Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RUTX2h8PiE1Pn
Ilustracja przedstawia dwóch mężczyzn stojących naprzeciwko siebie. Po lewej stronie mężczyzna ma długą brodę i chustę na głowie, trzyma w rękach otwartą książkę. Po prawej mężczyzna z włosami do ramion z nakryciem głowy w kształcie hełmu.

Realizm a nominalizm

Fragment XIV‑wiecznej miniatury w traktacie zielarskim przedstawiającej dysputę między filozofami Awerroesem a Porfiriuszem
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

O czym mówisz używając nazw takich, jak na przykład zieleń, kwadrat albo sprawiedliwość? Na pierwszy rzut oka odpowiedź wydaje się prosta – mówisz o pewnych właściwościach czegoś, co jest akurat zielone, trójkątne lub sprawiedliwe. Gdyby jednak ktoś zapytał – czy nie możemy ująć zieleni, trójkątności lub sprawiedliwości w oderwaniu od ich konkretnych nośników, czyli tego, co jest zielone lub trójkątne? Jakie znaczenie wówczas przyjmą te nazwy? Podobny problem napotkasz używając nazw, które mogą odnosić się do wielu konkretnych rzeczy – mówisz na przykład: słoń, mając na uwadze gatunek ssaka. Słoni – jak wiadomo - jest wiele, chociaż niestety coraz mniej, ale mówiąc słoń możesz mieć na uwadze wszystkie słonie, gatunek, ale też jakiegoś jednego super‑słonia, istniejący wzór bycia słoniem. Ale w jaki sposób wiele sposobów rozumienia czym jest słoń mieści się w jednym słowie?

I jeszcze inny przykład – liczby. Czy operując liczbami masz do czynienia z obiektami istniejącymi? Gdzie mogłyby istnieć liczby? Zapewne w umyśle, ale może jeszcze gdzieś indziej, w jakiejś odrębnej matematycznej rzeczywistości?

Przykłady powyższe dotyczą nazw abstrakcyjnych i ogólnych oraz liczb. Jeżeli zapytamy co jest przedmiotem tych nazw, to okaże się, że odpowiedzi będą zróżnicowane. Ktoś może utrzymywać, że realnie nie istnieje nic takiego jak zieleń lub słoń w ogóle. Są jedynie zielone przedmioty i konkretne słonie. Ktoś może utrzymywać, że istnieje jedna sprawiedliwość, bo trudno zgodzić się, że miałaby istnieć wielość sprawiedliwości. Podzielone z pewnością będą opinie w kwestii istnienia liczb.

Powyższe problemy odnajdziemy w znanym od starożytności sporze filozoficznym zwanym sporem o powszechniki lub sporem o uniwersalia.

Twoje cele
  • Zapoznasz się z przedmiotem sporu o powszechniki w tym problemem istnienia liczb.

  • Poznasz elementy historii sporu oraz stanowiska reprezentowane w sporze.

  • Dokonasz analizy epistemologicznych aspektów sporu.