Charakterystyczna budowa cząsteczek wody sprawia, że nie wszystkie substancje się z nią mieszają – tylko te, które również są polarne. Każda substancja rozpuszcza się w wodzie w różnym stopniu, a zdolność tę określa się m.in. przy pomocy pojęcia rozpuszczalności, której wartość zmienia się wraz ze zmianą temperatury. Ilość rozpuszczonej w wodzie substancji można wyrazić również za pomocą stężenia procentowego. Woda i jej roztwory mają wielkie znaczenie dla człowieka, dlatego warto dbać o czystość istniejących na Ziemi zasobów wody.

RSbzvAT4Xlgsk

Zdjęcie przedstawia plażę miasta w ciepłej strefie klimatycznej po odpływie. Niebo jest pogodne i niebieskie. Piasek w centralnej części kadru jest brudnobrązowy z wyraźnymi zanieczyszczeniami, morze mocno cofnięte w prawo. W tle po lewej stronie zabudowania, w centrum i po prawej stronie drzewa i zatoka. Na pierwszym planie po lewej stronie znajduje się obrośnięta naciekami pusta rura kanalizacyjna wychodząca głęboko w plażę. — Przez rabunkową gospodarkę zasobami wody, ludzkość doprowadziła do znacznego uszczuplenia zapasów tej życiodajnej substancji
Źródło: dostępny w internecie: https://pixabay.com, domena publiczna.

i8Dvj69M1V_d5e252

1. Budowa cząsteczki wody

RRkcN4Bhivk2P1

Ilustracja przedstawia model cząsteczki wody w zapisie strukturalnym. Symbol atomu tlenu O znajduje się u góry planszy, natomiast połączone z nim pojedynczymi kreskami symbole atomów wodoru H na dole planszy. Nad symbolem tlenu znajduje się zapis delta minus dokonany z użyciem greckiej małej litery delta. Nieco niżej od atomów wodoru, pomiędzy symbolami H, znajduje się podobnie dokonany zapis delta plus. Cały model wraz z zapisami ładunków znajduje się na tle niebieskiego owalu z błękitno‑białym wnętrzem, symbolizującego kroplę. — Cząsteczka wody składa się z jednego atomu tlenu oraz dwóch atomów wodoru. Pomiędzy nimi występują wiązania kowalencyjne spolaryzowane, przy czym wspólna para elektronowa przesunięta jest w stronę atomu tlenu. Woda ma budowę polarną – na atomie tlenu znajduje się cząstkowy ładunek ujemny (biegun ujemny), a na atomach wodoru występuje cząstkowy ładunek dodatni (biegun dodatni)
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 1

R1CG3gxqJfURK

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

i8Dvj69M1V_d5e287

2. Procesy zachodzące podczas rozpuszczania w wodzie

R1R7QCg57D0YP1

Schemat przedstawia możliwe sposoby reagowania substancji rozpuszczalnych po dodaniu ich do wody. Rozpoczyna go znajdujący się w górnej części ciemnozielony prostokąt z napisem: Zachowanie się substancji podczas rozpuszczania w wodzie. Prowadzą od niego w dół dwie pionowe strzałki do dwóch prostokątów w środkowej części planszy. Jasnozielony prostokąt po lewej stronie ma napis: Substancje jonowe, rozpad na jony. Zielony prostokąt po prawej stronie ma napis: Substancje kowalencyjne. Wychodzą od niego kolejne dwie pionowe strzałki do jasnozielonych prostokątów w dolnej części planszy. Napis na dolnym środkowym prostokącie to: W roztworze występują cząsteczki, na przykład sacharoza, glukoza. Napis na dolnym prawym prostokącie to: Rozpad na jony, na przykład kwasy. — Zachowanie się substancji w wodzie podczas rozpuszczania
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Woda rozpuszcza substancje, które – tak jak ona – cechują się dużą polarnością. Polarne związki kowalencyjne mogą zachowywać się w wodzie w różny sposób: niektóre pozostają w niej jako cząsteczki (np. sacharoza), inne zaś mogą ulec pod jej wpływem rozpadowi na jony (np. kwasy). Jeśli związki jonowe (np. chlorek sodu) rozpuszczają się w wodzie, to podczas tego procesu sieć krystaliczna ulega rozpadowi, a jony przechodzą do roztworu.

Polecenie 2

RdX5wmtE3lj4g

Poniżej podano wzory wybranych związków chemicznych. Uporządkuj je wstawiając do odpowiedniej grupy. Jony, powstałe z rozpadu sieci krystalicznej substancji o budowie jonowej. Możliwe odpowiedzi: 1.

C_{6} H_{12} O_{6}

, 2.

NaOH

, 3.

C_{12} H_{22} O_{11}

, 4.

H_{2} {SO}_{4}

, 5.

{HNO}_{3}

, 6.

NaBr

, 7.

{Ba(OH)}_{2}

, 8.

{MgCl}_{2}

, 9.

{CuSO}_{4}

, 10.

HCl

Jony powstałe w wyniku dysocjacji substancji o budowie kowalencyjnej Możliwe odpowiedzi: 1.

C_{6} H_{12} O_{6}

, 2.

NaOH

, 3.

C_{12} H_{22} O_{11}

, 4.

H_{2} {SO}_{4}

, 5.

{HNO}_{3}

, 6.

NaBr

, 7.

{Ba(OH)}_{2}

, 8.

{MgCl}_{2}

, 9.

{CuSO}_{4}

, 10.

HCl

Cząsteczki substancji niedysocjującej. Możliwe odpowiedzi: 1.

