Niepozorny szkic Leonarda da Vinci Proporcje ludzkiego ciała wg Witruwiusza (kartka papieru o wymiarach 34x24 cm), odnoszący się do dzieła rzymskiego uczonego z I w p.n.e., może być symbolem panującego w XVI w. renesansu. Wreszcie to człowiek znalazł się w centrum uwagi wszechświata (antropocentryzm), a nie jak do tej pory Bóg (teocentryzm). Europejczycy docierali do nowych dla nich lądów, dokonywali odkryć naukowych, ale zaczęli też podważać dogmaty wiary katolickiej, w tym nieomylności papieża, i domagać się radykalnej odnowy Kościoła. Doprowadziło to do ruchu religijno‑społecznego zwanego reformacją, a następnie będącej odpowiedzią na to kontrreformacji. Wiek XVI stał się początkiem z jednej strony rozkwitu kultur narodowych oraz stosunków wczesnokapitalistycznych, z drugiej – czasem wojen religijnych oraz zmian na mapie politycznej Europy.