Gdy zaczniemy przyjmować pewne substancje, organizm przyzwyczaja się do nich tak bardzo, że odczuwamy silną potrzebę ich stosowania. Również gdy zbyt często wykonujemy pewne czynności, trudno nam się od nich oderwać. Ten mechanizm to uzależnienie, mające szkodliwy wpływ na organizm. Z tego e‑materiału dowiesz się, jakich substancji należy się wystrzegać, by uniknąć uzależnienia. Dowiesz się także, dlaczego odpoczynek przy smartfonie może mieć negatywne skutki.
R1CAHNdvCNTEw
Fotografia przedstawia mężczyznę w niebieskiej koszuli, wspartego o brązowy stół, trzymający obiema, jasnymi dłońmi złoty, płaski telefon z logiem nadgryzionego jabłka na tyle.
Nieodparta chęć przyjmowania danej substancji lub wykonywania jakiejś czynności świadczy o uzależnieniu od nich. Uzależniającą czynnością może być np. przeglądanie mediów społecznościowych.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Czym jest uzależnienie?
Substancjami, które powodują uzależnienia (inaczej: nałogi), są przede wszystkim używki. Stosuje się je, by uzyskać pewne działanie: uspokajające, pobudzające lub poprawiające nastrój.
Rte3I1lakoUxp
Na czarnym tle widoczny jest niebieski zarys głowy człowieka z brązową i przeźroczystą butelką, kieliszkiem z brązowym płynem, pustym kieliszkiem i ananasem, w miejscu mózgu.
Używki nie są potrzebne do życia i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Substancje te powodują uzależnienia.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RoW4DzcTwV4XJ
UŻYWKI:
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Obejrzyj film, aby poznać wpływ substancji i urządzeń na nasz organizm
RHp49EclHWhqv
Film nawiązujący do treści materiału
Film nawiązujący do treści materiału
Szkodliwość używek, środków energetyzujących i urządzeń elektronicznych.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Szkodliwość używek, środków energetyzujących i urządzeń elektronicznych.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Film nawiązujący do treści materiału
1
Polecenie 1
Opisz, jaki wpływ na organizm człowieka ma alkohol. Do jakich zachowań prowadzi ta używka? Jakie powoduje choroby?
R4dTLLgryc2pD
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przypomnij sobie, na jakie układy organizmu człowieka wpływa alkohol.
Alkohol prowadzi do zmian w zachowaniu, takich jak problemy z koncentracją, brak samokontroli, zachowania agresywne.
Nadmierne spożywanie alkoholu może prowadzić do różnych chorób, m.in. alkoholizmu, uszkodzenia wątroby i nerek oraz zaburzeń układu krążenia.
1
Polecenie 2
Wyjaśnij, jak na organizm człowieka działa nikotyna.
R91fAKsi7y43n
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróć uwagę, że nikotyna zawarta jest m.in. w papierosach. W jakim celu ludzie je palą?
Nikotyna wykazuje działanie pobudzające (pobudza myślenie) oraz relaksujące.
Ważne!
Uzależnienie to choroba. Pamiętaj, że wyleczenie uzależnienia od groźnych używek nie zawsze jest możliwe – dlatego jedynym dobrym rozwiązaniem jest całkowite unikanie stosowania tych środków. Nie warto ryzykować zdrowia i życia!
O tym, jak mądrze korzystać z internetu, smartfona, komputera czy konsoli dowiesz się z wywiadu. Posłuchaj!
R1Twuq1Sj0eev
Fotografia przedstawia szarą kanapę, na której siedzi trójka dzieci, dwóch chłopców i jedna dziewczynka. Ubrani są w różnokolorowe stroje. Jeden chłopiec patrzy w szerokiego tableta, drugi chłopiec oraz dziewczynka spoglądają w małe telefony.
Nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych ma wiele negatywnych następstw, m.in. uszkadza wzrok i sprzyja problemom psychicznym.
Źródło: Jessica Lewis, Pexels, domena publiczna.
R10RGDxMK4jOs
Audiobook
Audiobook
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 3
Na podstawie informacji zawartych w audiobooku oraz własnych spostrzeżeń wypisz fizyczne dolegliwości, które się pojawiają w wyniku nałogowego korzystania ze smartfona i komputera.
