W celu poznania stanu środowiska przyrodniczego nie wystarczy dokonać jednorazowego pomiaru zanieczyszczeń w powietrzu lub wodzie, przeanalizować cechy gleby czy policzyć, ile roślin danego gatunku występuje na jakimś terenie. Taka informacja mówi bowiem tylko o stanie środowiska w konkretnym miejscu i czasie, ale nie daje pewności, że jest on trwały. Środowisko przyrodnicze podlega ciągłym zmianom i ma różną podatność na degradację. Ta sama wielkość dostawy zanieczyszczeń w jednym miejscu może wywołać trwałe skażenie, w innym procesy zachodzące w środowisku ją zneutralizują. Żeby dowiedzieć się, jak funkcjonuje środowisko w określonym miejscu, dlaczego te różnice występują i na czym polegają, trzeba wykonywać badania i pomiary w długim okresie i przy użyciu tych samych metod. Tylko wtedy można podjąć skuteczne działania, jeśli niekorzystne zmiany wystąpią. Jest to głównym celem monitoringu środowiska.