Chociaż w XVI w. Rzeczpospolita należała do najważniejszych państw w Europie i przeżywała swój „złoty okres”, nie był to czas niezakłóconego rozwoju. Dochodziło wtedy do sporów na płaszczyźnie politycznej, religijnej i ekonomicznej. Wprawdzie nie miały one tak gwałtownego charakteru jak na Zachodzie, ale angażowały wielu Polaków, głównie przedstawicieli szlachty. Echa ówczesnych dysput słychać przede wszystkim w piśmiennictwie epoki, w którym można śledzić przemiany w rodzimej myśli społecznej, oraz jej związki z ideami przyświecającymi wtedy europejskim myślicielom.