W listopadzie 1918 r. nadszedł upragniony koniec wojny i odzyskano niepodległość. Cztery pokolenia Polaków czekały na „wojnę powszechną”, piąte się wreszcie doczekało. Ale czas listopadowej euforii szybko dobiegł końca. Wojna pozostawiła liczne powoli gojące się blizny na ciele nowo odrodzonej Rzeczypospolitej. Wiele osób nigdy już nie powróciło do swoich domów, a miasta i wsie przemieniły się w ruiny. Jak pisał Juliusz Zdanowski w kwietniu 1919 r.: Nasz kraj jest jednym obszarem zniszczenia, jednym polem głodu i jednym szpitalem. Potrzeba było wielu lat i wysiłku ogromnych rzesz ludności, by ziemie polskie powróciły do stanu sprzed wojny.

Indeks górny * cytat za: Andrzej Chwalba, 1919. Pierwszy rok wolności, Wołowiec 2019, s. 175. Indeks górny koniec^{* cytat za: Andrzej Chwalba, 1919. Pierwszy rok wolności, Wołowiec 2019, s. 175.}