Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RpswjqawGWMnw
Ilustracja przedstawia młodego mężczyznę leżącego w łóżku, na wysoko ułożonych poduszkach. Mężczyzna ma ciemne włosy i szczupłą twarz. Postać ukazuje prawy półprofil. Mężczyzna ma ciemne, zmarszczone brwi, zapadnięte oczy, prosty nos i niewielkie usta. Patrzy przed siebie. Jego dłonie spoczywają na posłaniu. Są kościste. Po jego prawej stronie stoi dojrzały mężczyzna o pociągłej twarzy. Postać ukazuje prawy profil. Mężczyzna ma wysokie czoło i zmarszczone brwi. Jego oczy są głęboko osadzone, zmrużone. Patrzy w dół. Postać ma duży nos oraz gęste wąsy i zarost na podbródku. Mężczyzna trzyma w prawej dłoni zegarek, a lewą zaciska na nadgarstku chorego mężczyzny. Po lewej stronie łóżka stoi młoda kobieta. Jest to siostra zakonna. Jest ubrana w czarny habit. Na głowie ma kornet, czyli białą czapkę ze spiczastym przodem i podwiniętymi bokami. Postać ukazuje lewy półprofil owalnej twarzy. Zakonnica ma gładkie czoło, jasne brwi, dość duże oczy, prosty nos i wydatne usta. Patrzy w dół. W prawej dłoni trzyma spodek z kubkiem. Podaje je choremu mężczyźnie. W lewej ręce trzyma kilkunastomiesięcznego chłopca. Dziecko ma na głowie jasne loki. Ukazuje lewy profil. Malec ma ciemne brwi, przymknięte oczy, mały nos i usta oraz rumieńce na policzkach. Ubrane jest w długą koszulę. Nad głową chorego wisi obraz w szerokiej ramie.

Dramat ludzki w nowelach Elizy Orzeszkowej

Pablo Picasso, Nauka i dobroczynność, 1897
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Osoby wrażliwe poszukują odpowiedzi na ważne pytania. Stawiała je także Eliza Orzeszkowa, pytając sobie współczesnych:

Eliza Orzeszkowa O Zygmuncie Krasińskim

Czym jest wszechświat? Skąd i dlaczego jest? Czy jest i jakim jest jego Stwórca? Po co Stwórca stwarzał? Czy był stworzeń swych prawodawcą? Jakim jest prawodawstwo boże? Jakie pierwiastki stwarzają ten wśród wszechstworzenia pyłek drobny, któremu na imię: człowiek? Po co pyłek ten istnieje? Czy istnieje dla jakiegoś celu? Jaki to cel? Jakie drogi do celu tego wiodą? Dlaczego drogi te są powikłane, ciemnościami okryte, pługami cierpień zorane? Po co człowiek cierpi? Po co cierpią narody? Dlaczego upadają ludzie i narody? Czy z upadku nie ma powstania? Czy z grobu nie ma wyjścia? Jaka siła dźwiga z upadków? Jaki klucz otwiera groby?

wst Źródło: Eliza Orzeszkowa, O Zygmuncie Krasińskim, [w:] Pisma krytycznoliterackie, oprac. E. Jankowski, Wrocław-Kraków 1959, s. 401.

Autorka powieści kryminalnej Dziurdziowie i studium psychologicznego Cham, a także powieści realistycznej Nad Niemnem, zmagała się z tymi pytaniami nie dla literackiej satysfakcji, ale z potrzeby budzenia w czytelnikach wrażliwości na bogactwo świata o tak różnych obliczach – od skrajnej nędzy ludzkich nizin po szykanowany przez carat heroizm społecznych reformatorów. Ważnym tłem swych intelektualnych zmagań czyniła zazwyczaj nieobjętą księgę XIX‑wiecznej natury, dostrzegając związek pomiędzy psychiką człowieka a ekosystemem, w którym żył i tworzył.

Twoje cele
  • Wskażesz główne cechy i tematy nowelistyki Elizy Orzeszkowej.

  • Scharakteryzujesz społeczne konteksty twórczości Orzeszkowej.

  • Dokonasz analizy fragmentów nowel Orzeszkowej, wskazując na aspekty społeczne i kulturowe utworów.