W cieniu Wielkiej Trójki. Sprawa polska w II wojnie światowej
Wprowadzenie
Monte Cassino [czyt.: monte kasino] to klasztor usytuowany na wzgórzu o tej samej nazwie we Włoszech. W 1944 roku zdobyli go polscy żołnierze, walczący jako część armii aliantów. Piosenka Czerwone maki na Monte Cassino powstała w trakcie bitwy w nocy z 17 na 18 maja 1944 roku. Autorem słów jest Feliks Konarski (pseudonim: Ref‑Ren), a muzyki – Alfred Schütz.
Czerwone maki na Monte CassinoCzy widzisz te gruzy na szczycie?
Tam wróg twój się ukrył jak szczur.
Musicie, musicie, musicie
Za kark wziąć i strącić go z chmur.
I poszli szaleni zażarci,
I poszli zabijać i mścić,
I poszli jak zawsze uparci,
Jak zawsze za honor się bić.Czerwone maki na Monte Cassino Zamiast rosy piły polską krew.
Po tych makach szedł żołnierz i ginął,
Lecz od śmierci silniejszy był gniew.
Przejdą lata i wieki przeminą.
Pozostaną ślady dawnych dni
I tylko maki na Monte Cassino
Czerwieńsze będą, bo z polskiej wzrosną krwi.Runęli przez ogień, straceńcy,
niejeden z nich dostał i padł,
jak ci z Somosierry szaleńcy,
Jak ci spod Racławic sprzed lat.
Runęli impetem szalonym,
I doszli. I udał się szturm.
I sztandar swój biało‑czerwony
Zatknęli na gruzach wśród chmur,Czerwone maki...
Źródło: Feliks Konarski, Czerwone maki na Monte Cassino.
Ustal, dlaczego doszło do tego, że wojska polskie znalazły się wśród uczestników bitwy. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Wyjaśnij, dlaczego ani autor słów, ani autor muzyki (podobnie jak wielu innych uczestników bitwy) nie chcieli po wojnie wrócić do Polski, lecz zostali na emigracji. Ref‑Ren osiadł ostatecznie w Chicago [czyt.: czikago], a Schütz [czyt.: szutz]
– w Monachium.
Zadanie na rozgrzewkę
Znajdź w lekcji pt.: Współpraca koalicji antyhitlerowskiejWspółpraca koalicji antyhitlerowskiej zdjęcie, i powiąż je z pomnikiem Wielkiej Trójki.
Rozpoznaj osoby siedzące w pierwszym rzędzie.
Znajdź w w lekcji pt.: Sprawa polska w polityce Wielkiej TrójkiSprawa polska w polityce Wielkiej Trójki zdjęcie, w oparciu o które najprawdopodobniej powstał pomnik, widoczny na fotografii u góry ekranu.
Ułóż w kolejności chronologicznej (z uwzględnieniem lat) wydarzenia z II wojny światowej. Odpowiedź znajdziesz w lekcjach pt.: Kampania polskaKampania polska, Podbój Europy przez Stalina i HitleraPodbój Europy przez Stalina i Hitlera, Wojna niemiecko‑sowieckaWojna niemiecko‑sowiecka, Wojna poza EuropąWojna poza Europą.
Ułóż w kolejności chronologicznej (z uwzględnieniem lat) wydarzenia z II wojny światowej.
- 1940 – bitwa o Anglię
- 1941 – agresja Niemiec na Związek Radziecki
- 1945 – zrzucenie bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki
- 1944 – powstanie warszawskie
- 1945 – kapitulacja Japonii
- 1940 – agresja Niemiec na Francję
- 1943 – bitwa na łuku kurskim
- 1944 – D-Day i otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej
- 1939 – kampania wrześniowa
- 1944 – bitwa pod Monte Cassino
- 1945 – kapitulacja Niemiec
- 1941 – japoński atak na Pearl Harbor
Punkty zwrotne w sprawie polskiej w czasie
II wojny światowej
Do każdego roku dopasuj wydarzenia, które miały wówczas miejsce. Odpowiedź znajdziesz w lekcjach pt.: Kampania polskaKampania polska, Podbój Europy przez Stalina i HitleraPodbój Europy przez Stalina i Hitlera, Wojna niemiecko‑sowieckaWojna niemiecko‑sowiecka, Wojna poza EuropąWojna poza Europą.
