R6jfCR4aGHufc
Ilustracja przedstawia kilkunastu mężczyzn w różnym wieku, w sali pałacowej. Mężczyźni ubrani są w surduty i eleganckie spodnie oraz męskie zdobione klamrami buty. Stoją w zwartej grupie. Przed nimi leży wywrócone do góry nogami tapicerowane i zdobione krzesło. Jeden z mężczyzn stojący w pierwszym rzędzie, lewą ręką uniesioną do góry wskazuje na drzwi. Przed drzwiami na podłodze, zagradzając zgromadzonym przejście, leży mężczyzna, rozdzierający sobie koszulę na piersiach.

Klęska i szansa? Decyzje sejmu rozbiorowego

Rejtan na sejmie 1773.
Źródło: Jan Matejko (1838-1893), Wikimedia Commons, domena publiczna.

W listopadzie 1866 r. Jan Matejko kończy pracę nad obrazem Rejtan, upadek Polski. Uwiecznia na nim scenę, która rozegrała się prawie sto lat wcześniej na Zamku Królewskim w Warszawie. Matejko pokazuje, jak tytułowy bohater – poseł ziemi nowogródzkiej Tadeusz Rejtan – w geście rozpaczy rzuca się na ziemię i zagradza drogę Franciszkowi Ksaweremu Branickiemu, Adamowi Ponińskiemu i Stanisławowi Szczęsnemu Potockiemu. W ten dramatyczny sposób próbuje uniemożliwić im złożenie podpisu pod traktatem ratyfikującym I rozbiór Polski.

Rozbiór ostatecznie zatwierdzono, ale sejm na tym nie poprzestał. Kontynuował prace do kwietnia 1775 r., podejmując próby reform Rzeczypospolitej. Miały być one szansą na wzmocnienie państwa.

RZ730qr4Y1Cnp1
Linia chronologiczna prezentująca wydarzenia między 6 listopada 1764 roku a 1795 rokiem. 6 listopada 1764 roku – elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego.  29 lutego 1768 roku – zawiązanie konfederacji barskiej.  5 sierpnia 1772 roku – podpisanie pierwszego traktatu rozbiorowego – pierwszy rozbiór Polski. 19 kwietnia 1773 roku – zwołanie sejmu rozbiorowego i zawiązanie konfederacji generalnej. 14 października 1773 – powołanie Komisji Edukacji Narodowej. 1791 rok – uchwalenie Konstytucji Trzeciego Maja.  1793 rok – drugi rozbiór Polski.  1794 rok – Powstanie Kościuszkowskie w Rzeczpospolitej.  1795 rok – trzeci rozbiór Polski.
Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Twoje cele
  • Ocenisz, czy sejm rozbiorowy zasługuje na potępienie, czy na uznanie.

  • Wyjaśnisz, dlaczego poseł Rejtan na obrazie Jana Matejki leży w drzwiach i ma rozdartą koszulę.

  • Scharakteryzujesz XVIII‑wieczny prototyp rządu RP.