Spacer wirtualny. Ważną społeczną konsekwencją rozwoju przemysłu była migracja zarobkowa ludności z terenów wiejskich do ośrodków przemysłowych, co wiązało się z powstaniem dużego zapotrzebowania na jej zakwaterowanie. Z tego powodu wiele fabryk zdecydowało się na budowę osiedli dla pracowników. Jednym z takich miejsc, które przetrwały do dziś, jest Nikiszowiec.
Pierwsza część spaceru wirtualnego przedstawia dwupiętrowy budynek, składający się z lewego, środkowego i prawego skrzydła. Jego elewacja jest ciemna, miejscami ceglana. Na ścianach są rzędy zakończonych półkoliście okien w białych ramach. Przed budynkiem jest trawnik, a także krzaki, drzewa, asfaltowa ścieżka oraz murowane ogrodzenie, za którym jest budynek kościoła. Elewacja kościoła składa się z ciemnej cegły. Na ścianach zaokrąglonej nawy są nieduże okna. Zwieńczona jest kopułą z krzyżem.
Opisane elementy tej części spaceru wirtualnego:
1. Nikiszowiec. Zdjęcie przedstawia kompleks budynków z lotu ptaka. Budynki są dwupiętrowe, ich elewacje są z ciemnej cegły, mają szare, dwuspadowe dachy. Budynki układają się w kwartały, pomiędzy którymi są uliczki. Na podwórzach kwartałów dominuje zieleń, są tam drzewa, trawniki i ścieżki. Przy kompleksie budynków stoi kościół. Wokół rosną drzewa, na dole zdjęcia jest droga. W tle są zabudowania miejskie, drzewa oraz pochmurne niebo. Widok ogólny na Nikiszowiec. Osiedle Nikiszowiec znajduje się na terenie Katowic. Powstało na początku dwudziestego wieku z inicjatywy koncernu górniczego jako baza mieszkaniowa dla pracowników pobliskiej kopalni. Stanowi przykład zabudowy robotniczej.
2. Urbanizacja. Zdjęcie przedstawia dwupiętrowy budynek z ciemnej cegły z półkoliście zakończonymi oknami w białych ramach. Przed budynkiem jest plac do gry w koszykówkę oraz niski żywopłot. Za budynkiem wystaje fragment kościoła z jasną wieżyczką zwieńczoną kopułą i krzyżem. Jedno z podwórzy wewnątrz kwartału mieszkalnego; w tle kościół św. Anny. Wskutek przemian ekonomicznych przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku rozpoczął się wielki napływ ludności wiejskiej do miast. Rozwijający się przemysł potrzebował rąk do pracy, w efekcie czego dotychczasowi rolnicy i rzemieślnicy stawali się robotnikami w fabrykach. Zjawisko to było częścią procesu urbanizacji — dynamicznego rozwoju ośrodków miejskich.
3. Budynki użyteczności publicznej. Zdjęcie przedstawia dwupiętrowy budynek z ciemną elewacją i rzędami zakończonych półkoliście okien w białych ramach. Przed budynkiem są drzewa, krzewy, trawnik oraz ścieżka. Stary budynek szkoły podstawowej nr 53 w Katowicach. W celu wszechstronnego zaspokojenia potrzeb mieszkańców Nikiszowca na terenie osiedla powstały sklepy, piekarnia, gospoda z salą widowiskową, kościół, apteka, posterunek policji z aresztem, barak zakaźny oraz szkoła wraz z mieszkaniami dla nauczycieli. Większość tych budynków zachowała się do dziś w stanie bliskim ówczesnemu, a część z nich przez lata nie zmieniła swojej pierwotnej funkcji.
Druga część spaceru wirtualnego przedstawia dwupiętrowy budynek. Po środku jest o piętro niższy, znajduje się w tym miejscu łuk i sklepienie, pod którym biegnie droga asfaltowa i chodnik. Elewacja budynku składa się z ciemnej cegły, na ścianach są rzędy okien w białych ramach. W kilku miejscach są namalowane białym sprejem napisy. Przed budynkiem są ulica, trawnik oraz drzewa.
Opisane elementy tej części spaceru wirtualnego:
1. Przemiany ekonomiczne przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku. Ilustracja przedstawia starą fotografię, na której znajduje się podłużny, dwupiętrowy budynek z rzędami okien oraz łukami na parterze. Przed budynkiem jest ubita ziemia, na której stoi w rzędzie grupa dzieci. Osiedle Nikiszowiec w 1912 r.; widok na plac Wyzwolenia. Powstające na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku osiedla robotnicze odzwierciedlały rewolucyjne przemiany ekonomiczne tamtej epoki. Były świadectwem szybko rozwijającego się kapitalizmu. Czynnikiem, który wywołał gigantyczne przeobrażenia ekonomiczne, była rewolucja przemysłowa. Zaczęła się ona w osiemnastym wieku w Anglii, a w kolejnym stuleciu objęła wysoko rozwinięte państwa Europy kontynentalnej.
