Plan sześcioletni przyjęty w 1950 r. zrealizowano tylko w części dotyczącej przemysłu, zaniedbując budownictwo, rolnictwo i transport. Sytuacja gospodarcza była zła, brakowało podstawowych produktów. W Moskwie po śmierci Stalina w marcu 1953 r. trwała walka o władzę, z której zwycięsko wyszedł Nikita Chruszczow. We wrześniu tego samego roku objął on nowo ustanowiony urząd pierwszego sekretarza KC KPZR. Dążenie Chruszczowa do ograniczenia terroru w ZSRS i złagodzenia kursu wobec Zachodu spowodowały lekkie odprężenie także w Polsce, dając nadzieję na reformę systemu. Zelżał nacisk aparatu represji i powstały warunki do rozwoju – na niewielką skalę – prywatnych inicjatyw gospodarczych, kulturalnych i społecznych.