Każda aktywność fizyczna może skończyć się złamaniem ręki czy skręceniem nogi. Prawidłowe opatrzenie złamania, zwichnięcia czy skręcenia zmniejsza dolegliwości bólowe, prawdopodobieństwo kalectwa pourazowego i ryzyko wystąpienia powikłań. Ponieważ wszyscy jesteśmy narażeni na tego typu urazy, rzetelna wiedza na temat udzielania poszkodowanemu pierwszej pomocy jest niezwykle cenna.
Już wiesz
że bezpieczeństwo na miejscu wypadku jest najważniejsze;
co to jest krwawienie i jakie zagrożenie niesie za sobą krwotok;
jak opatrzyć ranę.
Nauczysz się
rozróżniać złamanie, zwichnięcie i skręcenie;
opisywać rodzaje złamań;
unieruchomić uszkodzoną kończynę.
i3WwOhKwvd_d5e192
1. Złamania kończyn
Układ kostny dorosłego człowieka składa się z 206 kości. Połączone ze sobą, tworzą rusztowanie dla ciała człowieka, nadając mu jego kształt. Niektóre kości pełnią funkcje ochronne, jak np. klatka piersiowa czy czaszka, a inne magazynują sole mineralne i wytwarzają krew. Wszystkie one mogą ulec złamaniu, czyli przerwaniu ciągłości tkanki kostnej w wyniku urazu, który przekraczał granice jej elastyczności. Najbardziej narażone na złamania są tzw. kości długie, czyli kość udowa, piszczelowa, strzałkowa, promieniowa, ramienna i łokciowa, zaznaczone na poniższym szkielecie.
Złamanie należy podejrzewać, jeśli stwierdzi się następujące objawy:
ból nasilający się przy ruchu;
obrzęk;
wylew krwawy, miejscowe zasinienie;
zniekształcenie, nienaturalne ułożenie kończyny;
ograniczenie ruchomości kończyny;
tarcie odłamów – objaw, który można zauważyć, ale nie należy go wywoływać ani szukać na siłę;
rana, z której mogą wystawać odłamy kostne – w przypadku złamań otwartych.
R1WABJ1vmymgS1
Ilustracja przedstawia szkielet kostny człowieka ustawiony przodem do obserwatora. Najważniejsze i najbardziej narażone na złamanie kości kończyn opisane są po prawej stronie. Wyróżniono sześć kości, licząc od góry: na ręce kość ramienną powyżej łokcia, kości łokciową i promieniową poniżej łokcia, na nodze kość udową powyżej kolana oraz grubszą kość piszczelową i cieńszą kość strzałkową poniżej kolana.
Źródło: Dariusz Adryan, LadyofHats (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY 3.0.
Jeżeli osoba, która doznała urazu, ma jeden (albo kilka) z powyższych objawów, z dużym prawdopodobieństwem możemy założyć, że doszło do złamania. Złamania klasyfikuje się na podstawie towarzyszących im uszkodzeń, przebiegu szczeliny złamania oraz wzajemnego położenia względem siebie odłamów kostnych. Ich rodzaje wraz z obrazowym przedstawieniem uszkodzeń prezentuje galeria 1. Informacje te pozwalają dokładnie opisać rodzaj uszkodzenia i zaplanować optymalne leczenie.
RSNXOBcPpbd1r1
Galeria prezentuje rodzaje złamań na przykładzie rysunku przedstawiającego kości przedramienia. Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład numer jeden przedstawia pęknięcie widoczne na górnej kości biegnące pod kątem ostrym do krawędzi kości.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
R170BgFOel15b1
Galeria prezentuje rodzaje złamań na przykładzie rysunku przedstawiającego kości przedramienia. Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład numer dwa przedstawia złamanie przebiegające w poprzek górnej kości.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
RzXEYn2qpBiNx1
Galeria prezentuje rodzaje złamań na przykładzie rysunku przedstawiającego kości przedramienia. Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład numer trzy przedstawia trzy złamania przebiegające w poprzek górnej kości w niewielkiej odległości od siebie.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
Ry22UTT8Htm2u1
Galeria prezentuje rodzaje złamań na przykładzie rysunku przedstawiającego kości przedramienia. Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład numer cztery przedstawia złamanie przebiegające w poprzek górnej kości. W miejscu złamania kość jest przemieszczona, przez co końce kości w tym miejscu nie znajdują się dokładnie naprzeciw siebie.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
R1Htfuig0BM4K1
Galeria prezentuje rodzaje złamań na przykładzie rysunku przedstawiającego kości przedramienia. Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład numer pięć przedstawia złamanie przebiegające pod kątem ostrym do krawędzi kości. Ostro zakończony koniec kości przebija skórę i wystaje poza ciało.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
Ważne!
