Współczesność to ostatnie siedemdziesiąt parę lat historii (choć niektórzy włączają do niej także Dwudziestolecie). Obejmuje różnorodne okresy, to czas otwarty, wciąż w fazie tworzenia. Nie została, tak jak poprzednie epoki, gruntownie opracowana przez historyków, wciąż jest w dużej mierze domeną krytyki, sporów, dyskusji. Zmieniają się hierarchie wartości, odkrywa się dzieła zapomniane, zapomina te, które kiedyś były bardzo głośne. Trudno więc formułować jej ostateczną charakterystykę.

Z dzisiejszej perspektywy można wydzielić pewne okresy (często dziesięciolecia), których granice stanowią na ogół istotne wydarzenia polityczne (np. początek i koniec wojny, czas „zimnej wojny” i stalinizmu, rewolucja kulturalna 1968, przełom antykomunistyczny itp.). Zarówno w filozofii jak i sztuce, w tym literaturze, jest to czas niezwykłej różnorodności, skrajnych propozycji światopoglądowych i artystycznych, współistniejących ze sobą na równych prawach (z dominacją raz jednej, raz drugiej strony, uwarunkowaną często działalnością wybitnej indywidualności). To okres przesuwania się centrów kulturowych, coraz wyraźniejszego procesu utraty wyłączności przez Europę na rzecz innych kontynentów (obu Ameryk, Afryki, Azji), których tradycję i kulturę Europejczycy chętnie przyjmują.

Od 1945 r. w Europie panuje względny spokój. Jego kruchość i iluzoryczność obnażyła jednak wojna na Bałkanach w latach 90. Pojawiły się nowe poważne zagrożenia: bombą atomową, bronią biologiczną i chemiczną, klęską ekologiczną, chorobami cywilizacyjnymi. Swoją uprzywilejowaną pozycję traci religijność tradycyjna. Ludzie z jednej strony zatracają się w konsumpcjonizmie, zapominając o wartościach, z drugiej natomiast tęsknią za metafizyką i tajemnicą, stąd ruch New Age i umacnianie się alternatywnych form duchowości, poszukiwanie odpowiedzi na podstawowe pytania poza własną tradycją (w przypadku Europy – judeochrześcijańską). Ogromne zmiany w kulturze i poglądach na świat wywołało upowszechnienie się najpierw telewizji, później internetu.