R7fnxz6qL2EIW
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zastanów się, w jakiej pozycji znajduje się ciało, gdy siedzisz przed komputerem. Czy nałogowi gracze zwracają uwagę na swoją postawę w trakcie gry? Które części ciała pracują podczas przeglądania internetu na smartfonie?
Przykładowe dolegliwości, które mogą wystąpić w wyniku nałogowej gry na komputerze lub długotrwałego korzystania ze smartfona:
bóle kręgosłupa;
wykształcenie się wad postawy ciała;
przeciążenie nadgarstka i stawów palców;
problemy ze wzrokiem.
1
Polecenie 4
Wyjaśnij, w jaki sposób można rozpoznać osobę uzależnioną od smartfona.
R168rky8MXt9D
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Jak zachowuje się osoba uzależniona od smartfona? Jakie problemy mogą się pojawić w konsekwencji tych zachowań?
Osoba uzależniona od smartfona nie potrafi odłożyć telefonu, przez co zaniedbuje obowiązki, naukę lub pracę, a także rezygnuje z kontaktów z najbliższymi. Bez przerwy spogląda na telefon. Często przedkłada znajomości z internetu nad kontakty z rówieśnikami, przyjaciółmi czy rodziną. Reaguje zniecierpliwieniem, a nawet agresją na wszelkie próby zwrócenia uwagi. Taka osoba jest nerwowa, gdy nie ma przy sobie telefonu komórkowego.
1
Polecenie 5
Opisz, jak uchronić się przed uzależnieniem od internetu, smartfona i komputera.
Rg4D2EM7HnJ4d
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zastanów się, czy należy całkowicie zrezygnować z korzystania z internetu, smartfona i komputera, by uniknąć uzależnienia od tych technologii.
Z internetu, smartfona czy komputera należy korzystać rozsądnie, z umiarem. Warto wyznaczyć sobie dzienny limit czasowy korzystania z urządzeń elektronicznych. W pozostałym czasie wolnym powinno się wybierać aktywności offline, najlepiej na świeżym powietrzu. Trzeba również pamiętać, że relacje z najbliższymi (przyjaciółmi, rówieśnikami, rodziną) są najważniejsze.
Podsumowanie
Uzależnienie to inaczej nałóg, polegający na odczuwaniu przymusu wykonywania danej czynności lub przyjmowania konkretnej substancji.
Ze smartfonów i innych urządzeń elektronicznych należy korzystać z umiarem, by nie popaść w szkodliwy nałóg.
Napoje energetyzujące niszczą zdrowie, a częste palenie papierosów i picie alkoholu szybko prowadzi do groźnego uzależnienia. Dzieci i młodzież nie powinny nigdy sięgać po te wyroby.
Najgroźniejsze używki, takie jak narkotyki i dopalacze, mogą doprowadzić nawet do śmierci już po pierwszym zażyciu.
Nie ryzykuj – zawsze odmawiaj, gdy ktoś częstuje cię groźnymi używkami.
Słownik
alkohol
alkohol
napój o właściwościach odurzających
kofeina
kofeina
związek zawarty w kawie, wpływający pobudzająco na układ nerwowy człowieka
narkotyki
narkotyki
silnie uzależniające substancje odurzające lub pobudzające
nikotyna
nikotyna
związek zawarty w tytoniu, będący silną trucizną; z tytoniu wyrabiane są papierosy
oskrzela
oskrzela
części układu oddechowego; tchawica rozgałęzia się na oskrzela główne, które dalej również się rozgałęziają, tworząc tzw. drzewo oskrzelowe
uzależnienie
uzależnienie
inaczej: nałóg; stan, gdy u danej osoby występuje stały przymus przyjmowania danej substancji
używka
używka
substancja, która nie jest konieczna do funkcjonowania organizmu, ale wywiera na niego określony wpływ, takie jak pobudzenie lub senność; używki mogą uzależniać
Zadania
RNXDeNAq6dTye1
Ćwiczenie 1
Zaznacz grafiki przedstawiające substancje, od których można się uzależnić.