Złamane fragmenty kostne są bardzo ostre i stanowią zagrożenie dla tkanek miękkich, naczyń krwionośnych i nerwowych okolicy złamania. W przypadku złamania otwartego poszkodowany jest dodatkowo narażony na zakażenie i utratę krwi.
Polecenie 1
Zastanów się, w jakich okolicznościach najczęściej dochodzi do złamań.
i3WwOhKwvd_d5e270
2. Zwichnięcia
Zwichnięcia są bardzo bolesne i polegają na wzajemnym przemieszczeniu się względem siebie powierzchni stawowych kości wraz z uszkodzeniem struktur współtworzących stawstawstaw (więzadła, torebka stawowa). Przyczyną zwichnięcia jest przekroczenie zakresu ruchu stawu. Najczęściej zwichnięciu ulega staw skokowy, kolanowy, ramienny i biodrowy. Zwykle łatwo je rozpoznać, ponieważ powodują widoczne zmiany w prawidłowych obrysach stawów, co można zaobserwować w galerii 2.
Ważne!
Bez konsultacji lekarskiej i dodatkowych badań w postaci m.in. zdjęcia rentgenowskiego nie można stwierdzić, czy zwichnięciu towarzyszy złamanie czy nie.
RRmbrqGEJNSHZ1
Galeria przedstawia przykłady zwichnięć kończyn. Pierwsze zdjęcie prezentuje lewą dłoń widzianą z góry. Palce wyprostowane, palec serdeczny wygięty pod nienaturalnym kątem i wyraźnie opuchnięty powyżej stawu.
Źródło: Captn_Jack (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
RKTrcVntD7OGi1
Galeria przedstawia przykłady zwichnięć kończyn. Drugie zdjęcie prezentuje nogę od połowy łydki do połowy uda wspartą na poduszce, wyprostowanej nogi. Kolano ma nieprawidłowy obrys, z prawej strony jest wyższe, niż powinno i opuchnięte.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1M6sA7isBSLq1
Galeria przedstawia przykłady zwichnięć kończyn. Trzecie zdjęcie prezentuje czarnobiały obraz z kliszy rentgenowskiej. Dwie kości przemieszczone względem siebie. Staw górnej kości jest przemieszczony i wsparty na dolnej kości w nieprawidłowy sposób.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Zwichnięcia są bardzo bolesne, ale nie stanowią zagrożenia życia. Każde zwichnięcie musi być nastawione przez lekarza (nie wolno tego robić samodzielnie!). Im szybciej po wypadku poszkodowany znajdzie się u specjalisty, tym łatwiej będzie nastawić przemieszczoną kość.
Ważne!
Zwichnięcia dużych stawów często wymagają natychmiastowego leczenia z powodu obrażeń naczyniowo‑nerwowych, które mogą prowadzić nawet do amputacji kończyny.
Polecenie 2
Wyjaśnij, dlaczego zwichnięcia zazwyczaj są bardziej bolesne od złamań.
i3WwOhKwvd_d5e327
3. Skręcenia
Skręcenie, tak jak zwichnięcie, spowodowane jest przekroczeniem zakresu ruchu stawu. Również dochodzi tu do urazu struktur współtworzących staw (więzadeł, torebki stawowej; patrz ilustracja 3), jednak różnica polega na tym, iż po skręceniu powierzchnie stawowe kości wracają do fizjologicznej pozycji. Typowe objawy skręcenia to ból, (w spoczynku lub przy ruchach), obrzęk stawu, zasinienie jego okolicy (jak na fotografii obok), czasem zwiększony zakres ruchu w stawie.
