Dlaczego humanizm okazał się zbyt słaby, by zapobiec zbrodniom przeciw ludzkości. Czy można uprawiać filozofię, teologię i naukę, tak jakby się nic nie stało? Pytania te stały u podstaw myśli Józefa Tischnera. Jego „filozofia bez etykiety” była poszukiwaniem drogi odrodzenia chrześcijańskiej duchowości w wolnej Polsce. Ta nowa rzeczywistość – rzeczywistość „trudnej wolności”, była dla niego wielkim  wyzwaniem, ponieważ uważał, że umysły Polaków nadal są zniewolone. Jedna z najsłynniejszych książek Józefa Tischnera, Homo sovieticus (1981), opisywała uzależnienie człowieka od komunizmu i każdej władzy, która składa obietnice materialnych korzyści.