E-materiały do kształcenia zawodowego

Podstawy produkcji rybackiej

RYB.01. Wykonywanie prac rybackich w akwakulturze oraz rybackie użytkowanie wód śródlądowych
– rybak śródlądowy 62220, technik rybactwa śródlądowego 314208

bg‑cyan

Trofia jeziora

INFOGRAFIKA

6

Spis treści

1. Strefowowość jeziora1. Strefowowość jeziora
2. Jezioro oligotroficzne2. Jezioro oligotroficzne
3. Jezioro mezotroficzne3. Jezioro mezotroficzne
4. Jezioro eutroficzne4. Jezioro eutroficzne
5. Ćwiczenia5. Ćwiczenia

1

Strefy jeziora

Jezioro składa się z czterech głównych stref: litoralu, sublitoralu, profundalu oraz pelagialu.

Pelagial (toń wodna) ze względu na temperaturę dzieli się na: epilimnion, metalimnion i hypolimnion.

Metalimnion to strefa, w której następuje skok termiczny. Określa się go jako termoklinę.

R1RpDkTFwwevR1
Ilustracja interaktywna przedstawia przekrój przez jezioro z opisanymi różnymi strefami, które się w nim znajdują. Jezioro przedstawione jest jako zagłębienie w glebie w kształcie misy o nieregularnych krawędziach. Przy brzegu jezioro jest najpłytsze, rosną tam rośliny wodne. Niektóre wystają ponad wodę, inne posiadają liście pływające po jej powierzchni, a kolejne są całkowicie zanurzone. Ta strefa oznaczona jest jako litoral. Znajduje się tu znacznik o numerze jeden, po którego kliknięciu wyświetla się następujący opis: Litoral to strefa przybrzeżna zbiornika wodnego. Kończy się tam, gdzie przestają rosnąć rośliny korzeniowe. Dno tej strefy jest zazwyczaj twarde i piaszczyste. Woda jest tu płytka, dzięki czemu jest dobrze natleniona, a światło dociera aż do dna. Tworzy to idealne warunki do życia, występuje tu więc duża różnorodność gatunków roślin i zwierząt. Głębiej przy dnie znajduje się kolejna strefa. Nie rosną w niej rośliny wodne. Opisana jest ona jako sublitoral i oznaczona znacznikiem o numerze dwa. Jej opis to: Sublitoral to strefa przejściowa pomiędzy litoralem a profundalem. Nie występują tu już rośliny. Dno w najpłytszej części jest twarde i piaszczyste. Stopniowo, wraz ze zwiększającą się głębokością, dno zmienia się na muliste. Najgłębsza strefa jeziora podpisana jest jako profundal i oznaczona znacznikiem o numerze trzy. Tu przy dnie zbiornika widoczny jest ciemny pasek osadów dennych. Opis tej strefy brzmi: Profundal to strefa denna. Tworzy go silnie uwodniony muł. Do tej strefy raczej nie dociera światło. Czwarty znacznik to pelagial. Jest on zaznaczony wzdłuż całej objętości niebieskiej wody jeziora. Opis tej strefy jest następujący: Pelagial to strefa otwartej toni wodnej. Znajdują się tu organizmy planktoniczne, biernie poddające się ruchom wody, oraz organizmy, które potrafią przeciwstawiać się prądom wodnym. Kolejne trzy znaczniki znajdują się przy strefach, na które podzielona jest woda w jeziorze. Najpłytsza warstwa nosi nazwę epilimnion i jest oznaczona znacznikiem piątym. Jej opis to: Epilimnion to górna warstwa wody w jeziorze, do której dociera najwięcej promieni słonecznych. Dzięki temu woda w tej strefie w okresie letnim jest najcieplejsza, co umożliwia rozwój organizmów, głównie glonów, dzięki którym zachodzi intensywna produkcja związków organicznych. Z kolei zimą woda w tej strefie jest najchłodniejsza, często na jej powierzchni pojawia się warstwa lodu. Poniżej tej strefy, w środkowej części wody jeziora, znajduje się metalimnion oznaczony numerem sześć. Jest on węższy niż epilimnion. Opis tej warstwy brzmi: Metalimnion to strefa przejściowa w jeziorze. Dochodzi w niej do gwałtownego skoku temperatury. W lecie jest to warstwa znacznego obniżenia temperatury, a w zimie dużego wzrostu temperatury. Często metalimnion określany jest termokliną. Ostatnią, najgłębszą strefą jest hypolimnion. Oznaczony jest on cyfrą siedem. Opis tej warstwy brzmi: Hypolimnion to dolna warstwa wody w jeziorze, gdzie nie docierają promienie słoneczne. Temperatura wody przez cały rok podlega bardzo niewielkim wahaniom w zakresie od czterech stopni Celsjusza do siedmiu stopni Celsjusza. Jest to związane z gęstością wody, która jest największa w czterech stopniach Celsjusza, czyli woda o tej temperaturze opada na dno. W strefie tej często dochodzi do deficytów tlenowych, ponieważ organizmy rozkładające materię organiczną zużywają tlen.
Strefowość jeziora
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

2

Jezioro oligotroficzne

Typ jeziora o małej żyzności wód.