R1SZIHynPZBmo1
Fotografia przedstawia skutki skręcenia stawu skokowego. Zbliżenie na leżącą na czerwonej poduszce stopę i odcinek powyżej kostki. Górna część stopy opuchnięta. Poniżej kostki, wzdłuż podeszwy, siny pas skóry. Powyżej kostki fioletowe sine miejsca.
Skręcenie nie wymaga unieruchomienia kończyny za pomocą gipsu, ale mimo to nie należy jej nadwyrężać
W lżejszych przypadkach skręceń uraz ten kończy się na łagodnych zasinieniach i obrzękach, z zachowaniem stabilności stawu. W ciężkich skręceniach, przebiegających z całkowitym rozerwaniem więzadeł, objawy początkowo mogą być identyczne, jednak po ustąpieniu obrzęku staw jest niestabilny.
RZAop7ODKkxk31
Ilustracja przedstawia schemat budowy stawu, czyli miejsca w którym łączą się ze sobą dwie kości, z zaznaczonymi wszystkimi elementami kluczowymi skręceń. Punkty bezpośredniego styku kości to chrząstki stawowe w jamie stawowej, czyli przestrzeni obejmowanej przez torebkę stawową. Ruchome połączenia między stawami wzmacniają podłużne pasma tkanek, czyli więzadła, a za ruch odpowiadają ścięgna..
Na skutek skręcenia może dojść do uszkodzenia torebki stawowej, więzadeł, chrząstki stawowej czy przyczepów ścięgien
Ważne!
Leczenie skręceń obejmuje oszczędzanie kończyny, zimne okłady lub unieruchomienie przy lżejszych postaciach. W przypadkach poważnych, czasem potrzebna jest operacja, dlatego w pierwszej pomocy należy unieruchomić uszkodzoną kończynę i jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Polecenie 3
Dlaczego intensywne ćwiczenia fizyczne, bez wcześniejszej rozgrzewki, często doprowadzają do kontuzji?
i3WwOhKwvd_d5e452
4. Unieruchamianie kończyn
Udzielanie pomocy przy urazach kostno‑stawowych rozpoczynamy rutynowo od oceny bezpieczeństwa miejsca zdarzenia oraz czynności życiowych poszkodowanego (przytomności i oddechu). Czasem rzucające się w oczy i często groźnie wyglądające urazy kończyn odwracają uwagę od możliwych współistniejących obrażeń, które mogą mieć dramatyczne skutki. Pierwsza pomoc w przypadku złamań, zwichnięć i skręceń opiera się na bardzo prostych zasadach – należy unieruchomić kończynę w możliwie komfortowy i stabilny sposób oraz nie powodować niepotrzebnych ruchów ani wstrząśnień. Takie postępowanie ma na celu zapobieganie przemieszczaniu się kości oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych. Unieruchamiając kończyny, robimy to w pozycji najwygodniejszej dla poszkodowanego. Pamiętając przy tym, że w przypadku uszkodzenia kości unieruchamiamy uszkodzoną kość z dwoma sąsiadującymi stawami, a w przypadku uszkodzenia w stawie – uszkodzony staw z dwiema sąsiednimi kośćmi.
Zapamiętaj!
Jeżeli mamy do czynienia ze złamaniem otwartym, przed unieruchomieniem trzeba zabezpieczyć ranę jałowym opatrunkiem. W przypadku silnego krwotoku, ratując życie, należy zastosować opaskę uciskową. Można ją wykonać np. z chusty trójkątnej i kawałka drewna, postępując zgodnie z informacjami zawartymi w poniższej galerii.
Opasek uciskowych używamy wtedy, gdy ucisk bezpośredni jest nieskuteczny bądź niemożliwy do wykonania. Zakładamy ją 5 -10 cm powyżej zranienia, by nie uciskała stawów. Pamiętaj, żeby nie przykrywać opasek i zapisać dokładny czas założenia opaski uciskowej
R1B7VQTcDPksx1
Cztery ilustracje ułożone w rzędzie obok siebie. Każda ilustracja przedstawia kolejne etapy zakładania opaski uciskowej na nodze, powyżej kolana. Rana w wyniku złamania otwartego znajduje się powyżej kolana. Ilustracja 1. Szeroki bandaż rozwinięty w formie pionowego paska. Fragment bandaża znajduje się powyżej i poniżej uda.