C_{6} H_{12} O_{6}

, 2.

NaOH

, 3.

C_{12} H_{22} O_{11}

, 4.

H_{2} {SO}_{4}

, 5.

{HNO}_{3}

, 6.

NaBr

, 7.

{Ba(OH)}_{2}

, 8.

{MgCl}_{2}

, 9.

{CuSO}_{4}

, 10.

HCl

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

i8Dvj69M1V_d5e326

3. Zawiesiny, koloidy, roztwory właściwe

Nie wszystkie substancje dobrze rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe. Niektóre z nich nie rozpadają się na pojedyncze drobiny, ale tworzą w wodzie większe skupiska. W zależności od wielkości powstałych cząstek, ich mieszaniny z wodą mają różne nazwy – koloid (roztwór koloidalny) lub zawiesina.

R1C7yhWCqqwxU1

Schemat przedstawia podział mieszanin ze względu na wielkość cząstek substancji rozpuszczonej w cieczy. Ma postać tak zwanego odwróconego drzewa. U góry schematu znajduje się pojedyncze prostokątne ciemnobrązowe pole z napisem: Mieszaniny. Odchodzą od niego dwie strzałki do położonych w środkowej linijce dwóch jasnobrązowych prostokątnych pól oznaczonych jako: Mieszanina jednorodna po lewej stronie planszy i Mieszaniny niejednorodne po stronie prawej. Po stronie lewej od Mieszanin jednorodnych odchodzi strzałka w dół do jasnobrązowego prostokątnego pola z tekstem: mieszanina jednorodna, wielkość cząsteczek mniejsza od jednego nanometra. Po stronie prawej od Mieszanin niejednorodnych odchodzą dwie strzałki w dół do dwóch jasnobrązowych prostokątnych pól. Pole środkowe opisane jest tekstem: koloid, czyli roztwór koloidalny. Wielkość cząsteczek zawiera się w przedziale od jednego do dwustu nanometrów. Pole po stronie prawej opisane jest tekstem: zawiesiny, wielkość cząsteczek jest większa od dwustu nanometrów. — Podział mieszanin ze względu na wielkość cząstek substancji rozpuszczonej w cieczy (wodzie)
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przykłady mieszanin tworzonych przez wodę i inne substancje
Rodzaj mieszaniny	Roztwór właściwy	Roztwór koloidalny	Zawiesina
Wielkość cząstek	wielkość cząstek jest mniejsza od $1 nm$ ( $10^{- 9} m$ )	wielkość cząstek zawiera się w przedziale od $1$ do $200 nm$ ( $10^{- 9} – 200 \cdot 10^{- 9} m$ )	wielkość cząstek jest większa od $200 nm$ ( ${200 \cdot 10}^{- 9} m$ )
Przykłady	mieszanina wody z: cukrem (sacharozą), glukozą, solą kuchenną, sodą oczyszczoną	mieszanina wody z: żelatyną, białkiem jaja kurzego	mieszanina wody z: kredą, trocinami, piaskiem
	ocet	mleko
	esencja herbaciana	kleik skrobiowy (kisiel z mąki ziemniaczanej otrzymany na gorąco)
	atrament

Polecenie 3

RDdXnRb4pSAx8

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

i8Dvj69M1V_d5e365

4. Czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji w wodzie

R1VguXbm4Kvxu

Film pt. Wpływ różnych czynników na proces rozpuszczania
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Badanie wpływu temperatury na szybkość rozpuszczania sacharozy w wodzie.

Doświadczenie 1

RB2c6Qrnv1Q4d

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Problem badawczy:

Jaki wpływ na szybkość rozpuszczania substancji ma temperatura?

Hipoteza:

Wzrost temperatury zwiększa szybkość rozpuszczania sacharozy w wodzie.

Co było potrzebne:

zlewka z wodą o temperaturze pokojowej;
zlewka z wodą o temperaturze powyżej $50^{\circ} C$ ;
dwa pręciki szklane;
łyżeczka;
sacharoza (cukier spożywczy).

Przebieg doświadczenia:

Do dwóch zlewek wlano jednakową objętość wody (około $20 {cm}^{3}$ ): do pierwszej zlewki o temperaturze pokojowej, a do drugiej zlewki o temperaturze powyżej $50^{\circ} C$ . Do każdej z nich wsypano taką samą ilość sacharozy – około $1 – 2 g$ . Następnie zawartość obu zlewek wymieszano za pomocą pręcika szklanego, w ten sam sposób i w tym samym tempie. W zlewce z gorącą wodą kryształy rozpuściły się szybciej niż w zlewce z zimną wodą.

Polecenie 4

Rn74pkZmPRjOC

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 4

Odpowiedz, jakie czynniki mogą przyspieszyć proces rozpuszczania się substancji w wodzie.

RJi9akgXt2vqW

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0.

i8Dvj69M1V_d5e400

5. Roztwór stężony i rozcieńczony

R1cMKNAIBSEHn

Schemat szeregujący rodzaje roztworów. W górnej części planszy rozpoczyna go szary prostokąt z napisem: Roztwór właściwy i definicją: mieszanina jednorodna składająca się z rozpuszczalnika i substancji rozpuszczonej. Od tego pola odchodzą dwie strzałki ukośnie w dół. Lewa prowadzi do szarego prostokąta z napisem: Roztwór nasycony i definicją: zawiera maksymalną ilość substancji, jaka może się rozpuścić w określonej masie rozpuszczalnika w danej temperaturze. Prawa strzałka prowadzi do szarego prostokąta z napisem: Roztwór nienasycony i definicją: zawiera mniejszą niż maksymalna ilości substancji, jaka może się rozpuścić w określonej masie rozpuszczalnika w danej temperaturze; w roztworze nienasyconym można rozpuścić zatem dodatkowe porcje substancji rozpuszczonej aż do uzyskania roztworu nasyconego. — Podział roztworów właściwych
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 5

R1bn2eV2U6mI4

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

i8Dvj69M1V_d5e434

6. Rozpuszczalność substancji

Rozpuszczalnością nazywamy maksymalną ilość substancji, jaka może rozpuścić się
w $100 g$ rozpuszczalnika w danej temperaturze i pod stałym ciśnieniem. Zależność rozpuszczalności substancji od temperatury, przedstawiona na wykresie, nazywana jest krzywą rozpuszczalności.

