Wojna poza Europą

Japonia w chwili wybuchu II wojny

Japonia ogłosiła swoją ścisłą neutralność w momencie wybuchu II wojny światowej. W połowie września 1939 roku Tokio zgodziło się na zawieszenie broni w toczonym od kilku miesięcy konflikcie ze Związkiem Radzieckim w Mandżurii. Po upadku Francji w zdominowanym przez wojskowych rządzie japońskim przeważyły jednak argumenty za współpracą z III Rzeszą. Japonia stała się także sygnatariuszem paktu trójstronnego, tworzącego koalicję państw Osi.

[…] W celu uniknięcia niebezpieczeństwa wojny na dwa fronty, w kwietniu 1941 roku Tokio zdecydowało się na podpisanie układu o neutralności z ZSRR. Po rozpoczęciu agresji Niemiec na ten kraj rząd japoński przestrzegał tego porozumienia i nie zdecydował się na podjęcie działań […].

wpz_01 Źródło: Japonia w chwili wybuchu II wojny, [w:] Edward Czapiewski, Jakub Tyszkiewicz, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2012, s. 366–367.

Plan operacyjny Japonii --- jesień 1941

Cel operacji

Celem operacji na południu jest zlikwidowanie głównych baz Ameryki, Anglii i Holandii we wschodniej Azji, zdobycie i zabezpieczenie ważnych terytoriów. Obszary, które należy opanować w toku zasadniczych operacji, obejmują: Filipiny, Guam, Hongkong, brytyjskie Malaje, Birmę, Jawę, Sumatrę, Borneo, Celebes, Archipelag Bismarcka i holenderski Timor.

Kierunki operacji

Operacje wojenne, współdziałając ściśle ze sobą, rozpoczną wojska lądowe i marynarka wojenna równocześnie przeciwko Filipinom i Malajom, by osiągnąć cel operacji w możliwie krótkim terminie […] z rozpoczęciem wojny muszą być uchwycone ważniejsze punkty, jak Guam, Hongkong i brytyjskie Borneo, oraz ponadto zabezpieczone Syjam i Indochiny.

W tym samym czasie możliwie szybko powinny zostać zdobyte ważne punkty Archipelagu Bismarcka, holenderskiego Borneo, Celebesu i innych, a następnie – odpowiednio do rozwoju operacji na Malajach – punkty na południowej Sumatrze, Jawie, Borneo itd. Należy zdobyć ważne punkty na wyspach Moluki oraz wyspę Timor.

Decyzja o zrzuceniu bomby

Podejmując decyzję o zrzuceniu bomby, prezydent kierował się swoistym rachunkiem strat. W Stanach Zjednoczonych szacowano, że inwazja na Wyspy Japońskie może pochłonąć ponad 1 mln ofiar po obu stronach. Rząd japoński odrzucił amerykańskie żądanie bezwarunkowej kapitulacji, mimo zawiadomienia przez Stany Zjednoczone o posiadaniu nowej broni masowej zagłady.

wpz_02 Źródło: Decyzja o zrzuceniu bomby, [w:] Anna Radziwiłł, Wojciech Roszkowski, Historia dla maturzysty. Wiek XX, podręcznik, Warszawa 2004, s. 143.

Jacek Mierzejewski Zrzucenie bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki. 6‑9 sierpnia 1945 roku

6 VIII zrzucono pierwszą bombę atomową na Hiroszimę, a 9 drugą na Nagasaki. 6 sierpnia o godzinie 2.45 rano za sterami B‑29 zasiadł 29‑letni pułkownik Paul Tibbets, dowódca eskadry dziesięciu superfortec wchodzących w skład 509 grupy bombowców. Jego maszyna miała tego ranka wykonać lot bez precedensu w dziejach świata. W skład załogi wchodzili także kpt. Robert Lewis (drugi pilot), kpt. Theodore van Kirk (nawigator), mjr Thomas Ferebee (bombardier), por. Jacob Beser (odpowiedzialny za elektronikę), sierż. Joseph Stibork (operator radaru), sierż. Richard Nelson (operator radaru), sierż. sztab. Wyatt Duzenbury (inżynier lotu), sierż. sztab. Robert Caron (strzelec), kpt. William Deke Persons (odpowiedzialny za broń pokładową), ppor. Morris Jeppson (ekspert od uzbrojenia). 
'Enola Gay' – nazwana imieniem matki Tibbetsa – na pokład zabrała tylko tę jedną, specjalną bombę. Miała długość 4,2 metra, średnicę 1,5 metra i ważyła 4090 kg, a więc niezbyt wiele dla kolosa zdolnego udźwignąć nawet do dziewięciu ton bomb. […] Krótko po starcie, kiedy ładunek bomby o wdzięcznej nazwie 'Little Boy' został uzbrojony przez kapitana Personsa, pułkownik Tibbets powiedział do załogi: 'Uważajcie, co mówicie. Każde słowo przejdzie do historii. Lecimy z pierwszą na świecie bombą atomową'.