Weź chustę trójkątną lub szeroki bandaż i umieść go powyżej zranienia
RcKqLKmFDBxos1
Cztery ilustracje ułożone w rzędzie obok siebie. Każda ilustracja przedstawia kolejne etapy zakładania opaski uciskowej na nodze, powyżej kolana. Rana w wyniku złamania otwartego znajduje się powyżej kolana. Ilustracja 2. Bandaż owinięty wokół uda, powyżej rany. Ratownik zawiązuje opaskę. Wkłada kawałek kijka i zawiązuje węzeł wokół.
Końce bandaża zawiąż tak, aby można było włożyć w węzeł kawałek drewna (np. gałąź, kij)
RGxuxTdYrnAiD1
Cztery ilustracje ułożone w rzędzie obok siebie. Każda ilustracja przedstawia kolejne etapy zakładania opaski uciskowej na nodze, powyżej kolana. Rana w wyniku złamania otwartego znajduje się powyżej kolana. Ilustracja 3. Ratownik trzyma kijek po obu stronach węzła. Obkręca kijek delikatnie aby docisnąć bandaż wokół uda.
Umocowany w węźle kij obracaj tak długo, aż krwawienie ustąpi
RaFISclwJuPTM1
Cztery ilustracje ułożone w rzędzie obok siebie. Każda ilustracja przedstawia kolejne etapy zakładania opaski uciskowej na nodze, powyżej kolana. Rana w wyniku złamania otwartego znajduje się powyżej kolana. Ilustracja 4. Powyżej opaski uciskowej umieszczony jest drugi bandaż. Obwiązany wokół uda. Węzeł na boku. Kijek umieszczony w opasce uciskowej powyżej kolana jest umieszczony pod bandażem w drugiej opasce uciskowej.
Koniec kija przymocuj tak, aby nie doszło do poluźnienia opaski
Złamanie zamknięte jednej kości udowej może powodować utratę nawet 1 l krwi, złamanie obu kości udowych może więc być przyczyną krwotoku zagrażającego życiu. Do unieruchomienia złamania najlepiej stosować specjalnie przeznaczony do tego sprzęt – druciane szyny Kramerai3WwOhKwvd_d547e267szyny Kramera lub szyny próżniowei3WwOhKwvd_d547e261szyny próżniowe, które można łatwo dopasować do kształtu i położenia kończyny. Jeżeli jednak nie dysponujemy takim sprzętem, możemy użyć każdej rzeczy, która znajduje się na miejscu, jeśli tylko pozwoli ona na stabilizację kończyny (deski, kije, koce, swetry, itp.). Do unieruchomienia kończyny górnej można użyć chusty trójkątnej lub wykonać prowizoryczny temblak wywijając podkoszulkę, sweter czy marynarkę osoby poszkodowanej. Kilka takich sposobów prezentuje galeria 4.
RARX93oct4JmI1
Galeria prezentuje dwa sposoby unieruchamiania uszkodzonej górnej kończyny, czyli ręku w wypadkach jej uszkodzenia. Rysunek pierwszy przedstawia pierwszy etap unieruchamiania za pomocą chusty trójkątnej. Na ilustracji młody mężczyzna stoi przodem do obserwatora, a jego prawa ręka jest zgięta w łokciu pod kątem dziewięćdziesięciu stopni, przedramię na wysokości pasa. Lewa ręka luźno wzdłuż boku. Trójkątna chusta podłożona zgiętą pod ręką. Górny koniec chusty zawinięty wokół szyi. Dolny koniec chusty zwisa w dole, wiodąca od niego do górnego końca różowa strzałka wskazuje kierunek wiązania chusty. Róg boczny chusty na wysokości łokcia, lecz wyraźnie za niego wystaje.
Źródło: Aleksandra Ryczkowska, licencja: CC BY 3.0.
