Zygmunt August był niechętny wojnom i jak mógł, starał się ich unikać. Mówiono o nim, że był to wojenny pan, co wojen nie lubił. Niemal dwie dekady minęły, odkąd oręż polski skrzyżował się z orężem wroga na polu bitwy. Sytuacja polityczna wymusiła jednak na ostatnim Jagiellonie podjęcie akcji zbrojnych. Król zdawał sobie sprawę, jak ważny dla umocnienia pozycji państwa polsko‑litewskiego jest Bałtyk i handel nad Dźwiną. Problem polegał na tym, że był to teren, o który upominało się wiele innych potęg regionu, z państwem moskiewskim na czele.

Gdy zawiodła próba osiągnięcia porozumienia drogą dyplomatyczną, Zygmunt August wyprawił się do Inflant. Rozpoczęła się wojna z Moskwą, do której już wkrótce przyłączyły się inne państwa, a sam konflikt przekształcił się w I wojnę północną. W ten sposób zaczął się zbrojny spór o wpływy nad Bałtykiem, który przez wiele następnych dekad miał angażować siły Rzeczpospolitej Obojga Narodów, Wielkiego Księstwa Moskiewskiego i Szwecji.