Osoby wrażliwe poszukują odpowiedzi na ważne pytania. Stawiała je także Eliza Orzeszkowa, pytając sobie współczesnych:
O Zygmuncie KrasińskimCzym jest wszechświat? Skąd i dlaczego jest? Czy jest i jakim jest jego Stwórca? Po co Stwórca stwarzał? Czy był stworzeń swych prawodawcą? Jakim jest prawodawstwo boże? Jakie pierwiastki stwarzają ten wśród wszechstworzenia pyłek drobny, któremu na imię: człowiek? Po co pyłek ten istnieje? Czy istnieje dla jakiegoś celu? Jaki to cel? Jakie drogi do celu tego wiodą? Dlaczego drogi te są powikłane, ciemnościami okryte, pługami cierpień zorane? Po co człowiek cierpi? Po co cierpią narody? Dlaczego upadają ludzie i narody? Czy z upadku nie ma powstania? Czy z grobu nie ma wyjścia? Jaka siła dźwiga z upadków? Jaki klucz otwiera groby?
Autorka powieści kryminalnej Dziurdziowie i studium psychologicznego Cham, a także powieści realistycznej Nad Niemnem, zmagała się z tymi pytaniami nie dla literackiej satysfakcji, ale z potrzeby budzenia w czytelnikach wrażliwości na bogactwo świata o tak różnych obliczach – od skrajnej nędzy ludzkich nizin po szykanowany przez carat heroizm społecznych reformatorów. Ważnym tłem swych intelektualnych zmagań czyniła zazwyczaj nieobjętą księgę XIX‑wiecznej natury, dostrzegając związek pomiędzy psychiką człowieka a ekosystemem, w którym żył i tworzył.
Wskażesz główne cechy i tematy nowelistyki Elizy Orzeszkowej.
Scharakteryzujesz społeczne konteksty twórczości Orzeszkowej.
Dokonasz analizy fragmentów nowel Orzeszkowej, wskazując na aspekty społeczne i kulturowe utworów.