Neoklasycyzm to nurt, który pojawił się w drugiej połowie XVIII wieku w opozycji do francuskiego rokoka. Oświeceniowy racjonalizm potępiał rozluźnienie obyczajów i dworską sztukę pełną frywolności, tworzoną z hedonistycznych pobudek. Encyklopedyści optowali za dydatktyzmem, postulowali ukazywanie w dziełach wzniosłych idei, cnót moralnych i obywatelskich. Teoretyk i historyk sztuki Johann Joachim Winckelmann radził malarzom, by „zanurzali pędzel swój w intelekcie”, a krytycy i artyści mówili o renovatio (odrodzeniu) ideałów starożytności. Sprzyjało temu zainteresowanie przeszłością wywołane przez odkrycia archeologiczne w Rzymie oraz wykopaliska w Herkulanum i Pompejach. Na antyku wzorowano się nie tylko w zakresie estetyki, ale także w organizacji państwa. Dla przykładu, Napoleon Bonaparte najpierw ogłosił się pierwszym konsulem, by w końcu przybrać tytuł cesarza.