Do każdego roku dopasuj wydarzenia, które miały wówczas miejsce.
Jedynie Anglia skutecznie broni się przed atakiem niemieckim, Radziecki dyktator Józef Stalin wiedzie prym wśród przywódców wielkiej trójki. Dyktuje swoje warunki w sprawie Polski: zmiany terytorialne i uzależnienie od ZSRR., Rząd polski na emigracji domaga się dochodzenia Międzynarodowego Czerwonego Krzyża (MCK) w sprawie zbrodni., Niemcy atakują Polskę., Niemcy nie istnieją jako państwo, tracą Śląsk i Pomorze na rzecz Polski., We Francji powstaje rząd polski na emigracji., Niemcy atakują państwa Europy Zachodniej, Niemcy ogłaszają, że w lesie pod Katyniem znaleźli masowe groby polskich oficerów. Domagają się dochodzenia MCK., Rząd polski na emigracji podpisuje układ z ZSRR., Niemcy 22 czerwca 1941 atakują Związek Radziecki., Rząd polski na emigracji dowiaduje się o decyzjach wielkiej trójki na samym końcu., Niemcy coraz bardziej przegrywają wojnę., Związek Radziecki morduje ok. 20 tys. polskich oficerów w Katyniu, Państwa zachodnie cofają uznanie dla rządu w Londynie. Uznają zależność Polski od ZSRR., Państwa zachodnie wypowiadają wojnę Niemcom, ale nie podejmują działań zbrojnych., ZSRR zatwierdza swoje zdobycze terytorialne, wprowadza do Warszawy posłuszne sobie władze polskie., Na mocy układu Ribbentrop-Mołotow ZSRR bierze udział w agresji na Polskę., Premier USA Winston Churchill i prezydent Wielkiej Brytanii Franklin D. Roosevelt spotykają się z Józefem Stalinem kolejno w Teheranie, Jałcie i Poczdamie, by uzgodnić warunki zakończenia wojny i zawarcia pokoju., ZSRR oskarża Niemców o zbrodnię katyńską. Zrywa stosunki dyplomatyczne z rządem polskim., Państwa zachodnie nic nie robią w sprawie zbrodni katyńskiej., Rząd w Londynie traci uznanie międzynarodowe., Państwa zachodnie przyjmują ZSRR do grona sojuszników., Rząd na emigracji ewakuuje się z Francji i przenosi do Londynu, ZSRR w walkach z Niemcami początkowo ponosi liczne klęski.
| 1939 | |
|---|---|
| 1940 | |
| 1941 | |
| 1943 | |
| 1943–1945 | |
| 1945 |
Odnosząc się do poprzedniego ćwiczenia 5, wymień wydarzenia, które były korzystne (lub stosunkowo korzystne) dla sprawy polskiej oraz te, które były dla niej zdecydowanie niekorzystne.
Napisz w dwóch zdaniach, jak skończyła się dla Polski II wojna światowa.
Rola Związku Sowieckiego
Decydujące znaczenie dla sprawy polskiej miał udział w wojnie Związku Sowieckiego.
Przeczytaj poniższy tekst i wybierz poprawne odpowiedzi. Odpowiedź znajdziesz w lekcjach pt.: Podbój Europy przez Stalina i HitleraPodbój Europy przez Stalina i Hitlera, Wojna niemiecko‑sowieckaWojna niemiecko‑sowiecka, Wojna poza EuropąWojna poza Europą.
Przeczytaj poniższy tekst i wybierz poprawne odpowiedzi.