Zaznacz grafiki przedstawiające substancje, od których można się uzależnić.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1PDI8y7aLGj7
Ćwiczenie 1
Zaznacz elementy, od których można się uzależnić.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RWrow9wYGZ8Tc1
Ćwiczenie 2
Zaznacz prawdziwe stwierdzenia. Możliwe odpowiedzi: 1. Typowe objawy upojenia alkoholowego to: gorsze widzenie, opóźnienie reakcji, zawroty głowy i trudności w utrzymaniu równowagi., 2. Napoje energetyczne można pić w każdych ilościach, ponieważ nie zawierają żadnych niebezpiecznych związków w swoim składzie., 3. Tylko czynni palacze narażeni są na choroby układu oddechowego., 4. Uzależnienie może prowadzić do społecznego odrzucenia.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RiVzoaIHgt8GH2
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj używki odpowiednim grupom. Bardzo niebezpieczne dla zdrowia Możliwe odpowiedzi: 1. napoje gazowane, 2. kawa, 3. herbata, 4. dopalacze, 5. tytoń, 6. słodycze, 7. alkohol, 8. czekolada, 9. narkotyki Szkodliwe w nadmiernych ilościach Możliwe odpowiedzi: 1. napoje gazowane, 2. kawa, 3. herbata, 4. dopalacze, 5. tytoń, 6. słodycze, 7. alkohol, 8. czekolada, 9. narkotyki
Przyporządkuj używki odpowiednim grupom. Bardzo niebezpieczne dla zdrowia Możliwe odpowiedzi: 1. napoje gazowane, 2. kawa, 3. herbata, 4. dopalacze, 5. tytoń, 6. słodycze, 7. alkohol, 8. czekolada, 9. narkotyki Szkodliwe w nadmiernych ilościach Możliwe odpowiedzi: 1. napoje gazowane, 2. kawa, 3. herbata, 4. dopalacze, 5. tytoń, 6. słodycze, 7. alkohol, 8. czekolada, 9. narkotyki
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1HsFMgeXFewb1
Ćwiczenie 4
Połącz ilustrację z odpowiednim podpisem.
Połącz ilustrację z odpowiednim podpisem.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Rgt13TivbKyRd
Ćwiczenie 4
Połącz produkt z odpowiadającym mu działaniem.
Połącz produkt z odpowiadającym mu działaniem.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 5
R1BUdxec2NQy2
Łączenie par. . Niektóre rodzaje alkoholu, np. piwo, nie uzależniają.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Narkotyki są najbardziej ryzykowną używką, która może spowodować śmierć już przy pierwszym użyciu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Kofeina silnie pobudza pracę układu nerwowego, zmniejsza zmęczenie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. E‑papierosy nie są groźne dla zdrowia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Dopalacze są mniej groźne niż narkotyki.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Kofeina zaburza rytm serca i może powodować bóle głowy i żołądka.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Napoje energetyczne są zdrowe dla dzieci i młodzieży.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Tytoń zawiera nikotynę, która nie jest groźna dla dzieci.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Łączenie par. . Niektóre rodzaje alkoholu, np. piwo, nie uzależniają.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Narkotyki są najbardziej ryzykowną używką, która może spowodować śmierć już przy pierwszym użyciu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Kofeina silnie pobudza pracę układu nerwowego, zmniejsza zmęczenie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. E‑papierosy nie są groźne dla zdrowia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Dopalacze są mniej groźne niż narkotyki.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Kofeina zaburza rytm serca i może powodować bóle głowy i żołądka.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Napoje energetyczne są zdrowe dla dzieci i młodzieży.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Tytoń zawiera nikotynę, która nie jest groźna dla dzieci.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 6
RFJvkqEWnZKcA
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. Substancja uzależniająca zawarta w papierosach.
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. Substancja uzależniająca zawarta w papierosach.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RLmqIKnq3chMo
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Np. kawa, herbata, słodycze, alkohol, nikotyna, narkotyki.
Używki to substancje wywołujące określony wpływ na organizm, zwykle pobudzający, uspokajający lub poprawiający nastrój. Powodują uzależnienia (nałogi).