Marzenie o wiedzy oczyszczonej z nierozumnych wtrętów, przesądów, nieprawomocnych autorytetów i jałowych sporów towarzyszyło człowiekowi od zawsze. Jednak szczególnie mocno brzmiało to pragnienie u progu Oświecenia. David Hume tak oceniał współczesny mu stan ducha:
Traktat o naturze ludzkiej.Dysputy mnożą się, jak gdyby wszystko było niepewne, a są prowadzone tak gorąco, jak gdyby wszystko było pewne. W całym tym rozgwarze nie rozum zdobywa poklask, lecz wymowa; i nikt nie musi tu tracić nadziei, że zdobędzie prozelitów dla najbardziej dziwacznej koncepcji, jeśli posiada w dostatecznej mierze sztukę przedstawiania jej w barwach korzystnych. Zwycięstwo osiągają tu nie ludzie w zbroi, którzy operują piką i mieczem, lecz trębacze, dobosze i muzykanci wojskowi.
Rozumność, ujmowana jako surowa miara słuszności wszelkiego poznania i postępowania, to właśnie owa pika i miecz. Kreśląc swój program badawczy, Hume wydawał się być optymistą:
Traktat o naturze ludzkiej.Niepodobna orzec, jakie zmiany i udoskonalenia moglibyśmy poczynić w tych naukach, gdybyśmy gruntownie znali zakres i moc rozumu ludzkiego i gdybyśmy mogli wyjaśnić naturę tych idei, którymi się posługujemy, oraz naturę tych operacji, których dokonujemy w naszych rozumowaniach.
Czy słowa dotrzymał, to kwestia dyskusyjna. Dziedzictwo Hume'a zawiera się raczej w sztuce krytycznego zapytywania o źródła i prawomocność wiedzy zastanej niż w tworzeniu nowej, ale jako takie właśnie inspirowało filozofię późniejszą, od Kanta do nurtu pozytywistycznego i analitycznego.
Zajrzyjmy więc za Hume'em do ludzkiego umysłu, by zapytać, skąd biorą się jego treści i co tak naprawdę potrafi.
Zapoznasz się z założeniami nowożytnego empiryzmu.
Zapoznasz się z epistemologicznymi poglądami D. Hume'a:
– interpretacją doświadczenia;
– krytyką pojęć metafizycznych;
– zakresem wartościowej wiedzy.Ocenisz wyniki analiz Hume'owskich.
Zastosujesz i ocenisz elementy krytycznego warsztatu D. Hume'a.