R13HwdUISwUPU1
Galeria prezentuje dwa sposoby unieruchamiania uszkodzonej górnej kończyny, czyli ręku w wypadkach jej uszkodzenia. Rysunek drugi przedstawia drugi etap unieruchamiania za pomocą chusty trójkątnej. Na ilustracji młody mężczyzna stoi przodem do obserwatora, a jego prawa ręka jest zgięta w łokciu pod kątem dziewięćdziesięciu stopni, przedramię na wysokości pasa. Lewa ręka luźno wzdłuż boku. Zgięta ręka unieruchomiona chustą złożoną w temblak. Dwa rogi chusty związane na barku zdrowej ręki, przedramię ręki zgiętej spoczywa w chuście. Boczny róg chusty związany przy łokciu tworząc dodatkowy element unieruchamiający.
Źródło: Aleksandra Ryczkowska, licencja: CC BY 3.0.
R11JtPo7El07p1
Galeria prezentuje dwa sposoby unieruchamiania uszkodzonej górnej kończyny, czyli ręku w wypadkach jej uszkodzenia. Rysunek trzeci przedstawia pierwszy etap unieruchamiania za pomocą ubrania poszkodowanego. Na ilustracji młoda dziewczyna stoi przodem do obserwatora, a jej prawa ręka jest zgięta w łokciu pod kątem dziewięćdziesięciu stopni, z przedramieniem poziomo na wysokości pasa.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
R4IBuVnDBmccM1
Galeria prezentuje dwa sposoby unieruchamiania uszkodzonej górnej kończyny, czyli ręku w wypadkach jej uszkodzenia. Rysunek czwarty przedstawia drugi etap unieruchamiania za pomocą ubrania poszkodowanego. Na ilustracji młoda dziewczyna stoi przodem do obserwatora, a jej prawa ręka jest zgięta w łokciu pod kątem dziewięćdziesięciu stopni, z przedramieniem poziomo na wysokości pasa. Dolna część podkoszulki zawinięta do góry, dwie czerwone strzałki przy łokciu i dłoni wskazują kierunek zawijania. Dłoń, przedramię, łokieć i dolna część ramienia całkowicie schowane w tym zaimprowizowanym temblaku. dolny koniec koszulki z okolic dłoni przypięty jest do materiału agrafką na wysokości klatki piersiowej.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
Prostym i skutecznym sposobem unieruchomienia kończyny dolnej jest przymocowanie jej do kończyny zdrowej (o ile stan poszkodowanego i ułożenie kończyny na to pozwalają – nie należy wykonywać tego manewru na siłę). Stopy i dłonie można unieruchomić np. poduszkami czy kocem, jak zaprezentowano poniżej.
RwTX3a3ItGzZh1
Galeria składa się z sześciu ilustracji prezentującej dwa sposoby unieruchamiania jednej nogi lub obu nóg poszkodowanego. Rysunek pierwszy przedstawia pierwszy etap unieruchamiania za pomocą koca. Na ilustracji poziomo leżące nogi poszkodowanego od pasa w dół, skierowane stopami w lewo. Ubranie kompletne, obie nogi równolegle do siebie. Pomiędzy nogami od stóp do krocza włożony zwinięty koc.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
R8idfrIEv1ztw1
Galeria składa się z sześciu ilustracji prezentującej dwa sposoby unieruchamiania jednej nogi lub obu nóg poszkodowanego. Rysunek drugi przedstawia drugi etap unieruchamiania za pomocą koca. Na ilustracji poziomo leżące nogi poszkodowanego od pasa w dół, skierowane stopami w lewo. Ubranie kompletne, obie nogi równolegle do siebie. Pomiędzy nogami od stóp do krocza włożony zwinięty koc. Stopy obwiązane chustą w celu unieruchomienia kończyn. Chusta przeciągnięta pod kostkami, skrzyżowana na śródstopiu i zawiązana na podeszwach stóp.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
RpspkvIZEHHdo1
Galeria składa się z sześciu ilustracji prezentującej dwa sposoby unieruchamiania jednej nogi lub obu nóg poszkodowanego. Rysunek trzeci przedstawia trzeci etap unieruchamiania za pomocą koca. Na ilustracji poziomo leżące nogi poszkodowanego od pasa w dół, skierowane stopami w lewo. Ubranie kompletne, obie nogi równolegle do siebie. Pomiędzy nogami od stóp do krocza włożony zwinięty koc. Stopy, łydki oraz uda tuż powyżej kolan obwiązane chustami w celu pełnego unieruchomienia kończyn. Chusta wiążąca stopy przeciągnięta na krzyż przez kostki i śródstopie, zawiązana na podeszwach stóp.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
