzelowe
inaczej: nałóg; stan, gdy u danej osoby występuje stały przymus przyjmowania danej substancji
substancja, która nie jest konieczna do funkcjonowania organizmu, ale wywiera na niego określony wpływ, takie jak pobudzenie lub senność; używki mogą uzależniać
Zadania
Wyjaśnij, dlaczego po spożyciu napoju alkoholowego nie wolno prowadzić samochodu.
Wyjaśnij, dlaczego przebywanie w zadymionych pomieszczeniach jest szkodliwe dla zdrowia.
Notatnik
Bibliografia
Alter A., Uzależnienia 2.0.Dlaczego tak trudno się oprzeć nowym technologiom, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2023
Cash H., Dzieci konsoli, Media Rodzina, Poznań 2014
Glasner‑Edwards S., Uzależniony mózg. Jak wyjść z nałogu, wykorzystując techniki terapii poznawczo‑behawioralnej, uważności i dialogu motywującego, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2020
Ilg F.L., Bates L.A., Baker S., Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat, GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2012
Maxwell R., Dzieci, alkohol, narkotyki, GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005
Modrzyński R., Nowe uzależnienia młodego pokolenia, Difin, Warszawa 2021