R1VvfN5TUdMAP1
Ilustracja interaktywna przedstawia przekrój przez jezioro oligotroficzne. Na brzegach jeziora rosną sosny i brzozy. Woda jest czysta i niebieska. Jezioro jest głębokie i posiada niewielkie ilości osadów dennych. Termoklina znajduje się na głębokości sześćdziesięciu metrów. W różnych miejscach ilustracji znajdują się ponumerowane kolejno znaczniki z opisami. Numer jeden dotyczy przezroczystości wody. W jeziorze oligotroficznym występuje duża przezroczystość wody, światło dociera na duże głębokości. Widoczność krążka Secchiego sięga sześciu do dwunastu metrów. Woda ma barwę niebiesko-zielonkawą. Drugi znacznik dotyczy stężenia gazów szkodliwych dla ryb i innych organizmów wodnych. Gazy szkodliwe są nieobecne, ponieważ w jeziorze oligotroficznym nie odkładają się na dnie osady, które podczas rozkładu by je wydzielały. Trzeci znacznik dotyczy warunków tlenowych. Bardzo dobre warunki tlenowe. Tlen występuje również przy dnie, ponieważ znajduje się tam mało materii organicznej, której rozłożenie zużywa zasoby tego gazu. Zawartość tlenu rozpuszczonego w wodzie wynosi około dziesięciu miligramów na litr. Wartość ta występuje zarówno na powierzchni, jak i na głębokości ponad dwudziestu metrów. Tak dobre warunki tlenowe pozwalają na występowanie szczególnie cennych gatunków ryb, takich jak: sielawa (Coregonus albula), sieja (Coregonus lavaretus), stynka (Osmerus eperlanus), okoń (Perca fluviatilis), leszcz (Abramis brama), krąp (Blicca bjoerkna), jazgarz (Acerina cernua), szczupak (Esox lucius), miętus (Lota lota), a także płoć (Rutilus rutilus). Rzadziej można spotkać troć jeziorową (Salmo trutta morpha lacustris) i węgorza (Anguilla anguilla). Ryby te biorą udział w obiegu materii organicznej i są częścią łańcucha pokarmowego w jeziorze. Czwarty znacznik opisuje głębokość. Jeziora oligotroficzne to często jeziora głębokie o wąskiej strefie przybrzeżnej. Piąty znacznik dotyczy stanu dna jeziora. Dno tego typu jeziora jest twarde i piaszczyste. Warstwa mułu jest cienka, martwa materia organiczna nie zalega na dnie, jest rozkładana na bieżąco. Szósty znacznik opisuje możliwości produkcyjne. Jeziora oligotroficzne mają niskie możliwości produkcyjne, ponieważ posiadają niewielkie zasoby pierwiastków biogennych. Są to jeziora mało żyzne. Ich produkcja pierwotna i produkcja wtórna są nieduże, ponieważ występuje w nich niewiele glonów, makrofitów, bakterii i zwierząt. Siódmy znacznik dotyczy zasobów soli mineralnych. Niskie stężenie soli mineralnych. Ósmy znacznik przedstawia dalszy proces życia jeziora. Jezioro oligotroficzne może przekształcić się w procesie eutrofizacji w jezioro mezotroficzne, a potem w jezioro eutroficzne. W sensie geologicznym jeziora oligotroficzne są jeziorami młodymi. Wraz z procesem naturalnego użyźnienia przekształcają się poprzez typ mezotroficzny w jeziora eutroficzne. Dziewiąty znacznik wymienia organizmy zasiedlające jezioro. Przykładowe gatunki roślin i glonów obecne w jeziorze oligotroficznym to: mech zdrojek (Fontinalis antipyretica), ramienice (Chara), moczarka kanadyjska (Elodea canadensis) oraz okrzemki, głównie z rodzajów Cyclotella i Tabellaria. Ryby występujące w tym typie jeziora to na przykład: sielawa (Coregonus albula), sieja (Coregonus lavaretus), węgorz (Anguilla anguilla). Z bezkręgowców często występują lasonóg jeziorny (Mysis relicta) i rodzaje Pallasea i Pontoporea. Ostatni, dziesiąty znacznik dotyczy stratyfikacji termicznej. W jeziorach tego typu jest wyraźny podział na epilimnion (gruby i ciepły podczas lata, a cienki i zimny zimą), metalimnion (gruby i z dużym gradientem temperatury latem, a cieńszy i z mniejszym gradientem temperatur zimą) oraz dość stabilny hypolimnion (gdzie temperatura przy dnie zawsze wynosi cztery stopnie, latem cieńszy, a zimą bardzo gruby).
Jezioro oligotroficzne
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

3

Jezioro mezotroficzne

Typ jeziora o średniej żyzności wód.

