Kim był prawdziwy Sarmata? Jaki wizerunek polskiego szlachcica wyłania się z literatury baroku?

Wzorce osobowe polskiej szlachty odwoływały się do różnych, dziś już często trudnych do pogodzenia, ideałów. Sarmatę pociągała żołnierska przygoda, ale imponowała mu także ziemiańska stateczność. Powołanie swojego stanu upatrywał w kultywowaniu cnót obywatelskich, choć chętnie zamknąłby się w kręgu spraw domowych, z dala od światowego gwaru. W czasach baroku te - tak różne - wzorce realizowano często w życiu jednego człowieka. Najwyżej cenione cnoty sarmackie sięgały swą genezą epoki renesansu, a nawet – jak etos rycerski, także w jego religijnym wariancie, tj. miles Christi, czyli rycerza Chrystusowego – pochodziły z czasów średniowiecza.