R1VmF4F8n7Sjr

Wykres liniowy. Lista elementów: 1. zestaw danych: temperatura (°C): 0°C azotan(V) potasu: 13.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 127.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 35.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 27.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 73; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 2. zestaw danych: temperatura (°C): 10°C azotan(V) potasu: 20.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 136; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 35.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 31; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 80; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 3. zestaw danych: temperatura (°C): 20°C azotan(V) potasu: 31.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 144; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.0; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 34; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 88; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 4. zestaw danych: temperatura (°C): 30°C azotan(V) potasu: 45.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 152; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 96; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 5. zestaw danych: temperatura (°C): 40°C azotan(V) potasu: 63.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 160; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 40; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 104; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 6. zestaw danych: temperatura (°C): 50°C azotan(V) potasu: 85.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 170; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 42.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 114; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 7. zestaw danych: temperatura (°C): 60°C azotan(V) potasu: 110; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 176; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 45.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 124; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 8. zestaw danych: temperatura (°C): 70°C azotan(V) potasu: 138; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 184; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 48.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 134; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 9. zestaw danych: temperatura (°C): 80°C azotan(V) potasu: 169; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 192; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 38.4; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 51.1; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 148; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 10. zestaw danych: temperatura (°C): 90°C azotan(V) potasu: 202; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 200; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 39; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 54; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 161; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 11. zestaw danych: temperatura (°C): 100°C azotan(V) potasu: 246; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 208; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 39.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 65.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 180; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody).

Krzywe rozpuszczalności wybranych związków nieorganicznych

Źródło: epodręczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Na liniowym wykresie interaktywnym przedstawiono rozpuszczalność poniższych soli (w $g$ na $100 g$ wody). Krzywe rozpuszczalności dla każdej z soli zostały oznaczone innym kolorem.

azotan $(V)$ potasu (linia niebieska):

$0^{\circ} C$ – $13,3$
$10^{\circ} C$ – $20,9$
$20^{\circ} C$ – $13,6$
$30^{\circ} C$ – $45,8$
$40^{\circ} C$ – $63,9$
$50^{\circ} C$ – $85,5$
$60^{\circ} C$ – $110$
$70^{\circ} C$ – $138$
$80^{\circ} C$ – $169$
$90^{\circ} C$ – $202$
$100^{\circ} C$ – $246$

jodek potasu (linia zielona):

$0^{\circ} C$ – $127,5$
$10^{\circ} C$ – $136$
$20^{\circ} C$ – $144$
$30^{\circ} C$ – $152$
$40^{\circ} C$ – $160$
$50^{\circ} C$ – $170$
$60^{\circ} C$ – $176$
$70^{\circ} C$ – $184$
$80^{\circ} C$ – $192$
$90^{\circ} C$ – $200$
$100^{\circ} C$ – $208$

chlorek sodu (sól kuchenna) (linia czerwona):

$0^{\circ} C$ – $35,7$
$10^{\circ} C$ – $35,8$
$20^{\circ} C$ – $36$
$30^{\circ} C$ – $36,3$
$40^{\circ} C$ – $36,6$
$50^{\circ} C$ – $37$
$60^{\circ} C$ – $37,3$
$70^{\circ} C$ – $37,8$
$80^{\circ} C$ – $38,4$
$90^{\circ} C$ – $39$
$100^{\circ} C$ – $39,8$

chlorek potasu (linia pomarańczowa):

$0^{\circ} C$ – $27,6$
$10^{\circ} C$ – $31$
$20^{\circ} C$ – $34$
$30^{\circ} C$ – $37$
$40^{\circ} C$ – $40$
$50^{\circ} C$ – $42,6$
$60^{\circ} C$ – $45,5$
$70^{\circ} C$ – $48,3$
$80^{\circ} C$ – $51,1$
$90^{\circ} C$ – $54$
$100^{\circ} C$ – $65,7$

azotan $(V)$ sodu (linia czarna):

$0^{\circ} C$ – $73$
$10^{\circ} C$ – $80$
$20^{\circ} C$ – $88$
$30^{\circ} C$ – $96$
$40^{\circ} C$ – $104$
$50^{\circ} C$ – $114$
$60^{\circ} C$ – $124$
$70^{\circ} C$ – $134$
$80^{\circ} C$ – $148$
$90^{\circ} C$ – $161$
$100^{\circ} C$ – $180$

R8VFPvz38EVfp

Krzywe rozpuszczalności wybranych związków organicznych

Źródło: epodręczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Na liniowym wykresie interaktywnym przedstawiono rozpuszczalność poniższych soli (w $g$ na $100 g$ wody). Krzywe rozpuszczalności dla każdej z soli zostały oznaczone innym kolorem.

octan sodu (linia zielona):