[…] O 8.15 bombardier Ferebee zlokalizował punkt orientacyjny: most Aioi na rzece Ota. Punktualnie siedemnaście sekund później uruchomił mechanizm zwalniający. 'Little Boy' poszybował w dół, podczas gdy 'Enola Gay' uwolniona od czterech ton ciężaru szybko wykonała długo ćwiczony manewr: skok do góry i pełen skręt, na którego wykonanie załoga miała niecałe trzydzieści sekund. 
O godzinie 8.16.02 Hiroszimę dosięgła zagłada.

Na wysokości 565 m nad miastem bomba eksplodowała. Z oślepiającym błyskiem pojawiła się ognista kula, która błyskawicznie powiększyła objętość – w ciągu sekundy jej średnica wynosiła już 280 metrów. Piekielna temperatura sięgająca 300 000 stopni Celsjusza stopiła wszystko w promieniu 300–400 m – w tym także wszystkich ludzi, którzy się znajdowali blisko centrum wybuchu. W odległości kilometra ciała ludzkie paliły się żywym ogniem. Nawet ci, którzy znajdowali się 3,5 kilometra od miejsca eksplozji, doznali dotkliwych oparzeń. Później pojawiła się fala uderzeniowa. Gnając z prędkością 800 do 1500 km/h, zmiatała wszystko na swej drodze, zrównując z ziemią każdy budynek w promieniu dwóch, trzech kilometrów. Trzynaście kilometrów kwadratowych zabudowy po prostu zniknęło. Po pewnym czasie na konające miasto spadł ciężki, czarny, radioaktywny deszcz. Gigantyczny grzyb dymu i pyłu uniósł się na wysokość piętnastu kilometrów i był długo widoczny jeszcze z odległości sześciuset kilometrów od miejsca eksplozji.

'O mój Boże, co myśmy zrobili?' – wyszeptał drugi pilot 'Enoli Gay'. Bomba atomowa, która spadła na Hiroszimę, miała siłę dwudziestu kiloton, a więc 20 000 ton trotylu. W jednej chwili zabiła 78 000 ludzi. Blisko 40 000 ludzi doznało ciężkich ran. Najgorsze jednak były późniejsze skutki atomowego uderzenia. W ciągu pięciu lat na chorobę popromienną zmarło w samej Hiroszimie około ćwierć miliona osób, w tym do grudnia 1945 roku około sześćdziesięciu tysięcy. Wielu ludzi, z trwałymi oparzeniami i mocno napromieniowanych, zmarło jeszcze później. Wszystkich mieszkańców Hiroszimy oraz Nagasaki, którzy zostali dotknięci potwornymi skutkami wybuchu bomb atomowych, nazwano 'Hibakus'.

wpz_03 Źródło: ZRZUCENIE BOMB ATOMOWYCH NA HIROSZIMĘ I NAGASAKI. 6–9 SIERPNIA 1945, dostępny w internecie: https://www.konflikty.pl/historia/druga-wojna-swiatowa/zrzucenie-bomb-atomowych-na-hiroszime-i-nagasaki-6-9-sierpnia-1945-r/.

Relacja o zrzuceniu bomby atomowej na Hiroszimę --- 6 sierpnia 1945

6 sierpnia wczesnym rankiem, kiedy robotnicy w fabrykach rozpoczęli swój dzień pracy, a dzieci w wieku szkolnym znajdowały się w szkołach, jeden samolot B‑29, mający na swoim pokładzie jedenastu ludzi załogi, zbliżył się do Hiroszimy – miasta wybranego przez generała Spaatza jako pierwszy z jego dwóch celów. O godz 8.15 jeden z członków załogi, celowniczy, nacisnąwszy lewarek odczepił pocisk przymocowany do spadochronu, po czym samolot rzucił się do ucieczki przed spodziewanym wybuchem.

W kilka chwil później dwie kule ogniste pojawiły się na wysokości paruset stóp nad ziemią nad północno‑zachodnim centrum miasta. Temperaturę ich wnętrza obliczano na miliony stopni Celsjusza, a ciśnienie na setki tysięcy ton na cal kwadratowy. Wybuchła burza ognia, równocześnie powstały setki pożarów […], ludzie czuli gorąco na ciele w odległości 24 000 stóp, poparzenia występowały w oddaleniu 15 000 stóp, a promienie radioaktywne okazały się śmiertelne w promieniu 3000 stóp. W sumie 4,4 mil kwadratowych miasta całkowicie spłonęło, a 90 000 domów w części zabudowanej zostało zniszczonych.

wpz_04 Źródło: dostępny w internecie: Relacja o zrzuceniu bomby atomowej na Hiroszimę – 6 sierpnia 1945, [w:] Krzysztof Juszczyk, Teresa Maresz, Historia w tekstach źródłowych, t. 4, Rzeszów 1996, s. 28.