RESgoaFWIF5Kc1
Galeria składa się z sześciu ilustracji prezentującej dwa sposoby unieruchamiania jednej nogi lub obu nóg poszkodowanego. Rysunek czwarty przedstawia pierwszy etap unieruchamiania jednej nogi za pomocą koca. Na ilustracji lewa noga bez odzieży pokazana od kolana w dół skierowana stopą w lewą stronę. Ułożona poziomo i wsparta stopą i łydką na dużej i płaskiej poduszce.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
RCkoyKXLWZ9sZ1
Galeria składa się z sześciu ilustracji prezentującej dwa sposoby unieruchamiania jednej nogi lub obu nóg poszkodowanego. Rysunek piąty przedstawia drugi etap unieruchamiania jednej nogi za pomocą koca. Lewa noga ułożona poziomo, wsparta na poduszce podłożonej pod łydkę i stopę. Wokół łydki i stopy koc zwinięty w długi rulon w kształcie litery U stabilizuje kończynę. Oba końce rulonu znajdują się na tej samej wysokości tuż pod kolanem.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
R10xl8efFPtrK1
Galeria składa się z sześciu ilustracji prezentującej dwa sposoby unieruchamiania jednej nogi lub obu nóg poszkodowanego. Rysunek szósty przedstawia trzeci etap unieruchamiania jednej nogi za pomocą koca. Lewa noga ułożona poziomo, wsparta na poduszce podłożonej pod łydkę i stopę. Wokół łydki i stopy koc zwinięty w długi rulon w kształcie litery U stabilizuje kończynę. Dwie chusty trójkątne obwiązane wokół poduszki, nogi i zrolowanego koca łączą ze sobą wszystkie elementy konstrukcji. Jedna chusta zawiązana powyżej kostki, a druga poniżej kolana.
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
Podczas unieruchamiania nie rozbieramy poszkodowanego ani nie prostujemy uszkodzonych kończyn. Należy zapewnić poszkodowanemu komfort cieplny i wsparcie psychiczne oraz regularnie monitorować jego stan. Należy także pamiętać, żeby ze złamanej kończyny możliwie szybko usunąć wszelką biżuterię, szczególnie pierścionki i bransoletki. Jeżeli dojdzie do obrzęku, po pewnym czasie może się to okazać niemożliwe. Nie podajemy także nic do jedzenia i picia, ponieważ złamanie może wymagać nastawienia podczas zabiegu operacyjnego, który wiąże się ze znieczuleniem ogólnym.
Polecenie 4
Wyobraź sobie, że stojąc na przystanku autobusowym jesteś świadkiem następującego zdarzenia: Starsza kobieta w trakcie wysiadania z autobusu poślizgnęła się. Próbuje się podnieść, lecz okazuje się, że nie może stanąć na nogę i uskarża się na ból w kostce. Opisz kolejność postępowania.
i3WwOhKwvd_d547e261
R1AlnFKF7P7xs1
Dwie fotografie ułożone obok siebie, pierwsza przedstawia rozłożoną szynę próżniową wraz z pompką, druga prezentuje szynę założoną na nogę, widoczna jest pompka i ręce pompującego
Źródło: Daniel Figura (Tomorrow sp. z o.o.), licencja: CC BY 3.0.
i3WwOhKwvd_d547e267
R7nmOF2GCCP4b1
Schemat przedstawiający dwa zdjęcia. Pierwsze pokazuje rozłożoną szynę wraz z wystającymi drutami, drugie już założoną szynę.
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
i3WwOhKwvd_d5e559
Podsumowanie
Wskutek działania na organizm człowieka znacznych sił zewnętrznych może dojść do urazów w obrębie układu kostnego. Złamania, zwichnięcia czy skręcenia same w sobie nie stanowią zagrożenia życia, powodują jedynie znaczny ból. Jednak urazy wtórne, takie jak np. rozerwanie ostrymi krawędziami złamanej kości naczyń krwionośnych czy uszkodzenie przy zwichnięciu połączeń nerwowych, mogą spowodować trwałe kalectwo a nawet śmierć.
