Scenariusz zajęć

II etap edukacyjny, język polski

Temat: Tytuł a treść

Treści kształcenia:

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

2) określa temat i główną myśl tekstu.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Określa temat i główną myśl tekstu,

• Wyszukuje w tekście informacje zawarte wprost i pośrednio,

• Rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi,

• Wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście,

• Odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym,

• Zna i swobodnie operuje słownictwem związanym z rodzajami literackimi: liryką i epiką,

• Poprawnie klasyfikuje utwór do odpowiedniego rodzaju literackiego.

Nabywane umiejętności:

Uczeń:

• Rozwija sprawność uważnego słuchania,

• Rozwija umiejętność rozumienia znaczeń dosłownych i prostych znaczeń przenośnych,

• Uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat; prezentuje własne zdanie i uzasadnia je,

• Poznaje różne teksty kultury,

• Nadaje fragmentom tekstów odpowiednio dobrane do treści tytuły.

Kompetencje kluczowe:

• Porozumiewanie się w języku ojczystym,

• Świadomość i ekspresja kulturalna,

• Inicjatywność i przedsiębiorczość.

Środki dydaktyczne:

• Teksty kultury: Julian Tuwim „Sitowie”Indeks górny 1¹, Tadeusz Różewicz „Pragnienie”Indeks górny 2², Zbigniew Herbert „Pan od przyrody”Indeks górny 3³,

• Sprzęt multimedialny (komputer, ewentualnie podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna),

• Zasób multimedialny: film „Temat a treść”,

• Przygotowany na bristolu diagram krzyżówek/narysowany na tablicy.

Metody nauczania:

• Problemowe: rozmowa kierowana, burza mózgów,

• Eksponująca: film,

• Praktyczne: praca z tekstem, ćwiczenie, krzyżówki.

Formy pracy:

• Zbiorowa jednolita,

• Grupowa zróżnicowana.

Przebieg zajęć:

Etap wstępny

Nauczyciel wita uczniów, zapisuje temat zajęć na tablicy, a potem zapoznaje młodzież z celami lekcji. W następnej kolejności dzieli uczniów na trzy grupy – każda z nich dostaje inny tekst, na którym będzie pracować (Tuwim „Sitowie”, Różewicz „Pragnienie”, Herbert „Pan od przyrody”).

Etap realizacji

Zadaniem uczniów jest zapoznanie się z tekstami oraz przygotowanie odpowiedzi na pytania dotyczące m.in. związku tytułu z treścią utworu. Nauczyciel rozdziela role w grupach w zależności od możliwości i umiejętności poszczególnych jej członków, np. uczeń zdolny otrzyma zadanie przeczytania tekstu na głos, a następnie przedstawienia odpowiedzi na forum klasy. Pozostali podsuwają pomysły, jedna osoba zapisuje je, kolejna pilnuje czasu przeznaczonego na wykonanie zadania itp.

Praca grupowa powinna trwać od około pięć do dziesięciu minut – po jej zakończeniu liderzy grup czytają tekst i przygotowane odpowiedzi.

Grupa I, tekst Tuwima.

Zadania:

• Przeczytajcie wiersz, odpowiedzcie na pytania:

• Co jest tematem wspomnień osoby mówiącej (podmiotu lirycznego)?

• Czym zajmuje się obecnie? Co w związku z tym sprawia jej trudność?

Prawidłowe odpowiedzi: temat wspomnień, dzieciństwo, beztroska, sielanka; osoba mówiąca zajmuje się tworzeniem wierszy – jest poetą; trudnością jest sam proces tworzenia, dobór odpowiednich słów.

Grupa II, tekst Różewicza.

Zadania:

• Przeczytajcie wiersz, odpowiedzcie na pytania:

• Kim jest osoba mówiąca (podmiot liryczny) w wierszu/czym się zajmuje?

• O czym marzy?

Osoba mówiąca jest poetą/zajmuje się pisaniem wierszy; marzy o tym, by jego wiersze/słowa trafiały do każdego człowieka, by były odpowiednio odebrane i budziły różne emocje.

Grupa III, tekst Herberta.

Zadania:

• Przeczytajcie wiersz, odpowiedzcie na pytania:

• Kogo dotyczy wiersz?

• Co wskazuje na temat utworu?

Wiersz dotyczy tytułowego pana od przyrody; temat utworu wskazuje tytuł.

Po przeczytaniu tekstów nauczyciel poleca uczniom zrobienie notatek w zeszytach. Sugerowana treść:

1. „Pan od przyrody” – Zbigniew Herbert – tytuł informuje o temacie wiersza.

2. „Pragnienie” – Tadeusz Różewicz – tytuł związany z tematem wiersza.