Związek Radziecki zaczynał wojnę jako sojusznik {#Niemiec}/{Wielkiej Brytanii}/{Francji}. Zaatakował Polskę {1}/{#17}/{30} września {#1939}/{1940}/{1941} roku. Zajął {#wschodnie}/{zachodnie} ziemie polskie. Wiele osób z tych terenów zostało wywiezionych na wschód – na Syberię i do Azji Środkowej – do ciężkich prac. 22 czerwca 1941 roku Niemcy zaatakowały Związek Radziecki. ZSRR dołączył zatem do koalicji antyhitlerowskiej, tworzonej m.in. przez takie państwa jak: {#Stany Zjednoczone}/{Japonia}/{#Wielka Brytania}. Polskę reprezentował w koalicji rząd, urzędujący w {Warszawie}/{#Londynie}/{Bukareszcie}. Rząd ten zawarł porozumienie z władzami w Moskwie. Na jego mocy tysiące Polaków zostało zwolnionych z radzieckich więzień i obozów pracy (zwanych {gettami}/{#łagrami}/{obozami zagłady}), żeby utworzyć armię polską. Z czasem doszło do nieporozumień między władzami polskimi a radzieckimi i dowódca polskiego wojska, gen. Władysław Anders, postanowił wycofać armię z ZSRR.
Mapa - Polacy na frontach II wojny światowej.
Granice Polski z 31.08.1939 roku:
- województwo pomorskie (Bydgoszcz);
- województwo poznańskie (Poznań, Kalisz);
- województwo łódzkie (Łódź);
- województwo śląskie (Katowice);
- województwo krakowskie (Kraków);
- województwo kieleckie (Kielce);
- województwo warszawskie (Warszawa);
- województwo lubelskie (Lublin, Chełm, Zamość);
- województwo białostockie (Łomża, Białystok);
- województwo wileńskie (Wilno);
- województwo wołyńskie (Kowel, Łuck, Równe);
- województwo tarnopolskie (Tarnopol);
- województwo lwowskie (Lwów);
- województwo stanisławowskie (Stanisławów);
- województwo poleskie (Pińsk);
Granice państw z 31.08.1939 roku: W tym, granice państw pod okupacją państw osi i najdalszy zasięg okupacji: Norwegia, Finlandia, Dania, Litwa, Łotwa, Estonia, obszar Białorusi, Ukrainy, Polski, zachodnia część ZSRS na linii Leningrad - Moskwa - Stalingrad, Słowacja, Węgry, Rumunia, Jugosławia, Bułgaria, Grecja, Francja, Włochy. I państwa północnoafrykańskie: Tunezja, Libia; Obszary pod kontrolą aliantów pod koniec 1942 roku: Wielka Brytania. W Afryce: Maroko, Algieria, Egipt. Na Półwyspie Arabskim: Palestyna, Liban, Syria, Irak, Iran;
Państwa neutralne: Islandia, Szwecja, Irlandia, Portugalia, Hiszpania, Turcja, Arabia Saudyjska;
Miejsca formowania wojsk polskich podporządkowanych rządowi Rzeczypospolitej na uchodźstwie: Coetquidan w 1940 roku, (Francja), Kujbyszew (1941‑1942), Buzułuk (1941‑1942), Tatiszczewo (1941‑1942), Taszkent (1942), Guzar (1942) (ZSRS), Kirkuk (1942), Mosul (1942) (Irak), Homs (1940) (Syria), Al‑Kasain (1943) (Egipt), Edynburg, York w 1944 (Wielka Brytania);
Miejsca formowania wojsk polskich podporządkowanych komunistycznemu Związkowi Patriotów Polskich: na terenie ZSRS: Sielce 1943, Sumy 1943, Żytomierz 1944 (Ukraina);
Ważniejsze bitwy z udziałem Polaków:
front wschodni: Lenino 1943, Studzianki 1944, Gdańsk 1945, Kołobrzeg 1945, Budziszyn 1945, Berlin 1945.
