Czy istnieje jakiś byt  doskonały, niezależny od innych bytów, pierwotny wobec wszystkiego, co istnieje? Byt najwyższy, wieczny i niezmienny? Czy za światem stoi jakaś nadrzędna rzeczywistość? A może ukrywa się ona w zjawiskach świata? Czy też może byt ogranicza się do materii – tej rzeczywistości, która daje się poznawać zmysłami, zmienia się i jest nietrwała, ale jest jedynym, co dane w naszym doświadczeniu? Te pytania zadawali sobie starożytni filozofowie, w tym pierwsi – stawiając pytania o zasadę świata (arché) – a także najwięksi spośród nich – formułując swe filozoficzne systemy. To od starożytnych filozofów greckich pochodzi przekonanie, że istnieje ponadmaterialne źródło materialnej rzeczywistości, choć dochodzili oni do niego z różnych stanowisk i przesłanek. Przekonanie o tym, że istnieje jakiś byt absolutny, różny do znanego nam fizycznego świata, pojawiło się już u Sokratesa, a potem zostało rozwinięte przez jego ucznia, Platona. Istnienie takiego bytu zakładał także Arystoteles, stoicy doszukiwali się go w rozumnej naturze wszechświata, a Plotyn uzupełnił myśl Platona o ideach, domykając metafizyczny system swego poprzednika o koncepcję nadrzędnego, jednego bytu, z którego wypływa cała rzeczywistość.