R11VDWBQqNVmb1

Ważne daty

ok. 550‑485 r. p.n.e. – lata życia Dariusza I

490 r. p.n.e. – bitwa pod Maratonem

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

Ru4nPjxnkjPgG1

Źródło: online-skills.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
l) formy czasowników nieregularnych: verba defectiva.
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
l) odmienia następujące czasowniki nieregularne: verba defectiva;
n) potrafi poprawnie stosować podstawową terminologię gramatyczną w odniesieniu do opisu łacińskiego systemu językowego;
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
4. jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej.

Nauczysz się

rozpoznawać czasowniki z grupy verba defectiva;

tworzyć odpowiednie formy wybranych czasowników;

tłumaczyć zdania łacińskie z omawianymi czasownikami.

VERBA DEFECTIVA – CZĘŚĆ DRUGA

Oprócz poznanych już czasowników, które tworzą jedynie formy od tematu perfecti (cēpī, cēpisse – zaczynać; meminī, meminisse – pamiętać; ōdī, ōdisse – nienawidzić), warto wspomnieć również o innych „ułomnych” czasownikach.

1. Inną grupę stanowią czasowniki, które tworzą wszystkie formy (również czasu teraźniejszego), jednak ich formę perfectum – podobnie jak w przypadku wspomnianych już verba defectiva – można tłumaczyć w czasie teraźniejszym, ponieważ skutki tych czynności trwają. Przykład takich słów stanowią następujące czasowniki:

cōnstitī – stanąłem, a więc stoję
cognōvī – poznałem, a więc znam

Formy perfectum wykorzystane w ten sposób nazywamy tzw. perfectum praesens.

2. Jeszcze inną grupą są czasowniki, które tworzą tylko niektóre formy. Wśród tej grupy znajdują się sporadycznie pojawiające się formy oznaczające mówienie – np. inquam (mówię, powiadam) oraz aio (mówię), fari (mówię).


Praesens	Futurum	Perfectum
Singularis
1. inquam	1. brak	1. brak
2. inquis	2. inquiēs	2. inquīstī
3. inquit	3. inquiet	3. brak
Pluralis
1. brak	nie używa się
1. brak	nie używa się
3. inquiunt	nie używa się


Praesens	Imperfectum	Perfectum
Singularis
1. aiō	1. aiēbam	1. brak
2. ais	2. aiēbās	2. brak
3. ait	3. aiebat	3. ait
Pluralis
1. brak	1. aiēbāmus	1. brak
2. brak	2. aiēbātis	2. brak
3. aiunt	3. aiēbant	3. brak


Praesens	Futurum	Perfectum	Plusquamperfectum
3. Sg. fātur	fābitur	fātus sum itd.	fātus eram itd.

Pojedyncze formy zachowały się również w przypadku następujących czasowników:

ave! – witaj, avēte! – witajcie
salvē! – witaj, bądź pozdrowiony; salvēte! – witajcie; salvēre
agō! agite! – prędzej, nuże

Animacja złożona pt. Pozdrowienia Łacińskie

RbBtjklj5VSIu

m34ecf07dc2274eb0_0000000000002

Zadania

R8vWQoq9y60O2

Ćwiczenie 1

Przeczytaj zdania z czasownikami z grupy verba defectiva, następnie połącz zdania łacińskie z odpowiednimi tłumaczeniami. Mementō morī. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Ōdērunt hilarem trīstēs trīstemque iocōsī. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Dīmidium factī, quī coepit, habet. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Multa mala tulimus, forsan et haec ōlim meminisse iuvābit. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Ōdī et amō . Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Avē Caesar, moriturī tē salūtant! Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego.

Przeczytaj zdania z czasownikami z grupy verba defectiva, następnie połącz zdania łacińskie z odpowiednimi tłumaczeniami.

Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego., Nienawidzę i kocham., Pamiętaj o śmierci., Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., Kto zaczął, jest już w połowie pracy.

Mementō morī.
Ōdērunt hilarem trīstēs trīstemque iocōsī.
Dīmidium factī, quī coepit, habet.
Multa mala tulimus, forsan et haec ōlim meminisse iuvābit.
Ōdī et amō .
Avē Caesar, moriturī tē salūtant!

RE14Y6deeIhmF

Ćwiczenie 2

R3R9AaUcsrslA

Ćwiczenie 3

Połącz wyrazy łacińskie i polskie tłumaczenia w pary.

mówią, mówię, znam (poznałem), witaj, pamiętam, nienawidzić

ōdisse
meminī
aiō
cognōvī
inquiunt
salvē

RngqwGxaiJ4ll

Ćwiczenie 4

Przeczytaj tekst łacińskim34ecf07dc2274eb0_0000000000006tekst łaciński, następnie rozwiąż trzy następne zadania:

DārēusDariusz I WielkiDārēus, rēx Persārum, cum Graecōrum, quī Asiam incolēbant, dēfectiōne certior factus esset, aegerrimē tulit Athēniēnsēs ausōs esse bellum sibi īnferre. Quā dē causā praecēpit, ut cotīdiē ante cēnam ā servō hīs verbīs admonērētur: “Domine, mementō Athēniēnsium!”.

R24JmNzCcJUnl

Ćwiczenie 5

Czego nie mógł znieść król Dariusz?

rad sługi
śmiałości Ateńczyków, którzy wypowiedzieli mu wojnę
swojej kiepskiej pamięci

RIsLmAERB6OHg

Ćwiczenie 6

Jakie było zadanie niewolnika:

przypominał królowi o zbliżającej sie kolacji
udał się z poselstwem do Grecji
przypominał królowi o Ateńczykach, pielęgnując gniew władcy

R1OqjUNDk8D9J

Ćwiczenie 7

Zaznacz zdania prawdziwe.

Servus cotīdiē rēgem admonēbat.
Dārēus, rēx erat Graecōrum, quī Asiam incolēbant.
Athēniēnsēs bellum Dārēō intulērunt.

Rxmye3DMapoH2

Ćwiczenie 8

m34ecf07dc2274eb0_0000000000006

Słowniki

Słownik pojęć

Stoa Poikile

gr. Malowany Portyk, miejsce na agorze ateńskiej słynne z mieszczących się tam malowideł, przedstawiających wybitne czyny Hellenów (m.in. bitwę pod Maratonem), jak również miejsce spotkań i dyskusji filozofów – zwanych od tego miejsca stoikami.

Dariusz I Wielki

władca perski z dynastii Achemenidów, panujący od 521 do 485 p.n.e., słynny z wyprawy przeciw Grecji, która zakończyła się ostatecznie porażką Persów. Dariusz zasłynął jednak jako sprawny organizator i reformator wielkiego imperium perskiego. Wiele informacji na jego temat czerpiemy z ksiąg historycznych Herodota.

Słownik łacińsko‑polski

Rqkwpet1b1QZzm34ecf07dc2274eb0_00000000000091

Źródło: online skills.

m34ecf07dc2274eb0_0000000000009