front zachodni: Falaise 1944, Breda 1944, Arnhem 1944, Monte Cassino 1944, Ankona 1944, Bolonia 1945;
Afryka: Tobruk 1941;
Powstanie Warszawskie - Warszawa;
Obszary działań Polskiej Marynarki Wojennej:
zachodnie wybrzeża Wielkiej Brytanii i Irlandii, na północ od Wysp Owczych na Morzu Norweskim, Morze Północne, Morze Śródziemne;
Rejony walk Polskich Sił Powietrznych:
Kanał La Manche, Włochy, Niemcy;
Kierunki działań polskich formacji:
Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich: Brest - Narvik;
Brygada Kawelerii Pancernej: Coetquidan - Avinion - Montbard;
Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich: Homs - Al‑Alamajn - Tobruk - Kair - Jerozolima;
ewakuacja Armii Polskiej gen. Władysława Andersa: Tatiszczewo - Kujbyszew - Buzułuk - Taszkent - Guzar - Aszchabad - Krasnowodsk - Pahlewi - Bagdad - Kirkuk;
Korpusu Polskiego: Mosul i Kirkuk - Amman - Aleksandria - Sycylia i Tarent we Włoszech - Monte Cassino - Bolonia;
Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki: Sielce - Moskwa i Briańsk - Smoleńsk - Lenino - Konotop;
Dywizja Pancerna im. gen. Maczka: Edynburg - Londyn - Falaise - Breda - Wilhelmshaven;
Armia Wojska Polskiego: Sumy - Konotop - Kijów - Żytomierz - Studzianki - Warszawa - Bydgoszcz - Kołobrzeg i Berlin;
Armia Wojska Polskiego: Lwów - Krzyż - Budziszyn - Drezno - Praga.
Ułóż kraje w takiej kolejności, w jakiej przechodziła przez nie armia Andersa.
- Włochy
- Irak
- Palestyna
- Iran
Najsłynniejszą bitwą stoczoną przez armię Andersa było zdobycie klasztoru na Monte Cassino [czyt.: monte kasino] we Włoszech w maju 1944 roku, o której mówi piosenka z wprowadzenia.
Czytając poniższy tekst, wybierz poprawne uzupełnienia zdań. Pomoc znajdziesz w lekcji pt.: Sprawa polska w polityce Wielkiej TrójkiSprawa polska w polityce Wielkiej Trójki
Czytając poniższy tekst, wybierz poprawne uzupełnienia zdań.
Tymczasem Związek Radziecki zerwał w 1943 roku stosunki dyplomatyczne z rządem polskim. Pretekstem stało się odkrycie masowych grobów polskich oficerów zamordowanych z rozkazu władz radzieckich w {#Katyniu}/{Oświęcimiu}/{Moskwie}. Władze radzieckie nie przyznawały się do zbrodni i zaczęły otwarcie dążyć do tego, by w przyszłym rządzie Polski zasiadały osoby posłuszne Moskwie. Rząd taki nie sprzeciwiłby się utracie przez Polskę ziem na wschodzie. Pozwoliłby na wprowadzenie w Polsce ideologii komunistycznej i na uczynienie z Polski kraju zależnego od ZSRR. Józef Stalin przekonał do takiego rozwiązania przywódców innych państw koalicji podczas konferencji w {#Teheranie}/{Waszyngtonie}/{#Jałcie}/{Kairze}/{#Poczdamie}/{Moskwie}/.
Jak granice przekraczały ludzi?
Podróżując z kraju do kraju, ludzie przekraczają granice. Wielu Polaków w czasie
II wojny światowej mieszkało ciągle w jednej wsi, w jednym domu, ale okazywało się, że wraz ze zmianami na froncie dom ten należał raz do jednego, raz do innego państwa. Ludzie ci mawiali, że to nie oni przekraczali granicę, tylko granica ich przekraczała.
Wyobraź sobie, że mieszkasz we Lwowie i urządzasz kolację wigilijną. W jakim państwie będziesz obchodzić Wigilię w poszczególnych latach?