2. Industrializacja. Zdjęcie przedstawia narożny, piętrowy budynek z ciemnej cegły. Na jego ścianach są wysokie okna w białych ramach. Na szczycie jest jeszcze jedno, niskie piętro z małymi oknami i dachem. Na elewacji w kilku miejscach są namalowane białym sprejem napisy. Fragment bloku I osiedla od strony ul. Szopienickiej, na pierwszym planie dawny dom noclegowy. Rewolucja przemysłowa zapoczątkowała proces industrializacji, czyli tworzenia się gospodarki opartej na mechanicznej produkcji na wielką skalę. W krajach, gdzie proces ten się rozwijał, rolnictwo – jako dotychczasowa podstawa ekonomii – ustępowało miejsca przemysłowi. Industrializacja wywołała zmiany w funkcjonowaniu społeczeństw – jedne z największych w dziejach ludzkości. Zniszczyła funkcjonujące przez stulecia tradycyjne formy życia, ustanawiając zupełnie nowe.
3. Projekt niemieckich architektów. Czarno‑białe zdjęcie przedstawia portret mężczyzny w garniturze z krawatem. Ma owalną twarz, krótkie włosy oraz bujne wąsy. Emil Zillmann. Osiedle zostało zaprojektowane przez niemieckich architektów – Emila i Georga Zillmannów. Układ urbanistyczny Nikiszowca od ponad 40 lat znajduje się w rejestrze zabytków, a w 2011 r. rozporządzeniem Prezydenta RP to śląskie osiedle zostało uznane za pomnik historii.
Trzecia część spaceru wirtualnego przedstawia wąską uliczkę, po bokach której stoją dwupiętrowe budynki. Ich elewacje są z ciemnej cegły, na ścianach znajdują się rzędy okien w białych ramach oraz czerwone drzwi wejściowe. W kilku miejscach są namalowane białym sprejem napisy. Uliczka jest wybrukowana, pod budynkami stoją zaparkowane samochody. Przy kilku oknach są przymocowane anteny satelitarne.
Opisane elementy tej części spaceru wirtualnego:
1. Klasa robotnicza. Zdjęcie przedstawia wąską uliczkę, po bokach której stoją trzypiętrowe budynki. Ich elewacje są z ciemnej cegły, na ścianach znajdują się rzędy okien w białych ramach. Do budynku po lewej prowadzą schodki. W tle stoi podobny, dwupiętrowy budynek. Za nim znajduje się jasna wieżyczka kościoła. Ulica Krawczyka (widok w kierunku placu Wyzwolenia). Życie w mieście przemysłowym radykalnie różniło się od tego, jakie prowadzili mieszkańcy tradycyjnej wsi. Wielkie skupiska ludzi w miastach sprzyjały anonimowości, a rytm życia nie był tu wyznaczany przez pory dnia i pory roku. Kształtowało się społeczeństwo masowe. Ważnym społecznym aspektem kapitalizmu industrialnego było powstanie klasy robotniczej. Tworzyli ją pracownicy fizyczni zakładów przemysłowych. Najbiedniejsza ich część, nazywana proletariatem, często żyła w nędzy.
2. Kultura robotnicza. Zdjęcia przedstawia zbliżenie na ceglaną elewację. Znajduje się na niej ułożony z cegieł kształt w postaci dwóch skrzyżowanych ze sobą młotów, które otacza ośmiokąt. Detal na fasadzie budynku – godło górnicze. Na początku dwudziestego wieku robotnicy tworzyli związki zawodowe oraz masowe partie polityczne, odwołujące się najczęściej do ideologii socjalistycznej. Integracji tej grupy społecznej sprzyjały wspólne doświadczenia, liczne kontakty w miejscach pracy, ale również osiedla robotnicze, takie jak Nikiszowiec, w których robotnicy spędzali wspólnie wolny czas – w ten sposób rozwijała się swoista kultura robotnicza.
3. Familoki. Zdjęcie przedstawia dwupiętrowy budynek z ceglaną elewacją i oknami w białych ramach. Po prawej znajduje się pionowe naścienne malowidło, które przedstawia kwiaty róży z kolcami i liśćmi. Pod budynkiem stoją zaparkowane samochody. Fragment bloku drugiego przy placu Wyzwolenia, w którym mieściła się restauracja (obecnie poczta). Charakterystycznymi elementami osiedla są familoki – wielorodzinne budynki z cegły stawiane na terenach przemysłowych. Przeznaczone były dla robotników zatrudnionych w szybko rozwijających się wówczas zakładach przemysłowych, fabrykach i kopalniach. Typowe mieszkanie składało się z dwóch pokoi z kuchnią i miało powierzchnię około 63 metrów kwadratowych.