Akt kapitulacji Japonii --- Tokyo Bay --- 2 września 1945 roku

Niniejszym ogłaszamy bezwarunkowe poddanie się Mocarstwom Sprzymierzonym japońskiego cesarskiego sztabu generalnego, wszystkich japońskich sił zbrojnych i wszystkich sił zbrojnych będących pod wpływem japońskim, gdziekolwiek by się znajdowały.

Niniejszym rozkazujemy japońskiemu cesarskiemu sztabowi generalnemu nakazać natychmiast dowódcom wszystkich japońskich sił zbrojnych i wszystkim siłom zbrojnym będącym pod wpływem japońskim, gdziekolwiek by się znajdowały, poddać się bezwarunkowo wraz ze wszystkimi siłami zbrojnymi, podległymi im. [...]

Niniejszym rozkazujemy cesarskiemu rządowi japońskiemu i cesarskiemu japońskiemu sztabowi generalnemu wypuścić natychmiast na wolność wszystkich sojuszniczych jeńców wojennych i osoby cywilne internowane, które obecnie są w rękach japońskich [...].

wpz_05 Źródło: Akt kapitulacji Japonii – Tokyo Bay – 2 września 1945 roku, [w:] Krzysztof Juszczyk, Teresa Maresz, Historia w tekstach źródłowych, t. 4, Rzeszów 1996, s. 29.

Dwight David Eisenhower Kampania tunezyjska --- 1943

Alexander osiągnął na zachodzie linię, z której miał zamiar rozpocząć swe ostateczne uderzenie [...]. 5 maja można było rozpocząć ostateczne natarcie. Już wkrótce mieliśmy rozstrzygające wyniki. Na lewym skrzydle amerykański II korpus z niektórymi jednostkami francuskimi oddziałów 'Goumiers' (oddziały złożone z Algierczyków) wspaniale posuwał się do przodu, pokonując po drodze poważne przeszkody i zdobywając
7 maja Bizertę. Na południu brytyjska 1 armia pod dowództwem generała Andersona, wykonując główne zadanie, znalazła się w Tunisie mniej więcej w tym samym czasie, gdy II korpus dotarł do Bizerty.

W ciągu ostatnich dni kampanii tunezyjskiej dwie bitwy lokalne na północy, jedna w brytyjskim pasie działania, druga w amerykańskim, skupiły uwagę całego teatru działań wojennych. Na obu pozycjach istniały niezwykle mocne naturalne warunki obrony, obu zaciekle broniono, obie również miały istotne znaczenie dla ostatecznego zwycięstwa. W brytyjskim pasie natarcia pozycję taką stanowiło wzgórze Longstop. Prawdopodobnie walki o żadną inną miejscowość w Tunezji nie pochłonęły tylu istnień ludzkich co zdobycie tego punktu. W pasie amerykańskim pozycją taką było wzgórze 609, zdobyte w końcu przez 34 dywizję […].

Natychmiast po dokonaniu wyłomu Alexander pospiesznie wysłał jednostki pancerne brytyjskiej 1 armii do przodu poprzez bazę na półwyspie Bon, dokąd, jak przypuszczał, Niemcy będą próbowali się wycofać w celu dokonania ostatecznej próby oporu w stylu Bataanu [półwysep na Filipinach].

Szybka akcja Alexandra przekreśliła ostatnie rozpaczliwe nadzieje nieprzyjaciela, mimo że tysiące jego żołnierzy walczyło jeszcze w rozproszonych grupach na froncie 1 armii. Od tej pory rozpoczęto akcję oczyszczania terenu. Wprawdzie gdzieniegdzie walki trwały do 12 maja, następnego dnia jednak, poza kilkoma niedobitkami w górach, jedynymi żywymi Niemcami w Tunezji byli ci, którzy znaleźli się bezpiecznie za kratkami. Liczba jeńców w samym tylko ostatnim tygodniu kampanii doszła do 240 tys., z czego mniej więcej 125 tysięcy stanowili Niemcy. Wchodziły w to resztki Afrika Korps i szereg innych pierwszorzędnych jednostek niemieckich i włoskich.

Sam Rommel, przewidując widocznie nieunikniony finał i szczerze pragnąc uratować własną skórę, uciekł przed ostateczną klęską. Obalony został mit niezwyciężonego Rommla i hitlerowskiej armii.

wpz_06 Źródło: Dwight David Eisenhower, Kampania tunezyjska – 1943, [w:] Krzysztof Juszczyk, Teresa Maresz, Historia w tekstach źródłowych, t. 4, Rzeszów 1996, s. 29–30.