Niemcy, ZSRR, ZSRR, Polska
| 1938 rok | |
| 1939 rok | |
| 1941 rok | |
| 1944 rok |
Mapa: Rozmieszczenie ludności według języka i narodowości w II Rzeczpospolitej. Na mapie zaznaczono:
Obszary z przewagą języka polskiego i miastami:
- województwo pomorskie (Bydgoszcz);
- województwo poznańskie (Poznań, Kalisz);
- województwo łódzkie (Łódź);
- województwo śląskie (Katowice);
- województwo krakowskie (Kraków);
- województwo kieleckie (Kielce);
- województwo warszawskie (Warszawa);
- województwo lubelskie (Lublin, Chełm, Zamość);
- województwo białostockie (Łomża, Białystok);
- województwo wileńskie (Wilno);
Obszary z przewagą języka ukraińskiego:
- województwo wołyńskie (Kowel, Łuck, Równe);
- województwo tarnopolskie (Tarnopol);
- województwo lwowskie (Lwów);
- województwo stanisławowskie (Stanisławów);
Obszary z przewagą języka białoruskiego:
- województwo poleskie (Pińsk);
Obszary z przewagą języka niemieckiego (w województwie poznańskim na granicy z Niemcami, w okolicach Bydgoszczy i Torunia w województwie pomorskim);
Obszary z przewagą języka litewskiego:
- niewielkie obszary w województwie wileńskim i nowogrodzkim;
Miasta ze znacznym udziałem ludności żydowskiej:
- Kalisz, Płock, Łódź, Warszawa, Częstochowa, Kielce, Łomża, Białystok, Wilno, Nowogródek, Kleck, Brześć nad Bugiem, Pińsk, Kowel, Lublin, Chełm, Zamość, Przemyśl, Łuck, Równe, Lwów, Tarnopol, Stanisławów.
Mapa współczesnej Polski.
Granice państw: sąsiadów Polski:
- Republika Czeska, Słowacja, Ukraina, Białoruś, Litwa, Obwód Kaliningradzki, który należy do Rosji, Niemcy.
Porównaj powyższe mapy Polski w granicach z lat 1939 oraz 1945 i wskaż poprawne odpowiedzi.
Kiedy Polska miała większą powierzchnię? {#1939}/{1945}
Kiedy granice były bardziej naturalne? {1939}/{#1945}
Kiedy granice były bardziej zwarte? {1939}/{#1945}
Kiedy granice były łatwiejsze do obrony? {1939}/{#1945}
Kiedy granice były bardziej naturalne? 1939/1945
Kiedy granice były bardziej zwarte? 1939/1945
Kiedy granice były łatwiejsze do obrony? 1939/1945
Porównaj mapy z 1939 i 1945 roku. Przyporządkuj miasta do odpowiednich pól.
Kraków, Poznań, Wrocław, Warszawa, Szczecin, Katowice, Lwów, Opole, Wilno, Gdańsk, Nowogródek
| Miasta, które należały do Polski przed II wojną światową i należą dziś | |
|---|---|
| Miasta utracone przez Polskę po II wojnie światowej | |
| Miasta przyłączone do Polski po II wojnie światowej. |
Mapa Polski po II wojnie światowej różniła się zasadniczo od tej z 1939 roku. Polska straciła ziemie na wschodzie na rzecz Związku Sowieckiego. Odzyskała natomiast Dolny Śląsk i Pomorze Zachodnie oraz Warmię i Mazury kosztem pokonanych w wojnie Niemiec. Zmiany te były wynikiem decyzji wielkiej trójki – przywódców Związku Sowieckiego, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Państwa te zaakceptowały także sowiecką dominację w powojennej Polsce.
Porządkować wydarzenia w kolejności chronologicznej.
Co to znaczy 'wygrać wojnę'? Czy wystarczy, jeśli przeciwnik został pokonany? Zanim odpowiesz na to pytanie, zastanów się nad dwiema kwestiami.
Po pierwsze, przypomnij z historii starożytnej pojęcie pyrrusowego zwycięstwa.
Po drugie, oceń racje tych Polaków, którzy po zakończeniu wojny uważali, że nie mają powodów do zbyt wielkiej radości i że Polska, choć oficjalnie była w gronie państw zwycięskich, tak naprawdę wojnę przegrała.