Na sytuację gospodarczą Polski w pierwszej połowie lat 50. XX w. ogromny wpływ miały zmiany zachodzące w sytuacji wewnętrznej oraz zaostrzenie się warunków międzynarodowych. Dla sytuacji wewnętrznej istotna była likwidacja resztek samodzielności PPS i ostateczne jej połączenie z PPR w Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. Stanowiło to zapowiedź zmiany kursu polskiej gospodarki, która odtąd miała szybko upodabniać się do modelu sowieckiego.

O wiele bardziej wszechstronnie na polską gospodarkę wpływała sytuacja międzynarodowa. Pod naciskiem Józefa Stalina Polska odrzuciła plan Marshalla, do którego pierwotnie zamierzała przystąpić. Był to pierwszy ważny krok w kierunku izolacji polskiej gospodarki do rynków zachodnich. 25 stycznia 1949 r. została utworzona Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, która stała się narzędziem podporządkowywania przez ZSRS gospodarek państw socjalistycznych. Wybuch wojny w Korei 1950 r. przyczynił się do zaostrzenia sytuacji politycznej w Europie i wzmocnił nastroje zimnowojenne. Najważniejszym jego skutkiem było jednak wzmożenie przygotowań do ewentualnej wojny między dwoma blokami, które przekształciły się w trwały wyścig zbrojeń.