RIVLlk5LhTTsP1
Ilustracja interaktywna przedstawia przekrój przez jezioro mezotroficzne. Na brzegach jeziora rosną głównie drzewa liściaste, a na płyciźnie rośliny wodne. Woda jest szarawa. Późnym latem rozwijają się w niej glony. Jezioro jest średniogłębokie, a na dnie odbywa się nagromadzenie osadów. Termoklina znajduje się na głębokości czterdziestu metrów. W różnych miejscach ilustracji znajdują się ponumerowane kolejno znaczniki z opisami. Numer jeden dotyczy przezroczystości wody. W jeziorze mezotroficznym przezroczystość wody jest dość duża. Widoczność krążka Secchiego sięga od trzech do sześciu metrów. Zakwity glonów występują rzadko. Drugi znacznik dotyczy stężenia gazów szkodliwych dla ryb i innych organizmów wodnych. Szkodliwe gazy są prawie nieobecne ze względu na cienką warstwę osadów dennych. Nie szkodzą one organizmom wodnym. Trzeci znacznik dotyczy warunków tlenowych. Warunki tlenowe są dość dobre. Najlepsze warunki panują przy powierzchni. Przy powierzchni poziom tlenu wynosi około dziesięciu miligramów na litr. W głębszych warstwach zawartość tlenu stopniowo spada. Warunki beztlenowe przy dnie raczej nie występują. Czwarty znacznik opisuje głębokość. Jeziora mezotroficzne to zazwyczaj jeziora średnio głębokie. Ich głębokość jest pośrednia pomiędzy jeziorem oligoficznym a eutroficznym. Piąty znacznik dotyczy stanu dna jeziora. Dno jeziora jest twarde i piaszczyste w płytszych strefach. W strefie najgłębszej zbierają się osady mułu. Szósty znacznik opisuje możliwości produkcyjne. Możliwości produkcyjne jeziora mezotroficznego są lepsze niż w jeziorze oligotroficznym. Występuje więcej roślinności, która odpowiada za produkcję pierwotną, a także liczniejsze są gatunki zwierząt oraz organizmów jednokomórkowych, które odpowiadają za produkcję wtórną. Siódmy znacznik dotyczy zasobów soli mineralnych. Średnia zawartość soli mineralnych. Ósmy znacznik przedstawia dalszy proces życia jeziora. Jezioro mezotroficzne z czasem może przekształcić się w jezioro eutroficzne. Dziewiąty znacznik wymienia organizmy zasiedlające jezioro. Przykładowe gatunki roślin i glonów obecne w jeziorze mezotroficznym to: trzcina pospolita (Phragmites australis) ramienice (Chara), moczarka kanadyjska (Elodea canadensis) oraz okrzemki i zielenice. Pełnią one rolę producentów tlenu w zbiorniku wodnym. Za zawartość tlenu w wodzie odpowiadają głównie glony. Jednak masowy rozrost glonów może doprowadzić do tzw. zakwitu wód. Ryby występujące w tym typie jeziora to na przykład: leszcz (Abramis brama), lin (Tinca tinca), płoć (Rutilus rutilus), wzdręga (Scardinius erythrophthalmus), krąp (Blicca bjoerkna), sandacz (Sander luciperca), okoń (Perca fluviatilis), węgorz (Anguilla anguilla), jazgarz (Acerina cernua), czasami sielawa (Coregonus albula) i stynka (Osmerus eperlanus). Ryby te stanowią konsumenckie ogniwo łańcucha pokarmowego w jeziorze i są często przedmiotem połowów.
Jezioro mezotroficzne
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

4

Jezioro eutroficzne

Typ jeziora o dużej żyzności wód.

