Współczesne republiki europejskie to w większości państwa, w których dominuje reżim demokratyczny. Tradycja republikańska w Europie nawiązuje do tradycji starożytnej republiki rzymskiej, która była państwem propagującym współrządzenie i współodpowiedzialność obywateli za życie społeczne. Sama nazwa republika, czyli z łaciny rzecz publiczna, rzecz pospolita, wyraża ideę wspólnego decydowania o codziennych sprawach i długofalowej polityce państwa. Przede wszystkim oznacza to, że państwo nie należy do wybranej grupy czy monarchy, ale do obywateli, którzy w ramach niego mają swoje prawa i obowiązki.

Dzisiejsze republiki nawiązują do starożytnych zasad, przyznając obywatelom m.in. prawa wyborcze. W okresie starożytnym w republice rzymskiej dominowała demokracja bezpośrednia, dająca każdemu obywatelowi prawo wypowiedzi na forum zgromadzenia ludowego, prawo wyboru urzędników czy obowiązek obrony republiki. We współczesnych republikach dominuje demokracja pośrednia, ale w dalszym ciągu o najważniejszych sprawach wspólnych, czyli dotyczących państwa, mają prawo decydować jego obywatele, którzy wybierają swoich przedstawicieli.