Utrata niepodległości przez Rzeczpospolitą u schyłku XVIII w. przyniosła głębokie przemiany w strukturze społeczno‑politycznej kraju i w społecznej mentalności. Nie pozostało to bez wpływu na sztukę, która – w różnych okresach i z różnym nasileniem – obarczana była ideowymi powinnościami; np. w pierwszej połowie XIX w. poezja romantyczna mierzyła się z posłannictwem podtrzymywania świadomości i jedności narodowej.

Jednak z biegiem czasu, w poszczególnych zaborach pogłębiały się różnice w warunkach rozwoju polskiej sztuki. Wyraźnymi cezurami były dla nich wydarzenia polityczne (zwłaszcza powstania listopadowe i styczniowe oraz Wiosna Ludów).

Jednocześnie, od początku stulecia, wraz ze zmianami mecenatu kształtowały się nowe formy i instytucje życia artystycznego – m.in. publiczne wystawy i muzea, konkursy, handel dziełami sztuki, krytyka artystyczna, ponadto rozwijało się, choć nie bez przeszkód natury administracyjno‑politycznej, szkolnictwo artystyczne, nastąpiła polonizacja środowiska artystów, których nowa pozycja społeczna łączyła z powstającą klasą miejskiej inteligencji.