Już w starożytności Kościół ulegał przemianom. Niewielka początkowo wspólnota apostołów przekształciła się najpierw w „federację” gmin rozproszonych po miastach całego cesarstwa, a następnie w zorganizowany, masowy Kościół z hierarchią duchownych. Przełom nastąpił wraz z przyjęciem chrześcijaństwa przez cesarza Konstantyna w 337 roku. Z czasem chrześcijaństwo rozpowszechniało się w Europie i zyskiwało dominującą pozycję, a tym samym umacniało się znaczenie Kościoła hierarchicznego. Sprzyjały temu rosnące wpływy papiestwa oraz uniwersalne wartości religii chrześcijańskiej, zgodnie z którymi władza pochodzi od Boga, a europejscy monarchowie są Bożymi pomazańcami, sprawującymi rządy nad resztą społeczeństwa.

Obok Kościoła hierarchicznego istniał ruch monastyczny – w średniowieczu bardzo rozwinęło się życie zakonne. Rosnące bogactwo przedstawicieli kleru, a także zakonów otrzymujących hojne nadania od świeckich władców coraz częściej stawało się przedmiotem krytyki, podobnie jak inne sprzeczne z Ewangelią zachowania duchownych. Hasła powrotu do ewangelicznej prostoty i życia zgodnego z naukami pierwszych apostołów legły u podstaw tworzących się ruchów ubóstwa oraz nowych zgromadzeń – zakonów żebrzących.