Stabilizowanie uszkodzonych kończyn musi odbywać się tak, aby nie dochodziło do dalszych przemieszczeń, a w konsekwencji do powstawania nowych lub pogłębiania już istniejących urazów.
Przy złamaniach otwartych poszkodowany jest dodatkowo narażony na zakażenia i utratę krwi – złamanie jednej kości udowej może prowadzić do utarty nawet 1 litra krwi.
Udzielając pierwszej pomocy, nie należy różnicować złamań, skręceń i zwichnięć, tylko wszystkie urazy traktować jak złamanie (czyli unieruchomić i przetransportować poszkodowanego do szpitala lub wezwać pogotowie ratunkowe).
Unieruchamiając kończyny, należy stosować następujące zasady:
przy uszkodzeniu kości unieruchamiamy kość i dwa sąsiadujące z nią stawy,
przy uszkodzonym stawie – staw i dwie sąsiadujące z nim kości.
Największym błędem przy urazie jest nadmierne poruszanie uszkodzoną kończyną, co może powodować dalsze powikłania, np. przerwania ciągłości naczyń krwionośnych i spowodowanie obfitego krwawienia.
Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychi3WwOhKwvd_1443527564024_0numerach alarmowych.
Praca domowa
Polecenie 5.1
Większości z nas złamanie kości kojarzy się z opaską gipsową. Tymczasem służby medyczne opatrując urazy kończyn wykorzystują różne inne metody, jak np. szyny wyciągowe. W dostępnych źródłach poszukaj informacji o nich. Dowiedz się, kiedy zostały użyte po raz pierwszy i na jakie kończyny się je stosuje.
i3WwOhKwvd_1443527564024_0
R48sVWEvdwa6W1
Ogólnopolskie numery alarmowe
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
i3WwOhKwvd_d5e626
Słowniczek
staw
Definicja: staw
aparat łączący dwie kości
zdjęcie rentgenowskie
Definicja: zdjęcie rentgenowskie
zdjęcie wykonywane specjalnym aparatem, wykorzystującym promieniowanie rentgenowskie, umożliwiające zobrazowanie kości znajdujących się wewnątrz ciała człowieka
i3WwOhKwvd_d5e687
Zadania
Ćwiczenie 1
RdMBNw9MXTj8g1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Co należy zrobić w przypadku podejrzenia zwichnięcia stawu kolanowego?
Unieruchomić staw w pozycji fizjologicznej (prawidłowej).
Unieruchomić staw skokowy w pozycji zastanej.
Nakazać delikatne ruchy uszkodzonej kończyny.
Unieruchomić staw kolanowy w pozycji zastanej.
Rozmasować staw.
Źródło: Sławomir Ochrem, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RsrE4E9FQ74VZ1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Które kości są najbardziej narażone na złamania?
Udowa.
Piszczelowa.
Strzałkowa.
Ramienna.
Promieniowa.
Szczęka.
Żebra.
Mostek.
Paliczek.
Obojczyk.
Źródło: Sławomir Ochrem, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RIxVoIHODmaaQ1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Rozwiąż krzyżówkę.
Silny wypływ krwi.
Zagrożenie towarzyszące złamaniu otwartemu.
Druciana szyna służąca do unieruchamiania złamań, to szyna...
Damska lub stawowa.
Kość długa kończyny dolnej.
Rodzaj złamania.
Może być uciskowa.
1
2
3
4
5
6
7
Źródło: Sławomir Ochrem, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R3pIahOeCST3o1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe.
Prawda
Fałsz
Uszkodzoną kończynę górną można unieruchomić za pomocą chusty trójkątnej.
□
□
Zwichnięcie dużych stawów może doprowadzić do amputacji.
□
□
Skręcenie to uraz polegający na wzajemnym przemieszczeniu się względem siebie powierzchni stawowych kości.
□
□
Uszkodzoną kończynę dolną można unieruchomić poprzez przybandażowanie jej do kończyny zdrowej.
□
□
Złamane fragmenty kostne są bardzo ostre, ale nie stanowią zagrożenia dla naczyń krwionośnych.