3. „Sitowie” – Julian Tuwim – tytuł nie jest związany z tematem i myślą przewodnią wiersza.

Po zapisaniu notatek nauczyciel zadaje pytania:

• Co możemy powiedzieć o tytułach poznanych wierszy, biorąc pod uwagę ich związek z treścią utworów? (Tytuły mogą być związane z treścią wiersza, sugerują temat, np. „Pan od przyrody”, „Pragnienie” (tytuły dosłowne), mogą też być podane w formie przenośni, np. „Sitowie”.

• Dlaczego poeci tworzą tytuły w sposób przenośny? Czemu to służy? (Tytuł przenośny zmusza do myślenia, rozwija wyobraźnię, wpływa na nasz zmysł estetyczny).

Uczniowie wypowiadają się, ustalają wspólne zdanie; nauczyciel zapisuje wnioski na tablicy i poleca stworzenie notatki w zeszycie.

Po tym ćwiczeniu prowadzący zajęcia odtwarza (na monitorze komputera lub na tablicy interaktywnej) zasób multimedialny, film. Po jego emisji prosi młodzież o interpretację scenek, o opowiedzenie ich treści, a potem nadanie im tytułów dosłownych i metaforycznych. Notuje propozycje na tablicy (burza mózgów) i wreszcie wspólnie z uczniami wybiera te najbardziej odpowiednie, zabawne, oryginalne itp. Ważne jest tutaj podkreślenie różnic między treścią i tematem.

Po „burzy mózgów” uczniowie wspólnie rozwiązują krzyżówki (można skorzystać z tablicy interaktywnej, tablicy zwykłej lub przygotowanego na bristolu i zawieszonego w widocznym miejscu diagramu). Chętni podchodzą do niego i wpisują rozwiązania. Poniżej hasła z rozwiązaniami w nawiasach kwadratowych; litery pogrubione składają się na rozwiązanie krzyżówki.

KRZYŻÓWKA 1 [hasło – LIRYKA]

1. Instrument strunowy, jeden z atrybutów greckiego boga Apollina [LIRA].

2. Wyraz w wierszu określający rzeczownik (środek poetycki) [EPITET].

3. Linijka tekstu [WERS].

4. Jednakowe lub podobne brzmienie zakończeń co najmniej dwóch wyrazów [RYM].

5. Część wiersza zbudowana z kilku wersów i oddzielona odstępem [ZWROTKA].

6. Niezwykłe, nieużywane na co dzień połączenie wyrazów (środek poetycki) [METAFORA].

KRZYŻÓWKA 2 [hasło – EPIKA]

1. Synonim wyrazu: natchnienie, inspiracja [WENA].

2. Osoba tworząca dzieła literackie [PISARZ].

3. ………….. literacka – świat wymyślony i zapisany przez autora utworu [FIKCJA].

4. Część składowa fabuły, ciąg zdarzeń przyczynowo‑skutkowych, skupionych wokół jednej postaci lub grupy osób [WĄTEK].

5. Osoba opowiadająca o wydarzeniach opisanych w utworze [NARRATOR].

Nauczyciel zadaje pytanie, jaki związek mają rozwiązania krzyżówki z tematem zajęć – uczniowie powinni dostrzec, że poznane utwory należą do liryki. Warto także pokrótce wspomnieć o pozostałych rodzajach literackich, epice i dramacie.

Etap końcowy

Nauczyciel prosi uczniów o wnioski z zajęć w formie swobodnych wypowiedzi na temat tego, czego nauczyli się podczas godziny lekcyjnej. Następnie poleca uczniom zadanie domowe:

1. Wyszukaj dwa wiersze, z których jeden będzie miał tytuł dosłowny, drugi – przenośny. Wklej je do zeszytu lub przepisz.

2. Zadanie dla chętnych/zdolnych – napisz wiersz, któremu nadasz tytuł przenośny.

Dodatkowo:

• Scenariusz przeznaczony jest dla uczniów klasy VI, którzy mają opanowane wiadomości dotyczące rodzajów literackich i analizy wiersza.

• Teksty źródłowe mogą być wykorzystane na lekcji plastyki jako inspiracja do stworzenia prac na temat uczuć, domu, rodziców itp.

1. Proponowane źródło: Julian Tuwim, Sitowie, [w:] Tenże, Słowo i ciało, Iskry, Warszawa 1988.↩

2. Proponowane źródło: Tadeusz Różewicz, Pragnienie, [w:] Tenże, Poezja, Tom 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1988.↩

3. Proponowane źródło: Zbigniew Herbert, Pan od przyrody, [w:] Tenże, Hermes, pies i gwiazda, Czytelnik, Warszawa 1957.↩

R1Pf7KpDcRqn3