$0^{\circ} C$ – $36,2$
$20^{\circ} C$ – $46,4$
$40^{\circ} C$ – $65$
$60^{\circ} C$ – $139$
$80^{\circ} C$ – $153$
$100^{\circ} C$ – $170$

sacharoza (cukier) (linia czerwona):

$0^{\circ} C$ – $179$
$20^{\circ} C$ – $204$
$40^{\circ} C$ – $238$
$60^{\circ} C$ – $288$
$80^{\circ} C$ – $363$
$100^{\circ} C$ – $488$

szczawian amonu (linia czarna):

$0^{\circ} C$ – $2,7$
$20^{\circ} C$ – $5,2$
$40^{\circ} C$ – $9,5$
$60^{\circ} C$ – $16,2$
$80^{\circ} C$ – $26,5$
$100^{\circ} C$ – $41,7$

Na podstawie znajomości rozpuszczalności substancji, można:

określić maksymalną ilość substancji, która może rozpuścić się we wskazanej masie wody w danej temperaturze,
ocenić, czy podana ilość substancji może rozpuścić się w określonej masie wody i temperaturze.

Polecenie 6

R1NDkx6v6ISSn

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

i8Dvj69M1V_d5e482

7. Stężenie procentowe roztworu

Stężenie procentowe roztworu
Wzór na stężenie procentowe	Wzór na masę substancji	Wzór na masę roztworu
$C_{p} = \frac{m_{s}}{m_{r}} \cdot 100 %$	$m_{s} = \frac{C_{p} \cdot m_{r}}{100 %}$	$m_{r} = \frac{m_{s}}{C_{p}} \cdot 100 %$ $m_{r} = m_{s} + m_{r o z p .}$

$C_{p}$ – stężenie procentowe
$m_{s}$ – masa substancji
$m_{r}$ – masa roztworu
$m_{r o z p .}$ – masa rozpuszczalnika (zwykle wody)

Polecenie 7

R1YYY4U6ghixt

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

i8Dvj69M1V_d5e517

8. Gęstość roztworu a jego masa i objętość

Gęstość roztworu a jego masa i objętość
Wzór na gęstość	Masa roztworu	Objętość roztworu
$d = \frac{m_{r}}{V_{r}}$	$m_{r} = d \cdot V_{r}$	$V_{r} = \frac{m_{r}}{d}$

$d$ – gęstość roztworu
$m_{r}$ – masa roztworu
$V_{r}$ – objętość roztworu

Polecenie 8

R1FgtpIkaSli3

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

i8Dvj69M1V_d5e551

9. Zasoby wodne Ziemi

R2HF9cz61DxUn

Ilustracja przedstawia kulę ziemską widoczną od strony Afryki i Europy. Znajduje się na niej biały napis: Zasoby wody na Ziemi. — Zasoby wodne Ziemi
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

RiOchScUSPmbJ

Na ilustracji ukazane są dwa zdjęcia, a po ich prawej stronie znajdują się opisy na niebieskich, prostokątnych tłach. Na górnym zdjęciu przedstawione są tereny bagienne, bujnie porośnięte przez roślinność wodną. Z wody wystają połamane pnie i gałęzie. W tle znajdują się trzciny, krzewy i drzewa. Opis przy zdjęciu: Na terenach bagiennych znajduje się około <math aria‑label="jedenaście tysięcy czterysta">11 400 kilometrów sześciennych wody. Na dolnym zdjęciu przedstawiono rzekę płynącą pomiędzy porośniętymi mchem i drzewami wzgórzami. Rzeka zakręca w prawo i znika za skałami. Na zboczu po lewej stronie znajduje się niewielki wodospad. Opis przy zdjęciu: W rzekach płynie około <math aria‑label="dwa tysiące sto">2 100 kilometrów sześciennych wody. — Tereny bagienne i rzeki
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Rps6satydlrnO

R1FZu9qwngjPY

Polecenie 9

RwHOXBN4ZFyfn

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

i8Dvj69M1V_d5e585

10. Sposoby oszczędzania wody

Rdl8YlDLWZRwP

Film pt. Sposoby oszczędzania wody
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 10

R92aCcEOvxHZ7

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

i8Dvj69M1V_d5e620

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:

R1MV23bOKE0ht1

Ćwiczenie 1

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 2

Poniżej przedstawiono krzywą rozpuszczalności dla wybranych związków chemicznych.

R87esEW9vcGNs

Wykres liniowy. Lista elementów: 1. zestaw danych: temperatura (°C): 0°C azotan(V) potasu: 13.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 127.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 35.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 27.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 73; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 2. zestaw danych: temperatura (°C): 10°C azotan(V) potasu: 20.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 136; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 35.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 31; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 80; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 3. zestaw danych: temperatura (°C): 20°C azotan(V) potasu: 31.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 144; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.0; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 34; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 88; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 4. zestaw danych: temperatura (°C): 30°C azotan(V) potasu: 45.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 152; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 96; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 5. zestaw danych: temperatura (°C): 40°C azotan(V) potasu: 63.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 160; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 40; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 104; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 6. zestaw danych: temperatura (°C): 50°C azotan(V) potasu: 85.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 170; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 42.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 114; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 7. zestaw danych: temperatura (°C): 60°C azotan(V) potasu: 110; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 176; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 45.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 124; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 8. zestaw danych: temperatura (°C): 70°C azotan(V) potasu: 138; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 184; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 48.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 134; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 9. zestaw danych: temperatura (°C): 80°C azotan(V) potasu: 169; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 192; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 38.4; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 51.1; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 148; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 10. zestaw danych: temperatura (°C): 90°C azotan(V) potasu: 202; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 200; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 39; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 54; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 161; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 11. zestaw danych: temperatura (°C): 100°C azotan(V) potasu: 246; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 208; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 39.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 65.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 180; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody).

Źródło: epodręczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Na liniowym wykresie interaktywnym przedstawiono rozpuszczalność poniższych soli (w $g$ na $100 g$ wody). Krzywe rozpuszczalności dla każdej z soli zostały oznaczone innym kolorem.

azotan $(V)$ potasu (linia niebieska):

$0^{\circ} C$ – $13,3$
$10^{\circ} C$ – $20,9$
$20^{\circ} C$ – $13,6$
$30^{\circ} C$ – $45,8$
$40^{\circ} C$ – $63,9$
$50^{\circ} C$ – $85,5$
$60^{\circ} C$ – $110$
$70^{\circ} C$ – $138$
$80^{\circ} C$ – $169$
$90^{\circ} C$ – $202$
$100^{\circ} C$ – $246$

jodek potasu (linia zielona):

$0^{\circ} C$ – $127,5$
$10^{\circ} C$ – $136$
$20^{\circ} C$ – $144$
$30^{\circ} C$ – $152$
$40^{\circ} C$ – $160$
$50^{\circ} C$ – $170$
$60^{\circ} C$ – $176$
$70^{\circ} C$ – $184$
$80^{\circ} C$ – $192$
$90^{\circ} C$ – $200$
$100^{\circ} C$ – $208$

chlorek sodu (sól kuchenna) (linia czerwona):

$0^{\circ} C$ – $35,7$
$10^{\circ} C$ – $35,8$
$20^{\circ} C$ – $36$
$30^{\circ} C$ – $36,3$
$40^{\circ} C$ – $36,6$
$50^{\circ} C$ – $37$
$60^{\circ} C$ – $37,3$
$70^{\circ} C$ – $37,8$
$80^{\circ} C$ – $38,4$
$90^{\circ} C$ – $39$
$100^{\circ} C$ – $39,8$

chlorek potasu (linia pomarańczowa):

$0^{\circ} C$ – $27,6$
$10^{\circ} C$ – $31$
$20^{\circ} C$ – $34$
$30^{\circ} C$ – $37$
$40^{\circ} C$ – $40$
$50^{\circ} C$ – $42,6$
$60^{\circ} C$ – $45,5$
$70^{\circ} C$ – $48,3$
$80^{\circ} C$ – $51,1$
$90^{\circ} C$ – $54$
$100^{\circ} C$ – $65,7$

azotan $(V)$ sodu (linia czarna):

$0^{\circ} C$ – $73$
$10^{\circ} C$ – $80$
$20^{\circ} C$ – $88$
$30^{\circ} C$ – $96$
$40^{\circ} C$ – $104$
$50^{\circ} C$ – $114$
$60^{\circ} C$ – $124$
$70^{\circ} C$ – $134$
$80^{\circ} C$ – $148$
$90^{\circ} C$ – $161$
$100^{\circ} C$ – $180$

RYbnX8o7pE6M5

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R1Q9YKKuxbeOe2

Ćwiczenie 3

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R4B7PUJOPNQ3c2

Ćwiczenie 4

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R1WOJ9wlgmraK2

Ćwiczenie 5

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 6

Poniżej przedstawiono krzywą rozpuszczalności dla wybranych związków chemicznych.

R6ykPDBrLddgs

Wykres liniowy. Lista elementów: 1. zestaw danych: temperatura (°C): 0°C azotan(V) potasu: 13.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 127.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 35.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 27.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 73; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 2. zestaw danych: temperatura (°C): 10°C azotan(V) potasu: 20.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 136; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 35.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 31; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 80; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 3. zestaw danych: temperatura (°C): 20°C azotan(V) potasu: 31.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 144; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.0; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 34; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 88; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 4. zestaw danych: temperatura (°C): 30°C azotan(V) potasu: 45.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 152; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 96; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 5. zestaw danych: temperatura (°C): 40°C azotan(V) potasu: 63.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 160; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 40; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 104; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 6. zestaw danych: temperatura (°C): 50°C azotan(V) potasu: 85.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 170; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 42.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 114; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 7. zestaw danych: temperatura (°C): 60°C azotan(V) potasu: 110; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 176; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 45.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 124; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 8. zestaw danych: temperatura (°C): 70°C azotan(V) potasu: 138; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 184; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 48.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 134; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 9. zestaw danych: temperatura (°C): 80°C azotan(V) potasu: 169; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 192; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 38.4; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 51.1; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 148; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 10. zestaw danych: temperatura (°C): 90°C azotan(V) potasu: 202; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 200; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 39; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 54; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 161; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 11. zestaw danych: temperatura (°C): 100°C azotan(V) potasu: 246; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 208; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 39.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 65.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 180; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody).

Źródło: epodręczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Na liniowym wykresie interaktywnym przedstawiono rozpuszczalność poniższych soli (w $g$ na $100 g$ wody). Krzywe rozpuszczalności dla każdej z soli zostały oznaczone innym kolorem.

azotan $(V)$ potasu (linia niebieska):

$0^{\circ} C$ – $13,3$
$10^{\circ} C$ – $20,9$
$20^{\circ} C$ – $13,6$
$30^{\circ} C$ – $45,8$
$40^{\circ} C$ – $63,9$
$50^{\circ} C$ – $85,5$
$60^{\circ} C$ – $110$
$70^{\circ} C$ – $138$
$80^{\circ} C$ – $169$
$90^{\circ} C$ – $202$
$100^{\circ} C$ – $246$

jodek potasu (linia zielona):

$0^{\circ} C$ – $127,5$
$10^{\circ} C$ – $136$
$20^{\circ} C$ – $144$
$30^{\circ} C$ – $152$
$40^{\circ} C$ – $160$
$50^{\circ} C$ – $170$
$60^{\circ} C$ – $176$
$70^{\circ} C$ – $184$
$80^{\circ} C$ – $192$
$90^{\circ} C$ – $202$
$100^{\circ} C$ – $208$

chlorek sodu (sól kuchenna) (linia czerwona):

$0^{\circ} C$ – $35,7$
$10^{\circ} C$ – $35,8$
$20^{\circ} C$ – $36$
$30^{\circ} C$ – $36,3$
$40^{\circ} C$ – $36,6$
$50^{\circ} C$ – $37$
$60^{\circ} C$ – $37,3$
$70^{\circ} C$ – $37,8$
$80^{\circ} C$ – $38,4$
$90^{\circ} C$ – $39$
$100^{\circ} C$ – $39,8$

chlorek potasu (linia pomarańczowa):

$0^{\circ} C$ – $27,6$
$10^{\circ} C$ – $31$
$20^{\circ} C$ – $34$
$30^{\circ} C$ – $37$
$40^{\circ} C$ – $40$
$50^{\circ} C$ – $42,6$
$60^{\circ} C$ – $45,5$
$70^{\circ} C$ – $48,3$
$80^{\circ} C$ – $51,1$
$90^{\circ} C$ – $54$
$100^{\circ} C$ – $65,7$

azotan $(V)$ sodu (linia czarna):

$0^{\circ} C$ – $73$
$10^{\circ} C$ – $80$
$20^{\circ} C$ – $88$
$30^{\circ} C$ – $96$
$40^{\circ} C$ – $104$
$50^{\circ} C$ – $114$
$60^{\circ} C$ – $124$
$70^{\circ} C$ – $134$
$80^{\circ} C$ – $148$
$90^{\circ} C$ – $161$
$100^{\circ} C$ – $180$

R111Qp1svKFrN

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 7

Porównaj krzywe rozpuszczalności dla chlorku sodu i chlorku potasu. Zaznacz zakresy temperatur, w których chlorek sodu ma wyższą rozpuszczalność niż chlorek potasu.

R1BwB1Qiwip42

Wykres liniowy. Lista elementów: 1. zestaw danych: temperatura (°C): 0°C azotan(V) potasu: 13.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 127.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 35.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 27.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 73; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 2. zestaw danych: temperatura (°C): 10°C azotan(V) potasu: 20.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 136; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 35.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 31; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 80; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 3. zestaw danych: temperatura (°C): 20°C azotan(V) potasu: 31.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 144; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.0; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 34; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 88; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 4. zestaw danych: temperatura (°C): 30°C azotan(V) potasu: 45.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 152; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 96; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 5. zestaw danych: temperatura (°C): 40°C azotan(V) potasu: 63.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 160; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 40; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 104; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 6. zestaw danych: temperatura (°C): 50°C azotan(V) potasu: 85.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 170; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 42.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 114; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 7. zestaw danych: temperatura (°C): 60°C azotan(V) potasu: 110; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 176; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 45.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 124; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 8. zestaw danych: temperatura (°C): 70°C azotan(V) potasu: 138; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 184; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 48.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 134; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 9. zestaw danych: temperatura (°C): 80°C azotan(V) potasu: 169; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 192; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 38.4; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 51.1; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 148; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 10. zestaw danych: temperatura (°C): 90°C azotan(V) potasu: 202; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 200; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 39; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 54; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 161; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 11. zestaw danych: temperatura (°C): 100°C azotan(V) potasu: 246; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 208; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 39.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 65.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 180; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody).

Źródło: epodręczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Na liniowym wykresie interaktywnym przedstawiono rozpuszczalność poniższych soli (w $g$ na $100 g$ wody). Krzywe rozpuszczalności dla każdej z soli zostały oznaczone innym kolorem.

azotan $(V)$ potasu (linia niebieska):

$0^{\circ} C$ – $13,3$
$10^{\circ} C$ – $20,9$
$20^{\circ} C$ – $13,6$
$30^{\circ} C$ – $45,8$
$40^{\circ} C$ – $63,9$
$50^{\circ} C$ – $85,5$
$60^{\circ} C$ – $110$
$70^{\circ} C$ – $138$
$80^{\circ} C$ – $169$
$90^{\circ} C$ – $202$
$100^{\circ} C$ – $246$

jodek potasu (linia zielona):

$0^{\circ} C$ – $127,5$
$10^{\circ} C$ – $136$
$20^{\circ} C$ – $144$
$30^{\circ} C$ – $152$
$40^{\circ} C$ – $160$
$50^{\circ} C$ – $170$
$60^{\circ} C$ – $176$
$70^{\circ} C$ – $184$
$80^{\circ} C$ – $192$
$90^{\circ} C$ – $202$
$100^{\circ} C$ – $208$

chlorek sodu (sól kuchenna) (linia czerwona):

$0^{\circ} C$ – $35,7$
$10^{\circ} C$ – $35,8$
$20^{\circ} C$ – $36$
$30^{\circ} C$ – $36,3$
$40^{\circ} C$ – $36,6$
$50^{\circ} C$ – $37$
$60^{\circ} C$ – $37,3$
$70^{\circ} C$ – $37,8$
$80^{\circ} C$ – $38,4$
$90^{\circ} C$ – $39$
$100^{\circ} C$ – $39,8$

chlorek potasu (linia pomarańczowa):

$0^{\circ} C$ – $27,6$
$10^{\circ} C$ – $31$
$20^{\circ} C$ – $34$
$30^{\circ} C$ – $37$
$40^{\circ} C$ – $40$
$50^{\circ} C$ – $42,6$
$60^{\circ} C$ – $45,5$
$70^{\circ} C$ – $48,3$
$80^{\circ} C$ – $51,1$
$90^{\circ} C$ – $54$
$100^{\circ} C$ – $65,7$

azotan $(V)$ sodu (linia czarna):

$0^{\circ} C$ – $73$
$10^{\circ} C$ – $80$
$20^{\circ} C$ – $88$
$30^{\circ} C$ – $96$
$40^{\circ} C$ – $104$
$50^{\circ} C$ – $114$
$60^{\circ} C$ – $124$
$70^{\circ} C$ – $134$
$80^{\circ} C$ – $148$
$90^{\circ} C$ – $161$
$100^{\circ} C$ – $180$

Porównaj wartości rozpuszczalności dla chlorku sodu i chlorku potasu. Zaznacz zakresy temperatur, w których chlorek sodu ma wyższą rozpuszczalność niż chlorek potasu.

Rm81kq67K5j1l

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 8

Na podstawie obliczeń, zaznacz roztwór, który zawiera więcej substancji rozpuszczonej.

R1FGHTqZsQVat

Wykres liniowy. Lista elementów: 1. zestaw danych: temperatura (°C): 0°C azotan(V) potasu: 13.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 127.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 35.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 27.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 73; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 2. zestaw danych: temperatura (°C): 10°C azotan(V) potasu: 20.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 136; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 35.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 31; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 80; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 3. zestaw danych: temperatura (°C): 20°C azotan(V) potasu: 31.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 144; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.0; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 34; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 88; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 4. zestaw danych: temperatura (°C): 30°C azotan(V) potasu: 45.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 152; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 96; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 5. zestaw danych: temperatura (°C): 40°C azotan(V) potasu: 63.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 160; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 36.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 40; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 104; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 6. zestaw danych: temperatura (°C): 50°C azotan(V) potasu: 85.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 170; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 42.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 114; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 7. zestaw danych: temperatura (°C): 60°C azotan(V) potasu: 110; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 176; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 45.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 124; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 8. zestaw danych: temperatura (°C): 70°C azotan(V) potasu: 138; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 184; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 37.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 48.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 134; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 9. zestaw danych: temperatura (°C): 80°C azotan(V) potasu: 169; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 192; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 38.4; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 51.1; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 148; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 10. zestaw danych: temperatura (°C): 90°C azotan(V) potasu: 202; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 200; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 39; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 54; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 161; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) 11. zestaw danych: temperatura (°C): 100°C azotan(V) potasu: 246; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) jodek potasu: 208; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek sodu (sól kuchenna): 39.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) chlorek potasu: 65.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody) azotan(V) sodu: 180; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody).

Źródło: epodręczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Na liniowym wykresie interaktywnym przedstawiono rozpuszczalność poniższych soli (w $g$ na $100 g$ wody). Krzywe rozpuszczalności dla każdej z soli zostały oznaczone innym kolorem.

azotan $(V)$ potasu (linia niebieska):

$0^{\circ} C$ – $13,3$
$10^{\circ} C$ – $20,9$
$20^{\circ} C$ – $13,6$
$30^{\circ} C$ – $45,8$
$40^{\circ} C$ – $63,9$
$50^{\circ} C$ – $85,5$
$60^{\circ} C$ – $110$
$70^{\circ} C$ – $138$
$80^{\circ} C$ – $169$
$90^{\circ} C$ – $202$
$100^{\circ} C$ – $246$

jodek potasu (linia zielona):

$0^{\circ} C$ – $127,5$
$10^{\circ} C$ – $136$
$20^{\circ} C$ – $144$
$30^{\circ} C$ – $152$
$40^{\circ} C$ – $160$
$50^{\circ} C$ – $170$
$60^{\circ} C$ – $176$
$70^{\circ} C$ – $184$
$80^{\circ} C$ – $192$
$90^{\circ} C$ – $202$
$100^{\circ} C$ – $208$

chlorek sodu (sól kuchenna) (linia czerwona):

$0^{\circ} C$ – $35,7$
$10^{\circ} C$ – $35,8$
$20^{\circ} C$ – $36$
$30^{\circ} C$ – $36,3$
$40^{\circ} C$ – $36,6$
$50^{\circ} C$ – $37$
$60^{\circ} C$ – $37,3$
$70^{\circ} C$ – $37,8$
$80^{\circ} C$ – $38,4$
$90^{\circ} C$ – $39$
$100^{\circ} C$ – $39,8$

chlorek potasu (linia pomarańczowa):

$0^{\circ} C$ – $27,6$
$10^{\circ} C$ – $31$
$20^{\circ} C$ – $34$
$30^{\circ} C$ – $37$
$40^{\circ} C$ – $40$
$50^{\circ} C$ – $42,6$
$60^{\circ} C$ – $45,5$
$70^{\circ} C$ – $48,3$
$80^{\circ} C$ – $51,1$
$90^{\circ} C$ – $54$
$100^{\circ} C$ – $65,7$

azotan $(V)$ sodu (linia czarna):

$0^{\circ} C$ – $73$
$10^{\circ} C$ – $80$
$20^{\circ} C$ – $88$
$30^{\circ} C$ – $96$
$40^{\circ} C$ – $104$
$50^{\circ} C$ – $114$
$60^{\circ} C$ – $124$
$70^{\circ} C$ – $134$
$80^{\circ} C$ – $148$
$90^{\circ} C$ – $161$
$100^{\circ} C$ – $180$

Na podstawie obliczeń, zaznacz roztwór, który zawiera więcej substancji rozpuszczonej.

RfO2bIn16qCr6

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 9

Trzech uczniów miało za zadanie uzyskać roztwór o stężeniu $2 %$ , z otrzymanego od nauczyciela roztworu. Każdy z uczniów dostał inny roztwór:

uczeń $1 .$ – $25 g$ roztworu o stężeniu $8 %$ ;

uczeń $2 .$ – $10 g$ roztworu o stężeniu $10 %$ ;

uczeń $3 .$ – $20 g$ roztworu o stężeniu $5 %$ .

R1a3x7SF1iZ8f

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Skorzystaj z następujego wzoru:

m_{s} = \frac{C_{p} \cdot m_{r}}{100 %}

Uczeń $1 .$

Obliczamy mIndeks dolny s:

m_{s} = \frac{8 % \cdot 25 g}{100 %}

m_{s} = 2 g

Obliczamy masę roztworu o stężeniu $2 %$ , przekształcając oryginalny wzór:

m_{r} = \frac{m_{s} \cdot 100 %}{C_{p}}

m_{r} = \frac{2 g \cdot 100 %}{2 %}

m_{r} = 100 g

Uczeń $2 .$

Obliczamy mIndeks dolny s:

m_{s} = \frac{10 % \cdot 10 g}{100 %}

m_{s} = 1 g

Obliczamy masę roztworu o stężeniu $2 %$ , przekształcając oryginalny wzór:

m_{r} = \frac{m_{s} \cdot 100 %}{C_{p}}

m_{r} = \frac{1 g \cdot 100 %}{2 %}

m_{r} = 50 g

Uczeń $3 .$

Obliczamy mIndeks dolny s:

m_{s} = \frac{5 % \cdot 20 g}{100 %}

m_{s} = 1 g

Obliczamy masę roztworu o stężeniu $2 %$ , przekształcając oryginalny wzór:

m_{r} = \frac{m_{s} \cdot 100 %}{C_{p}}

m_{r} = \frac{1 g \cdot 100 %}{2 %}

m_{r} = 50 g

R1TbebrtgJo793

Ćwiczenie 10

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 11

Rh1Wyiw4O22do

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Glossary

i8Dvj69M1V_d5e760

Projekt badawczy

Twoim zadaniem będzie realizacja projektu badawczego, który możesz przeprowadzić samodzielnie lub w grupie. W tym celu ustal dokładny harmonogram eksperymentu, który pozwoli Ci na zweryfikowanie postawionej hipotezy. Zgromadź potrzebne materiały i sprzęt. Wyniki przedstaw w postaci dowolnej metody prezentacji – może być to krótki film, infografika, artykuł, plakat czy prezentacja multimedialna. Na samym końcu opisz, czego nowego dowiedziałaś/-łeś się podczas doświadczenia.

Tytuł projektu	Woda
Temat projektu	Badanie wpływu wody na kiełkowanie fasoli.
Badana hipoteza	Woda jest niezbędna w procesie kiełkowania fasoli.
Co dokładnie mam zamiar zrobić, by sprawdzić, czy hipoteza jest prawdziwa?	Potrzebny sprzęt oraz odczynniki: $-$ trzy małe doniczki lub pojemniki; $-$ ziemia uniwersalna; $-$ woda z kranu; $-$ trzy nasiona fasoli. Do trzech osobnych doniczek (lub pojemników) należy wsypać ziemię uniwersalną. Następnie do każdej z nich wsadzić po jednym nasionie fasoli. Przykryć dwucentymetrową warstwą ziemi.
Co będę obserwować (mierzyć)?	Fasolę w pierwszej doniczce podlewać co tydzień, tę w drugiej co $2$ / $3$ dni, a trzeciej wcale nie podlewać.
Czas trwania	Kilka tygodni – maksymalnie dwa miesiące.
Wyniki	Przygotowanie schematycznego rysunku oraz obserwacji (z częstotliwością tygodniową).
Wniosek	Na podstawie obserwacji.
Czego się nauczyłam/-łem podczas tego projektu?

i8Dvj69M1V_d5e794

Woda i roztwory wodne − podsumowanie3270Brawo!Niestety, spróbuj jeszcze raz.1

Test

Woda i roztwory wodne − podsumowanie

Rozwiąż test

Liczba pytań:

Limit czasu:

2 min

Pozostało prób:

1/1

Twój ostatni wynik:

Woda i roztwory wodne − podsumowanie

Pytanie 1/3

Twój ostatni wynik -

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Bibliografia

Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.

Łasiński D., Sporny Ł., Strutyńska D., Wróblewski P., Podręcznik dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Kielce 2020.

bg‑gray3

Notatnik

R1Jd7Dnxn98Lu

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Woda i roztwory wodne – podsumowanie

1. Budowa cząsteczki wody

2. Procesy zachodzące podczas rozpuszczania w wodzie

3. Zawiesiny, koloidy, roztwory właściwe

4. Czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji w wodzie

5. Roztwór stężony i rozcieńczony

6. Rozpuszczalność substancji

7. Stężenie procentowe roztworu

8. Gęstość roztworu a jego masa i objętość

9. Zasoby wodne Ziemi

10. Sposoby oszczędzania wody

Ćwiczenia

Projekt badawczy

Woda i roztwory wodne − podsumowanie

Bibliografia

Notatnik