Co w życiu jest ważniejsze – rozum czy serce?

To pytanie nurtuje ludzkość od początków kultury. W antyku za najwyższą wartość uznawano harmonię pomiędzy wartościami materialnymi a duchowymi. Myśliciele oświeceniowi nie mieli z kolei wątpliwości, że człowiek powinien kierować się w poznawaniu rzeczywistości i swoim postępowaniu nade wszystko rozumem. Oświecenie nazywane jest niekiedy „wiekiem filozofów”. To epoka, która sama stworzyła swoją nazwę, zapisując w niej w skrócie program ideowy. Oświecenie miało oznaczać czas myślowej samodzielności i dojrzałości ludzkości. Dojrzałość tę zapewniały – według filozofów tego okresu – ludzka myśl i ludzki rozum, a nie Bóg czy święte księgi. Uważano, że doświadczalne badanie rzeczywistości jest kluczem do zrozumienia świata. Po raz pierwszy w historii naukę – efekt obserwacji i eksperymentu, poddanych krytycznej analizie przez rozum – określono jako najbardziej wartościowe narzędzie poznania. Odrzucono natomiast wyjaśnienia czysto metafizyczne oraz religijne. Nadano też nowe znaczenie racjonalizmowi, uznając myślenie i ludzki rozum za narzędzie krytycznej oceny źródeł i rezultatów poznania. Rozum stał się w ten sposób w epoce oświecenia narzędziem nauki, a racjonalizm – synonimem krytycznego, opartego na faktach podejścia do rzeczywistości.