Twoje ciało
Twoje ciało to skomplikowany i fascynujący mechanizm umożliwiający wykonywanie wielu ważnych czynności. Dzięki niemu możesz się poruszać, oddychać, jeść, a także poznawać świat – przyglądać się pięknu przyrody, słuchać śpiewu ptaków, czuć zapach kwiatów i smak owoców.
że każdy człowiek, aby żyć, musi m.in. jeść, spać i oddychać;
że otaczają nas organizmy, z których każdy wygląda nieco inaczej.
podawać nazwy wybranych układów tworzących organizm człowieka oraz głównych narządów budujących te układy;
wskazywać wybrane czynności życiowe człowieka.
1. Komórki – cegiełki organizmu
Ciało człowieka zbudowane jest z ogromnej liczby komórekkomórek. Większość z nich jest mikroskopijnej wielkości – gdyby ułożyć ich kilkadziesiąt obok siebie, to utworzyłyby linię długości jednego milimetra. Istnieją też komórki większe, choćby nerwowe, których wypustki mają czasem metr długości. Najprościej mówiąc, komórka to najmniejszy składnik organizmu, który wykazuje czynności życiowe: odżywia się, oddycha, rozmnaża i wydala substancje zbędne. Z komórek zbudowane są tkanki (np. mięśniowa), a z nich z kolei narządy,narządy, takie jak mózg czy serce. Te zaś współpracują ze sobą, tworząc układy narządówukłady narządów.
Gdyby wszystkie komórki twojego ciała ułożyć w rzędzie, jedna obok drugiej, to utworzyłyby łańcuch, którym można by sto razy owinąć Ziemię.
2. Wybrane narządy naszego ciała
Narządy pełnią określone funkcje w organizmie. Na przykład płuca umożliwiają wymianę gazową, to znaczy pobieranie tlenu i usuwanie dwutlenku węgla. Serce pompuje krew i rozprowadza ją po całym ciele. Mózg nadzoruje pracę wszystkich innych narządów. Nerki działają jak filtry – wychwytują z krwi szkodliwe substancje, które później są wraz z moczem wydalane na zewnątrz. Żołądek odpowiada za trawienie pokarmu. W jelitach natomiast dochodzi do wchłaniania przez organizm substancji odżywczych zawartych w pokarmie. Kości i mięśnie pozwalają się nam poruszać. Narządy zmysłów, czyli oczy, nos, uszy, język, odbierają bodźce ze środowiska zewnętrznego, dzięki czemu poznajemy świat.
Narządem, który pełni najwięcej funkcji, jest wątroba. Nazywa się ją fabryką organizmu. Pełni ona ponad 500 różnych zadań, m.in. unieszkodliwia trucizny, które trafiają do naszego organizmu, wydziela żółć potrzebną do trawienia tłuszczów, magazynuje krew, żelazo, niektóre białka, cukry i witaminy. Przepływa przez nią aż 1/3 krwi wypływającej z serca.
3. Układy narządów
Narządy współpracują ze sobą, tworząc zespoły zwane układami. Każdy układ ma do wykonania określone zadanie. Na przykład układ oddechowy umożliwia pobieranie potrzebnego do życia tlenu i usuwanie zbędnego dwutlenku węgla. Układ pokarmowy odpowiada za odżywianie organizmu. Układ krwionośny, w skład którego wchodzi serce, transportuje krew po całym ciele, a wraz z nią ważne substancje, takie jak tlen i związki odżywcze. Układ nerwowy, którego głównym narządem jest mózg, kontroluje pracę innych układów i pozwala odbierać bodźce płynące zarówno z otoczenia, jak i z wnętrza organizmu (dzięki temu czujemy na przykład głód). Układ ruchu, decydujący o poruszaniu się, tworzą szkielet i mięśnie. Natomiast układ rozrodczy umożliwia nam rozmnażanie się. Jest on odmiennie zbudowany u kobiet i mężczyzn.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DAmIBZTwO
Skóra pokrywająca ciało człowieka również jest układem. Pełni wiele ważnych funkcji, m.in. uniemożliwia drobnoustrojom wnikanie do wnętrza ciała, chroni przez szkodliwym wpływem promieni UV, uczestniczy w oddychaniu. Umożliwia także schłodzenie ciała dzięki wydzielaniu potu oraz odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego dzięki obecności w niej komórek czuciowych.
Podsumowanie
Wszystkie części ciała człowieka zbudowane są z ogromnej liczby różnych komórek.
Podobne do siebie komórki budują tkanki, z których zbudowane są narządy. Grupy narządów tworzą układy pełniące określone funkcje.
Ciało człowieka to zespół wielu współpracujących ze sobą układów narządów. Pracą całego organizmu kieruje mózg.
Na podstawie różnych źródeł informacji sprawdź, jakie funkcje pełni skóra.
Czy bez jednego z układów narządów organizm mógłby funkcjonować? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Słowniczek
najmniejszy składnik organizmu, który przejawia podstawowe czynności życiowe, takie jak oddychanie, odżywianie, rozmnażanie, wzrost, wydalanie
część organizmu, np. serce czy płuco, wyspecjalizowana w pełnieniu określonej funkcji
zespół połączonych ze sobą narządów współpracujących w pełnieniu różnych niezbędnych dla organizmu funkcji
Zadania
Umieść w prostokątach podane niżej nazwy elementów budowy organizmu od najprostszego do najbardziej skomplikowanego.
komórka, organizm, narząd, układ narządów
kwadrat 1 – ..................................
kwadrat 2 – ..................................
kwadrat 3 – ..................................
kwadrat 4 – ..................................
Przyporządkuj nazwy narządów do nazw układów, które budują w ciele człowieka.
układ pokarmowy, układ ruchu, układ nerwowy, układ krwionośny, układ oddechowy
| serce | |
| płuca | |
| szkielet | |
| mózg | |
| żołądek |
Spośród wymienionych poniżej narządów wskaż te, które budują układ pokarmowy.
- żołądek
- nos
- mózg
- jama ustna
- wątroba
- serce
- płuca
Zaznacz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Układ to grupa narządów współdziałających przy pełnieniu określonych funkcji. | □ | □ |
| Oczy i uszy są narządami zmysłów. | □ | □ |
| Nerki pompują krew do naczyń krwionośnych. | □ | □ |
| Najważniejszym narządem układu oddechowego są płuca. | □ | □ |
| Układ pokarmowy budują: jama ustna, gardło, przełyk, żołądek i jelita. | □ | □ |
| Wszystkie komórki budujące ludzkie ciało mają kształt kulisty. | □ | □ |
Rozwiąż krzyżówkę.
- Narządy zmysłów umożliwiające widzenie.
- Narządy, które odfiltrowują z krwi szkodliwe substancje.
- Część ciała, na której znajduje się większość narządów zmysłów.
- Najmniejsza jednostka budująca ludzkie ciało, która pełni wszystkie funkcje życiowe charakterystyczne dla organizmów żywych.
- Budują wraz z kośćmi układ ruchu.
- Układ narządów, składający się z serca i naczyń krwionośnych.
- Jeden z układów narządów umożliwiający rozmnażanie się.
- Najważniejszy narząd układu nerwowego nadzorujący pracę innych narządów w organizmie człowieka.
| 1 | |||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||
| 3 | |||||||||||||||
| 4 | |||||||||||||||
| 5 | |||||||||||||||
| 6 | |||||||||||||||
| 7 | |||||||||||||||
| 8 |