Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film: Sztuka Bizantyjska – Architektura. (spokojna muzyka w tle) Tekst lektora: „I przybyliśmy do Greków i wiedli nas, gdzie służą Bogu swojemu, i nie wiedzieliśmy, w niebie byliśmy czy na ziemi...”. Tak piękno bizantyjskiej liturgii i zapewne wnętrza konstantynopolskiej świątyni relacjonowali posłowie ruskiego księcia Włodzimierza w X wieku. Posłowie ci najprawdopodobniej odwiedzili świątynię, w której się znajdujemy. Chrześcijański kościół Mądrości Bożej, następnie meczet, a obecnie obiekt muzealny dotrwał do naszych czasów w mocno zmienionej formie. W tle widoczna jest rozległa świątynia z półkolistą brama oraz kopułowym dachem. Po bokach widoczne są dwie wieże. Na szczycie dachu oraz wież umieszczone są krzyże. Tekst lektora: „Hagia Sophia powstała w czasach panowania cesarza Justyniana Wielkiego. Jej budowę ukończono w 537 roku. Panowanie Justyniana przypadło na tzw. okres wczesnobizantyjski rozwoju sztuki Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego. Sztuka w tym okresie czerpała głównie z tradycji antycznych. W tle przekazywanego tekstu prezentowana jest mozaika przedstawiająca mężczyznę w kolorowym nakryciu głowy. Całość utrzymana jest w żółtych kolorach. Mężczyzna widoczny jest od szyi w górę. Tekst lektora: W czasach Justyniana, dzięki jego wodzom: Belizariuszowi i Narseswi, Bizancjum udało się podporządkować m.in. południową Italię, północne wybrzeża Afryki i wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego. Hagia Sophia, najważniejsza świątynia imperium, wyróżniała się wśród zabytków epoki przede wszystkim swą skalą i planem. Dzieło greckich architektów to bazylika kopułowa. Kopułę centralną podtrzymują pendentywy i potężne filary. Charakterystyczną cechą jej planu są półkopuły znajdujące się od wschodu i zachodu. Do wzniesienia budowli zastosowano płaską cegłę łączoną grubymi warstwami zaprawy. Do wystroju wnętrza świątyni użyto zaś marmuru i mozaik. Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 roku z kościoła uczyniono meczet i dostawiono do niego 4 kamienne minarety. Zmieniono również wnętrze świątyni, dostosowując je do nowej roli. Z bizantyjskiego wystroju świątyni do dnia dzisiejszego przetrwało jedynie kilka mozaik z różnych okresów długiej historii kościoła. W okresie wczesnobizantyjskim świątynie wznoszono na zapożyczonym z tradycji rzymskiej planie bazylik epoki Konstantyna Wielkiego. Budowle takie znane są m.in. ze znajdującej się w VI w. pod panowaniem bizantyjskim Rawenny. Są to kościoły San Apollinare in Classe i San Apollinare Nuovo. Choć plany świątyń pochodzą z poprzedniej epoki, nowymi, bizantyjsko-wczesnochrześcijańskimi elementami planu kościołów były półkoliście zakończone krypty oraz detale wystroju, czyli koszowe głowice kolumn i mozaiki. W tle przekazywanych informacji znajdują się plany świątyń. Tekst lektora: Innym typem wczesnobizantyjskich kościołów były małe i wielkie budynki na planie centralnym. Jednym z przykładów takich budynków jest kościół San Vitale w Rawennie. Świątynia ma plan ośmioboku, który wewnętrznie rozczłonkowany został przez półkoliste nisze oraz prezbiterium. Obejście świątyni jest dwupoziomowe. Rozwiązania architektoniczne z Rawenny posłużyły za wzór cesarskiej kaplicy w Akwizgranie. Inną świątynią na planie centralnym był niezachowany do dziś Kościół św. Apostołów w Konstantynopolu założony został na planie krzyża greckiego. Kościół wzniesiono na planie krzyża greckiego. Każde z ramion krzyża zwieńczone było kopułą. Kopuła wieńczyła również miejsce przecięcia się ramion krzyża. Ważnym elementem budowli było zamykające ją od wschodu prezbiterium. Architektura wczesnego Bizancjum to nie tylko kościoły i monastery. Wśród budownictwa świeckiego w okresie tym spotykać można było pałace, mury obronne, zabudowania portowe, budynki użyteczności publicznej m.in. służące do gromadzenia wody cysterny. W okresie tzw. złotego wieku sztuki bizantyjskiej (843-1204) ukształtował się w pełni najpowszechniejszy typ cerkwi, czyli świątynia krzyżowo-kopułowa. Świątynia taka powstała przez wydłużenie planu świątyni na planie krzyża greckiego, co czyniło z niego krzyż łaciński, choć spotykamy również założenia krótsze, oparte na planie krzyża greckiego. Wnętrze świątyni dzieliło się na nawy, a najważniejszy element konstrukcji stanowiła centralnie usytuowana, oparta na kolumnach lub filarach, kopuła. Liczba kopuł zmieniała się w stosunku do wielkości i rangi danej cerkwi. W okresie środkowobizantyjskim powstała także m.in. bazylika św. Marka w Wenecji, mieście utrzymującym bliskie kontakty z Konstantynopolem. Bazylika wzorowana była początkowo na kościele św. Apostołów. Do krzyża greckiego dodano później narteks i rozbudowano nawy, co uczyniło z budowli bazylikę krzyżowo-kopułową, lecz nie zatarło jej centralnego charakteru. Liczne przebudowy zaowocowały stylistyczną różnorodnością detali architektonicznych świątyni, lecz nadal uznawana jest za jedną z wizytówek sztuki bizantyjskiej.