R31WzPHbRcIIq1
Ilustracja interaktywna przedstawia przekrój przez jezioro eutroficzne. Na brzegach jeziora rosną łąki, a na płyciźnie sporo roślinności wodnej. Woda jest płytka, mętna i zielonkawa. Na dnie bardzo duże nagromadzenie osadów. Termoklina nie występuje. W różnych miejscach ilustracji znajdują się ponumerowane kolejno znaczniki z opisami. Numer jeden dotyczy przezroczystości wody. W jeziorze eutroficznym przezroczystość wody jest mała. Światło dociera tylko na niewielkie głębokości. Widoczność krążka Secchiego sięga od półtora do trzech metrów. Woda ma barwę zielonożółtą. Drugi znacznik opisuje głębokość. Jeziora eutroficzne są płytsze niż oligotroficzne. Ich strefa przybrzeżna jest bardzo dobrze rozwinięta. Ze względu na małą głębokość nie występuje tu stratyfikacja termiczna. Trzeci znacznik dotyczy stężenia gazów szkodliwych dla ryb i innych organizmów wodnych. W jeziorze eutroficznym zawartość tlenu może być bardzo niska. Przy osadach dennych często dochodzi do jego deficytu, a czasem panują tam warunki beztlenowe. Przy dużych zakwitach wód zawartość tlenu jeszcze bardziej maleje. W osadach dennych wydzielają się też toksyczne dla organizmów wodnych siarkowodór i metan. Czwarty znacznik dotyczy warunków tlenowych. Złe warunki tlenowe, szczególnie przy dennych osadach mułu, gdzie często dochodzi do deficytu tlenowego. Najlepsze warunki tlenowe panują przy powierzchni – zawartość tlenu wynosi tam zazwyczaj około dziewięciu miligramów na litr. W niższych warstwach jeziora następuje gwałtowny spadek zawartości tlenu. Na głębokości pięciu metrów jest to już pięć miligramów tlenu na litr, a na głębokości od dziesięciu do dwunastu metrów – od zera do jednego miligrama tlenu na litr. Piąty znacznik dotyczy stanu dna jeziora. Dno jeziora pokrywa gruba warstwa mułu, przy którym panują warunki beztlenowe. Szósty znacznik opisuje możliwości produkcyjne. Możliwości produkcyjne jeziora eutroficznego są wysokie. Woda bogata jest w pierwiastki biogenne, co umożliwia rozwój organizmów. W tego typu jeziorach częste są zakwity wód spowodowane nadmiernym rozwojem glonów. Siódmy znacznik dotyczy zasobów soli mineralnych. Stężenie soli mineralnych jest bardzo duże. Ósmy znacznik przedstawia dalszy proces życia jeziora. Jezioro eutroficzne może przekształcić się w staw, bagno, torfowisko, a w dłuższej perspektywie czasu w las. Dziewiąty znacznik wymienia organizmy zasiedlające jezioro. Przykładowe gatunki roślin obecne w jeziorze eutroficznym to: pałka szerokolistna (Typha latifolia), trzcina pospolita (Phragmites australis), grzybienie białe (Nymphaea alba), grążel żółty (Nuphar lutea) oraz ramienice (Chara) i moczarka kanadyjska (Elodea canadensis). Pełnią one funkcję producentów tlenu, a także zapewniają schronienie zwierzętom. W tym typie jeziora licznie występują sinice, głównie z rodzajów Microcystis i Aphanizomenon. Powodują one tak zwane zakwity wód. Zjawisko to polega na bardzo licznym namnożeniu się bakterii przy powierzchni wody. Tworzą one warstwę, która utrudnia docieranie promieni słonecznych do głębszych warstw wody. Uniemożliwia to przeprowadzanie fotosyntezy przez organizmy znajdujące się głębiej. Dochodzi do ich obumarcia, a w konsekwencji do obniżenia poziomu tlenu w wodzie poprzez brak fotosyntezy i procesy rozkładu, które zużywają tlen. Ryby występujące w tym typie jeziora to na przykład: okoń (Perca fluviatilis), ukleja (Alburnus alburnus), płoć (Rutilus rutilus), szczupak (Esox lucius), leszcz (Abramis brama), lin (Tinca tinca), węgorz (Anguilla anguilla), karaś (Carassius carassius), krąp (Blicca bjoercna). Z bezkręgowców: larwy ochotkowatych (Chironomidae), rureczniki z rodziny Tubificidae (Tubifex tubifex i Limnodrilus hoffmeisteri), larwy wodzieni (Chaoborus). Ryby i bezkręgowce pełnią rolę konsumentów. Odżywiają się różnorodnym pokarmem. Niektóre przechodzą na inny rodzaj pokarmu w miarę rozwoju. Młode płocie na przykład odżywiają się pokarmem roślinnym, starsze zooplanktonem, a dorosłe mięczakami. Z kolei szczupak jest rybą drapieżną i odżywia się innymi rybami. Larwy wodzieni to organizmy drapieżne, które odżywiają się zooplanktonem. Rureczniki to skąposzczety żyjące w osadach dennych. Odżywiają się zawartą w nich materią organiczną, tym samym je oczyszczając.
Jezioro eutroficzne
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

5

Powiązane ćwiczenia

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści