Totalitaryzm – system rządów politycznych połączony z uzasadniającą jego istnienie ideologią, która głosi całkowite podporządkowanie jednostki i pełną kontrolę przez państwo społeczeństwa.

Hitlerjugend – niemiecka, nazistowska organizacja młodzieżowa o charakterze paramilitarnym mająca służyć szkoleniu i rekrutowaniu przyszłych członków bojówek Oddziałów Szturmowych (SA).

Pionierzy – sowiecka, komunistyczna organizacja skupiająca dzieci w ZSRS, jej celem było wychowanie młodych ludzi w ideach komunizmu oraz przygotowanie przyszłych kar dla partii komunistycznej.

Nazizm – narodowy socjalizm, rasitowska, antydemokratyczna, antysemicka i antykomunistyczna ideologia stworzona i głoszona przez NSDAP – partię Adolfa Hitlera. Głosiła hasła wyższości rasy germańskiej nad innymi ludzmi.

Komunizm – ideologia głosząca powstanie jednej klasy społecznej, likwidację własności prywatnej i wspólny podział dóbr. Miała obalić istniejące ustroje polityczne i wprowadzić utopijny model państwa pozbawionego ucisku i wyzysku innych.

Faszyzm – doktryna polityczna i ustrojowa powstała na początku lat 20. XX we Włoszech. Głosiła kult państwa i solidaryzm społeczny, występując przeciwko demokracji, liberalizmowi i pluralizmowi politycznemu. Był ustrojem totalitarnym.

Prześladowania – celowe nękanie, szykanowanie i wyrządzanie krzywdy wybranym osobom lub grupie osób, którego celem jest ich upokorzenie lub wyniszczenie.

Noc kryształowa – Night of Broken Glass – pogrom Żydów w III Rzeszy sprowokowany i dokonany przy akceptacji władz nazistowskich w nocy z 9/10.11.1938 roku.

Obóz koncentracyjny – odizolowane miejsce przetrzymywania znacznej liczby osób bez wyroku sądowego, które uznano za niepożądane lub niewygodne dla władz. Miał służyć izolacji, niewolniczej pracy i eksterminacji osób tam przebywających.

Gułag – system sowieckich obozów pracy przymusowej, w których zmuszano więźniów do niewolniczej pracy, powodując ich wyniszczenie i śmierć; nazwa pochodzi od pierwszych liter Głównego Zarządu Poprawczych Obozów Pracy ( z ros. Gławnoje uprawlenije isprawitielno‑trudowych łagieriej i kolonij).

Wojna – konflikt zbrojny, walka między państwami, narodami lub innymi grupami, która prowadzi do realizacji ich celów.

Kampania – zaplanowane działania zbrojne (etap wojny), które odbywają się na jakimś terytorium o określonym czasie.

Okupacja – czasowe zajęcie jakiegoś terenu (np. państwa) przez wrogie siły i wprowadzenie tam swojej władzy.

Agresja – gwałtowny i niespodziewany atak na osobę lub państwo w celu obrabowania, pobicia (osoba) lub zagarnięcia jego terenów (państwo).

Alianci – państwa walczące przeciwko Niemcom i ich sojusznikom podczas II wojny światowej Emigracja – emigration – wyjazd, opuszczenie kraju na jakiś czas lub na stałe, może być dobrowolna lub przymusowa.

Pakt Ribbentrop‑Molotov – porozumienie zawarte między ZSRS i III Rzeszą 23 sierpnia 1939 r., jego tajny protokół przewidywał m.in. podział ziem polskich.

III Rzesza – nazwa państwa niemieckiego pod rządami Adolfa Hitlera w latach 1933‑1945.

Związek Sowiecki – Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich, komunistyczne państwo istniejące w latach 1922‑1991na terenie Europy i Azji.

Nazistowskie Niemcy – potoczna nazwa III Rzeszy pochodząca z ideologii nazistowskiej.

Mały sabotaż – akcje konspiracyjne przeprowadzane najczęściej przez młodzież w przeciwko okupantowi niemieckiemu. Należały do nich, m.in.: wypisywanie patriotycznych haseł i znaków, rozrzucanie ulotek, ośmieszanie okupanta czy wysyłanie ostrzeżeń.

Generalne Gubernatorstwo – utworzone na części ziem polskich, nie wcielonych do III Rzeszy jednostka terytorialna nad którą władzę cywilną i wojskową sprawowały hitlerowskie Niemcy.

Niewola – brak wszelkich wolności i niepodległości.

Obóz pracy – miejsce przetrzymywania, w którym osoby zmuszane są do wykonywania pracy, często niewolniczej.

Holokaust – prześladowanie i zagłada kilku milionów Żydów, dokonana w czasie II wojny światowej przez Niemcy i wspierana przez ich sojuszników.

Getto – wydzielona część miasta przeznaczona do zamieszkania przez Żydów, utworzona przez władze III Rzeszy na terenach okupowanych. Mieszkający w niej Żydzi żyli w bardzo trudnych warunkach.

Żydzi – członkowie narodu żydowskiego lub/i wyznawcy religii żydowskiej – judaizmu.

Deportacja – przymusowe przesiedlenie (wywózka), najczęściej do odległego miejsca, połączone z ograniczeniem wolności.

Komora gazowa – urządzenie do zabijania ludzi za pomocą trującego gazu. Miało postać szczelnie zamkniętego pomieszczenia, do którego przez specjalne otwory wpuszczano śmiercionośny gaz.

Tajne komplety – określenie nielegalnych zajęć i wykładów organizowanych poza szkołami w okresie zaborów lub okupacji. Najczęściej odbywało się w prywatnych domach.

Polskie Państwo Podziemne – istniejące w czasie II wojny światowej tajne struktury państwa polskiego na terenach okupowanych przez III Rzeszę i ZSRS. Istniało od 27 września 1939 do 1 lipca 1945 roku.

Front – terytorium, na którym walczą ze sobą wrogie armie.

Powstanie – zbrojne wystąpienie ludności przeciwko władzy lub władzy okupacyjnej. Najczęściej celem powstania jest odzyskanie niepodległości lub przyłączenie jego obszaru do innego państwa.

Szare szeregi – konspiracyjny kryptonim harcerzy zrzeszonych w Związku Harcerstwa Polskiego w okresie II wojny światowej. W swoich działaniach współpracowali z Armią Krajową oraz władzami rządu na uchodźctwie.

Kapitulacja – poddanie się części lub całości wojska przeciwnikowi. Może być bezwarunkowa lub pod pewnymi wcześniej ustalonymi warunkami. Najczęściej kończy konflikt zbrojny.

Desant – działania taktyczne wojsk polegające na przeniesieniu własnych oddziałów na teren wroga, w celu opanowania strategicznego terenu.

Propaganda – celowe działania, które mają doprowadzić do określonych zachować i poglądów. Służy ona do upowszechnienia dogodnych informacji dla nadawcy. W języku potocznym synonim kłamstwa i manipulacji.

Blitzkrieg – inaczej wojna błyskawiczna, termin oznaczający szybki i zmasowany atak siłami zbrojnymi, najczęściej wszystkich typów (lotnictwo, marynarka, wojska lądowe), w celu zajęcia kraju.

Ofensywa – gwałtowne uderzenie w przeciwnika, mające na celu przełamanie jego obrony i wdarcie się w głąb jego wojska lub terenu.

Naloty dywanowe – zmasowany atak bombowy mający na celu całkowite zniszczenie danego obszaru lub celu, bez wybierania konkretnych obiektów. Taktyka ta była stosowana głównie podczas II wojny światowej.

Kamikadze – formacje japońskich jednostek lotniczych z okresu II wojny światowej, pilotujące specjalnie przygotowane samoloty, których celem był samobójczy atak na przeciwnika.

Łagry – obozy pracy przymusowej w Związku Sowieckim, w których więźniowie wykonywali ciężką i często niebezpieczną pracę, prowadzącą do ich fizycznego i psychicznego wyniszczenia, a w konsekwencji śmierci.

Zbrodnia katyńska -- zbrodnia popełniona przez policję polityczną Związku Sowieckiego na Polakach wiosną 1940 roku. Wzięci do niewoli Polacy (ponad 21 tys. ludzi) uznani za „wrogów władzy sowieckiej” zostali zamordowani strzałem w tył głowy. Jednym z miejsc mordu był Katyń. Przez 50 lat (1940‑1990) władze ZSRS zaprzeczały swojej odpowiedzialności za ten czyn.

Wielka Trójka – określenie przywódców mocarstw alianckich podczas II wojny światowej (Stanów Zjednoczonych – Roosevelt; Wielkiej Brytanii – Churchill; ZSRS - Stalin), którzy omawiali sprawy wojenne i kształt przyszłego świata na konferencjach międzynarodowych w Teheranie (1943), Jałcie i Poczdamie (obie 1945).